Mímir - 01.06.1997, Síða 19

[...] mikill vexti og sterkur að afli, dökklitaður og
ekki mjög fríður og líkur móður sinni að skaplyndi
og sköpun; kátur var hann og keskimáll og þrá-
fylginn því sem hann tók upp og eigi mjög fyrir-
leitinn við hvem sem hann átti. Móðir hans unni
honum mikið og var hann kenndur við hana og
kallaður Bögu-Bósi. Hafði hann og margar tiltekjur
til þess bæði í orðum og verkum að honum var þetta
sannnefni.16
Kolbítar eiga athvarf hjá móður sinni og líka er
algengt að þá fóstri göldrótt kerling:
Busla hét kelling. Hún hafði verið frilla Þvara kalls;
hún fóstraði sonu hans. Hún kunni margt í töfrum.17
Busla kemur þeim fóstbræðrum, Bósa og Herrauði,
til hjálpar með fordæmingarkvæðinu Buslubæn, en
galdra- og fordæmingarkvæði eru í mörgum fom-
aldarsögum. Það er einkennandi fyrir kolbíta að
sýna holdlegum þætti ástarlífsins meiri áhuga en
hinum andlega og það gerir Bósi vissulega.
Mannlýsing Herrauðs er mjög ólík lýsingu
Bósa;
Þau áttu einn son er Herrauður hét; hann var mikill
vexti og fríður sýnum, sterkur að afli og vel að
íþróttum búinn svo að fáir menn máttu við hann
jafnast. Hann var vinsæll af öllum mönnum en ekki
hafði hann mikið ástríki af feður sírum og olli það
því að konungur átti annan son frilluborinn og unni
hann honum meira.18
Höfundur vinnur töluvert með andstæðar mann-
lýsingar þeirra Bósa og Herrauðs og notar riddara-
legt háttemi Herrauðs til að undirstrika rustalegt
lundemi Bósa. Þarna eru sennilega tengsl við
bræðraminnið því að höfundur notar mannlýsingu
Herrauðs til að varpa ljósi á persónu Bósa.
En Bósa saga er ekki þekktust fyrir hið
hefðbundna sem í henni er heldur fyrir hið
sérstaka; óvenjulegar lýsingar á bólfimi sögu-
hetjunnar og þeirra kvenna sem henni tekst að
liggja-
Sögusvið Möttuls sögu er einnig hefðbundið
fyrir riddarasögur; hún gerist við hirð Artúrs
konungs. Skáldið lýsir íburð og glæsileik riddara-
lífsins, vopnaburði, drengskap og kurteisi, en
ntegináherslan er á ástir riddara og hefðarkvenna:
Artús konungur var hinn frægasti höfðingi að hvers
konar frækleik og alls konar drengskap og kurteisi
með fullkomnu huggæði og vinsælasta mildleik, svo
að fullkomlega varð eigi frægari og vinsælli höfðingi
um hans daga í heiminum. Var hann hinn vaskasti að
vopnum, hinn mildasti að gjöfum, blíðasti í orðum,
hagráðasti í ráðagerðum, hinn góðgjamasti í
miskunnsemd, hinn siðugasti í góðum meðferðum,
hinn tígulegasti í öllum konunglegum stjórnum, guð-
hræddur í verkum, mjúklyndur góðum, harður illum,
miskunnsamur þurftugum, beinisamur bjóðöndum,
svo fullkominn í öllum höfðingskap, að engi illgimd
né öfund var með honum og engi kunni að telja
lofsfullri tungu virðulegan göfugleik og sæmd ríkis
hans.19
Þýðandinn leitast við að bæta upp það sem fer for-
görðum þegar bundnu máli er snúið í óbundið með
ýmiskonar tildri og flúri, hliðstæðum og stuðlum.
Málið er þrungið gildishlöðnum lýsingarorðum,
ósjaldan í efstastigi. Með stílnuin nær þýðandinn
fram þokka og mýkt sem tjáir ljóðrænu sem finnst
vart í íslenskum fornstíl.20
Flestar riddarasögur sýna hallir sem konungar,
jarlar og riddarar búa í og líka er algengt að í
sögunum séu álfkonur, risar eða galdramenn sem
eru ýmist fjendur eða vinir hetjanna. I Möttuls
sögu kemur sveinn einn með möttulinn til
hirðarinnar með þessum orðum:
Þenna gerði ein álfkona með svo mörgum og
ótrúanlegum hagleik, að öllum þeim fjölda, er þar
voru saman komnir, hagra manna og hygginna,
fannst engi sá, er skynja kunni, með hverjum hætti
klæðið var gert. [...] En álfkonan hafði ofið þann
galdur á möttlinum, að hver sú mær, sem spillzt
hafði af unnasta sínum, þá mundi möttullinn þegar
sýna glæp hennar, er hún klæddist honum, svo að
hann mundi henni vera of síður eða of stuttur, með
svo ferlegum hætti, að þannig mundi hann styttast,
að hann birti, með hverjum hætti hver hefði
syndgazt.21
Flestar sögur sem gerast við hirð Artúrs konungs
segja frá köppum Artúrs fremur en honum sjálfum og
er Möttuls saga þar engin undantekning. En hirðleg
ást felst ekki í harmþrungnum örlögum hæverskra
elskenda í þessari sögu einsog í flestum riddarasögum
heldur virðist sagan gera grín að hefðinni.
17