Læknablaðið - 01.07.2024, Blaðsíða 26

370 L ÆKNABL AÐIÐ 2024/110
Fyrir fimm árum birtist grein í Lækna-
blaðinu eftir Gunnhildi Örnu Gunnars-
dóttur, með yfirskriftinni „Botninum er
náð“.1 Í henni var viðtal við Björn Rúnar
Lúðvíksson, þáverandi formann prófess-
oraráðs Landspítala, Ólaf Baldursson,
þáverandi framkvæmdastjóra lækninga
á Landspítala og Ingu Þórsdóttur, forseta
heilbrigðisvísindasviðs, sem öll lýstu
áhyggjum af versnandi stöðu heilbrigðis-
vísinda á Landspítalanum.
Á svipuðum nótum var leiðari Magn-
úsar Gottfreðssonar, tveimur árum áður,
með titilinn „Vísindi á Landspítala –
hvert stefnir?“2 Hann lýsti þar áhyggjum
yfir því að á Landspítala væri kostnaður
við vísindarannsóknir tekinn af sama
fjármagni og almennur rekstur spítalans
og því hætt við að vísindin sætu á hak-
anum.
Þessar greinar gætu eins vel ver-
ið skrifaðar í dag. Starfsemistölur úr
síðustu ársskýrslu Landspítala sýna
að botninum var hreint ekki náð. Nýj-
um rannsóknum hefur farið fækkandi,
sem og fjöldi ritrýndra greina, íslenskir
styrkir hafa aukist en erlendir minnkað
á móti.3
Stjórnarráð Íslands birti aðgerðaá-
ætlun árið 2019, þar sem innan fimm
ára átti að stofna heilbrigðisvísindasjóð
í þeim tilgangi að veita styrki til heil-
brigðisvísindarannsókna.4 Enn hefur
þessi sjóður ekki komist á laggirnar, en
heilbrigðisráðherra tilkynnti þó á árs-
fundi Landspítala 2024 að það stæði til
fyrir lok árs.
Vonandi stenst það, því vísindarann-
sóknir verða ekki gerðar án fjármagns.
Í nýju skipuriti Landspítala færðist
skrifstofa vísinda undir forstjóra. Magn-
ús Gottfreðsson tók við nýrri stöðu
Ú R P E N N A S T J Ó R N A R M A N N A L Í
Í pistlunum Úr penna stjórnarmanna LÍ birta þeir eigin
skoðanir en ekki félagsins.
forstöðumanns vísinda. Hann fór yfir
stöðuna eins og hún er í dag í viðtali í
síðasta tölublaði Læknablaðsins og sagðist
vilja snúa vörn í sókn.5 Það er jákvætt
að í nýju skipuriti séu vísindi ofarlega á
blaði og í ávarpi forstjóra á síðasta árs-
fundi mátti heyra að hann vildi tryggja
vísindastarfinu þann sess sem það ætti
skilið. Hann nefndi þar sérstaklega bæði
tíma og innviði sem mikilvæg atriði.
Vonandi stenst það, því vísinda-
rannsóknir verða ekki gerðar án tíma og
innviða.
Skrifað er í lög um heilbrigðisþjón-
ustu að á Landspítala eigi að stunda vís-
indastarf. Það er mikilvægt að átta sig á
því að þar sem vísindi eru stunduð verð-
ur klínískur árangur betri. Eflaust myndi
það laða að fleiri íslenska sérfræðinga
erlendis frá, ef vísindastarfið væri öfl-
ugra hér heima. Þá má spyrja hvort ekki
væri hægt að gera vísindastarf sýnilegra
og áhugaverðara fyrir þá sem ekki hafa
stundað rannsóknir? Einnig hvernig
viðhalda eigi áhuga og krafti þeirra sem
þegar eru í rannsóknum?
Læknablaðið, Læknadagar og Vísindi
á vordögum eru allt liðir í að kynna vís-
indastarfið. Forstöðumenn fræðasviða
mættu verða sýnilegri sem leiðandi hóp-
ur fyrir rannsóknarstarf á spítalanum.
Örugglega væri hægt að auka samvinnu
á milli sviða og þannig samnýta ýmsa
innviði. Réttara væri að úthluta fólki
rannsóknartíma í vinnuskema þess í
staðinn fyrir að skilgreina tímann sem
frí, pappír eða launalaust leyfi, eins og
tíðkast á mörgum sviðum.
Tími fyrir rannsóknir verður að kom-
ast fyrir á móti klíníska starfinu. Án þess
verður engin framleiðni. Koma þyrfti
upp klínísku rannsóknarsetri á lóð spít-
LÆKNAFÉLAG ÍSLANDS - MAIN LOGO + 100 YEARS ANNIVERSARY LOGO
Botninum var ekki náð
alans, með betri aðgangi að innviðum
– eins og tölfræðingi, rannsóknarhjúkr-
unarfræðingum, tækjum, aðstöðu til að
taka á móti sjúklingum og svo mætti
lengi telja. Háskóli Íslands gæti einnig
nýtt þessa innviði og þannig yrði aukið
samstarf milli spítalans og Háskólans.
Fjármagn mætti að hluta til tryggja með
því að setja umsýslugjald á styrki, en
það hefur ekki tíðkast á Landspítala, þó
svo að flestir vísindamenn eigi að venj-
ast því frá öðrum stofnunum.
Svo virðist sem margir hafi áhuga á
því að efla stöðu heilbrigðisvísinda, en
til þess að svo megi verða þarf meirihátt-
ar átak og ekki orðin tóm. Annars verð-
um við enn að ræða um sömu hlutina að
fimm árum liðnum. Þetta verður að vera
sameiginlegt átak margra.
Samvinna og samtal verður að vera
mikilvægur liður í starfinu. Tími, fjár-
magn og innviðir eru líklegar fyrirsagnir
í aðgerðaáætluninni. Listinn er vitaskuld
langur, en ég efast ekki um að framan-
greindir aðilar, sem lofað hafa að koma
á breytingum, séu með excel-skjal ásamt
Q1-Q4 áætlun um framgang og eftir-
fylgd, eins og góðum vísindamönnum
og stjórnendum sæmir.
Vonandi hefur botninum verið náð
núna.
Katrín Ragna Kemp
lyf- og hjartalæknir,
í stjórn Læknafélags Íslands
Stjórn Læknafélags Íslands Steinunn Þórðardóttir formaður Félag almennra lækna Teitur Ari Theodórsson, Thelma Kristinsdóttir
Félag íslenskra heimilislækna Margrét Ólafía Tómasdóttir, Oddur Steinarsson Félag sjúkrahúslækna Theódór Skúli Sigurðsson, Magdalena Ásgeirsdóttir
Læknafélag Reykjavíkur Ragnar Freyr Ingvarsson, Katrín Ragna Kemp
Heimildir
1. Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir. Botninum er náð.
Læknablaðið 2019;03: 107
2. Magnús Gottfreðsson , Vísindi á Landspítala - hvert
stefnir? Læknablaðið. Fylgirit 94 - Vísindi á vordögum,
þing Landspítala 2017 - júní 2024
3. Starfsemisupplýsingar/uppgjör Landspítala 2023.
Landspítali, skrifstofa fjármála - júní 2023
4. Stjórnarráð Íslands, heilbrigðisráðuneytið. 2019. Fimm
ára aðgerðaáætlun heilbrigðisstefnu 2019 til 2023,
Íslensk heilbrigðisstefna til ársins 2030.
5. Hávar Sigurjónsson. Rannsóknir eru fjárfesting til fram-
tíðar. Læknablaðið 2024;06:330-331.