Ársrit Torfhildar - 01.04.1991, Síða 60

Ársrit Torfhildar
vatninu, endurspeglun Janey eða lík Augustu? Að minnsta kosti
koma hér fram í myndmálinu tvær konur, önnur veit leyndarmálið en
hin ekki. Önnru er kona, hin barn. Ut frá sálfræðikenningu Lacans er
Janey geðveik, þar sem hún er föst á spegilstiginu. Örvætingarfull leit
hennar að einhverjum til að samsama sig við og fjarvera móður
hennar gera það að verkum að hún samsamar sig líki.
Tvífari tengist iðulega sálarlífi persóna, hann tjáir simdrungu
sjálfsins. Tvífarinn í Sister er augljós klofningur úr aðalpersónunni,
spegilmynd sem tengist Narkissusi og sjálfsást. Spegilmyndin er
fulltrúi sálarinnar, þess hluta mannsins sem tilheyrir öðrum heimi.
Tvífarinn tengist þrá í bernsku, þrá eftir symbíósu sem þá var jákvæð
en aldurs síns vegna verður þrá Janey eftir symbíósunni neikvæð,
verður dauðaþrá. Hún vill verða eins og Augusta en gerir sér ekki
grein fyrir hvað það þýðir. í grein sem Sigmund Freud skrifaði um
"Hið óhugnanlega" (Das Unheimliche) neitaði hann því að við
óttuðumst mest hið ókunna. Það væri þvert á móti hið gamalkunna -
vissulega í framandlegum búningi - sem skelfdi okkur meira: "Þrár og
hvatir, jafnvel úr frumbernsku, sem hafa verið bældar en snúa aftur í
breyttri mynd á fullorðinsárum, og minna á óleystan vanda
sjálfsmyndunarinnar; vekja af öllu því sem á okkur sækir mestan
óhug. [...] Tvífarinn verður áminning um þann tíma þegar sjálfið var
ekki jafn afmarkað, áminning um bældar óskir og sund sem lokuðust
þegar sjálfið myndaðist. í frumbernsku er vellíðunarlögmálið
allsráðandi, sjálfsástin í raun jafn ótakmörkuð og sjálfið, og það sem
þá var nautn hefur oft á fullorðinsárum fengið þveröfuga merkingu.
Sem dæmi nefnir Freud að þráin eftir móðurkviði getur tekið á sig
mynd sjúklegs ótta við kviksetningu, en það minni er oft samfara
tvífaraminninu."6 Út frá þessu má líta táknrænt á skóginn sem
móðurlíkama og tjörnina sem móðurlíf. Augusta væri samkvæmt
þessu óskmynd Janey um að komast aftur í öryggi móðurkviðar,
hámark symbíósunnar, eins náinn samruna við móðurina og hægt er
að fá, fósturstig. Janey vill flýja inn í móðurlíkamann til að þurfa ekki
að horfast í augu við ógnir raunveruleikans, Mr. Emrick.
í 18. aldar gotnesku var óhugnaðurinn falinn. Það sem þá var
hulið er í nútíma gotnesku gert sýnilegt. Með þessari breytingu er
kvenhetjan ekki lengur fangi í kastala eða húsi heldur er hún fangi
eigin líkama - kvenlíkamans sem er tákngervingur móðurarfsins.7
Þess vegna er Janey hrædd við að eldast, hrædd við að brjóstin
58