Mímir - 01.04.1986, Page 39

og færa mönnum í hendur eina vopnið sem
getur sigrað veldi djöfulsins. Og boðskapur
helgisagnanna er fólginn í því að þar sigrar
undantekningarlaust sá sem þer þetta vopn —
þoðþeri sannleikans.
Söguhetjur helgisagnanna sem alltaf þera sig-
ur úr þítum eru að þessu leyti náskyldar sögu-
hetjum ævintýranna, sem oft þurfa að heyja
harða baráttu við illræmdar verur annars
heims, en sigra þó ávallt að lokum með hjálp
góðra vætta. Þar, eins og í helgisögunum, er
tryggður sigur hins góða yfir hinu illa. Helgi-
sögurnar endurspegla eins og ævintýrin tog-
streitu góðs og ills, sem á sér stað innra með
manninum og í umhverfi hans enda þótt í
helgisögunum sé djöfullinn eini fulltrúi alls
hins illa meðan ævintýrin birta fjölmarga full-
trúa þess. Ævintýrin hafa lifað í hugarheimi
manna mun lengur en kristin trú og að baki
þeim virðist búa rík mannleg þörf fyrir að trúa
því að hið góða muni ávallt geta sigrað hið illa,
enda þótt til þess kunni að þurfa yfirnáttúru-
legan kraft. Kristin trú byggir á þessari sömu
þörf og segja má að þar hafi þörfin umbreyst í
trúarvissu. Og helgisögurnar hafa það ef til vill
umfram ævintýrin, að sýna mjög sterkt fram á
að það þurfi ekki yfirnáttúrulegan mátt til að
ráða niðurlögum hins illa, heldur sé það í
mannlegu valdi, ef menn trúi nógu sterkt á hið
góða, á guð.
Þótt djöflinum sé lýst sem grimmum og ógn-
vænlegum í frásögnum helgisagnanna af of-
sóknum hans eru þessar lýsingar síður en svo
til þess fallnar að magna óttann við djöfulinn,
þvert á móti, því hann er alltaf sigraður. í hin-
um kristilegu dæmisögum kveður hins vegar
við nokkuð annan tón og er fróðlegt að bera
lýsingar á djöflinum þar saman við lýsingar
helgisagnanna.
I dæmisögunum fyrirfinnast ekki lýsingar
hliðstæðar þeim sem koma fyrir í helgisögun-
um. Þar er ógn djöfulsins ekki sýnd með ham-
skiptum og sjónhverfingum, heldur er hún
raunveruleg því djöfullinn fer þar oft með sigur
af hólmi. Honum tekst þar að freista manna og
gera þá andsnúna guði enda búa söguhetjur
dæmisagnanna ekki yfir þeim trúarlega styrk
sem þarf til að standast freistingar hans. Þess-
ara afvegaleiddu manna bíður því ekkert annað
en kvalarfull helvítisvist, nema þeir átti sig í
tæka tíð og snúi sér til guðs. Eina bjargráð
þeirra er að iðrast og skrifta og þá fá þeir fyrir-
gefningu og öðlast náð guðs. Þetta er sá boð-
skapur sem fólginn er í dæmisögunum og hann
er reistur á trúarvissu kristninnar um að þótt
djöflinum takist að spilla mannfólkinu og gera
það andsnúið guði, muni honum aldrei takast
að gera guð andsnúinn mönnum, því leiti
menn ásjár hans bjargast þeir ávallt úr hel-
greipum djöfulsins, eins og eftirfarandi dæmi
sýnir:
25 einni [kuinnu|
Af einni kvinnu ógiftri er það sagl at millum
annarra hluta forðast hún mjög saurlífi langan
tima. Og sem óvinur alls mannkyns sá hennar
góðvilja þar til öfunclar hann fast og vitdi
gjarna hana svikja og vekur upp eins ungs
manns hjarta til lostagirndar með hana. Og
svo kemur til fjandans tilstilli að hunn gerði
með henni sinn vilja og þar verður barngetnað-
ur þeirra milli. Og sem þann tími kom er hún
átti barnið að fœða forðast hún alla menn að
engi skyldi vita hennar slys og fékk sér einn
leynilegan stað og fœddi þar sitt barn og þegar
það var fcett veitir hún því bráðan dauða svo
engi hefir þar grun af og nokkurri stundu síðar
iðrast hún síns glœps af öllu hjarta. Enn aldrei
vildi hún af honum skriftast svo þótti henni
sinn glœpur orðinn mikill að hún þorði hann
engum presti að segja . ..
... fékk hún sér gamlan prest til skrifta föðurs
og sagði honum greinilega af öllum sínum
fyrrgreindum misverkum með fagri iðran og
fljótandi tárum .. .
. .. hér með varð hún með guðs miskunn
hreinsuð af sínum synndum. Hér af megum
við hugsa hversu guði er það þœgilegt að við
skriftumst rœkilega af öllum vorum synndum
39