Mímir - 01.06.1997, Side 23

Líktog bóndadóttirin sem Bósi lá í fyrra skiptið
tekur þessi berlega á móti daðri Bósa. Hún stígur í
vænginn við hann og hefur gaman af öllu saman.
Bóndadóttur þykir leikurinn svo skemmtilegur að
hún kemur ekki upp orði og undir það síðasta hefur
hún tekið við stjórninni. Er ýmist ofan á Bósa eða
undir honum.
Þá tók mærin yfir sig möttulinn fyrir öllum fjölda
lendra manna og margra annarra höfðingja. Og varð
henni möttullinn svo stuttur að baki, að varla tók í
knésbætur henni, en fyrir á henni tók hann eigi á
kné. Þá spottuðu lendir menn hana og mæltu: „Mjög
á Kæi ræðismaður að fagna þinni ást og margan
riddaraskap að fremja fyrir þína skyld, því að nú er
trúleikur þinn sýndur, svo að allir megum vér vita,
að engi mun finnast þinn maki í Englakonungs ríki.“
Og er Kæi sá, hversu unnasta hans hafði fallið, þá
vildi hann helfur, að aldri hefði hún þar komið, en
þvílíka skömm og svívirðing fengið. Þá mælti Ideus
við Kæi ræðismann: „Vel er nú,“ segir hann, „að
henni snúist spott og svívirðing til sjálfs þíns, er þú
spottar hvern mann. Eða hvað segir þú? Fer eigi vel
möttullinn um hana unnustu þína, er þú lofaðir svo
mjög að tryggleik?“ Mærin angraðist mjög, er hún
fékk eigi varið sig fyrir orðum þeirra, því að öll
hirðin hafði séð, hversu henni hafði möttullinn farið.
[...] En unnasta hans kastaði þá möttlinum og gekk
til sætis með skömm og svívirðing?2
Þegar upp kemst um ósiðsamlegar athafnir unnustu
Kæis ræðismanns er hann lítilsvirtur. Unnustur
riddaranna eru einskonar stöðutákn þeirra, brjóti
þær af sér siðferðilega er að riddurunum vegið.
Astin endurspeglar þjóðfélagsstétt, konumar eru
eign riddaranna og stöðutákn, fulltrúar ástarinnar
en ekki eiginlegar persónur.
Bögu-Bósi leit hýrlega til bóndadóttur en hún var
mjög tileygð til hans á móti. [..] Bósi kom til sængur
bóndadóttur. Hún spyr hvað hann vill, hann bað hana
hólka stúfa sinn. Hún spyr hvar hólkurinn væri. Hann
spurði hvort hún hefði öngvan. Hún sagðist öngvan
hafa þann sem honum væri hæfilegur. ‘Eg get rýmt
hann þó að þröngur sé,’ sagði hann. ‘Hvar er stúfinn
þinn?’ sagði hún, ‘eg get nærri hvað eg má ætla
hólkborunni minni.’[...] Hún brá við hart og mælti:
‘Þú hleyptir inn sponsinu um augað, kallmaður!’ kvað
hún ‘Eg skal ná því úr aftur,’ segir hann, ‘eður hversu
varð þér við?’ ‘Svo dátt sem eg hefði drukkið ferskan
mjöðj kvað hún, ‘og haf þú sem vakrast í auganu
þvegilinn,’ sagði hún. Hann sparir nú ekki af þar til að
hana velgdi alla svo að henni lá við að klígja og bað
hann þá að hætta. Þau tóku nú hvíld og spyr hún nú
hvað manna hann væri,33
Bóndadóttir lætur ólíkindalega vegna ágengni
Bósa svo hann býðst til þess að draga sig í hlé.
Þegar hana fer að ‘klígja’ við leiknum taka þau sér
hvíld.
Og er þær höfðu allar skilið aðfullu, með hverri list
möttuilinn var ofinn og með hverjum krafti álfkonan
hafði dregið lauf möttulsins og saumað, þá fannst
engi í öllum þeim mikla fjölda, að eigi vildi gjarna
heldur með sæmd hafa heima setið en þar komið, því
að þar fannst engi í öllum þeim fjölda og múg, sú er
þyrði möttulinn yfir sig að leggja eða sig honum að
klæða né í höndum að hafa eða nær koma,34
Þegar jungfrúmar skilja mátt möttulsins þorir
engin þeirra að klæðast honum af ótta við smán og
niðurlægingu. í riddarasögum eru tilfinningar lof-
sungnar einsog hetjudáðir áður. Astin sem í þeim
birtist brýtur samt ætíð í bága við lög samfélagsins,
ungur maður elskar konu sem er gift öðrum. Það er
einkenni fornaldarsagna að ástin er ávallt leyfileg
innan samfélagsins. Konur mega sofa hjá körlum
og þær gera það þegar þær hafa löngun til. Yfirleitt
er þó lítið um tilfinningamál í fomaldarsögum.
Kvenpersónur tjá sig af og til en reglan er sú að
karlar frétti af konum í fjarska og fái þær síðan í
verðlaun í lokin.
I Bósa sögu er kynlífið leikur einn, leyfilegur
konum og körlum, og hlutverk eiginmannsins
þekkist ekki í sögunni. Bændadætumar eru jafn-
skemmtilegar og Bósi sjálfur, þær em hjálparmenn
Bósa og í sögunni finnst engin niðrun í garð
kvenna. í Möttuls sögu eru unnustur riddaranna
hluti af ímynd þeirra. Tryggð þeirra er sannreynd
til að sýna fram á mannkosti riddaranna, ekki
kvennanna sjálfra. Jungfrúrnar eru hæddar og
spottaðar og þær blikna af skömm yfir gjörðum
sínum.
Hefðin spottar hefðina
A miðöldum var í Frakklandi vinsæl bókmennta-
grein sem nefnd er fabliau (et.). Fabliaux (flt.) eru
21