Börn og menning - 2024, Blaðsíða 24

22
b&m
MORRAN, TOGGI OG TIKKATÚ:
Í MÚMÍNDAL
af kynusla
Erla Elíasdóttir Völudóttir
Bækur hinnar finnlandssænsku Tove Jansson um
múmínálfana eiga nokkuð langa og fjölbreytta sögu
hér á landi. Kaflabækurnar um múmínsnáðann,
Míu litlu og félaga eru níu talsins en sú fyrsta birtist
á frummálinu árið 1945. Árið 1956 gaf Jansson svo
þrjár af fyrstu bókunum út í nýrri og endurskoðaðri
útgáfu, þar á meðal Pípuhatt galdrakarlsins, sem varð
fyrsta múmínbókin til að koma út á íslensku hjá
Erni og Örlygi 13 árum síðar í þýðingu Steinunnar
S. Briem.
Sögunum um múmínálfana virðist hafa verið vel
tekið frá upphafi af íslenskum lesendum. Í des-
ember 1968 var sagt frá því í pistli um jólabóka-
sölu í Tímanum að Pípuhattur galdrakarlsins, sem
þá var nýútkomin, væri ein af mest seldu barnabók-
unum um þær mundir. Bókin hafði verið töluvert
auglýst í dagblöðum og jafnan tiltekið að Jansson,
sem þá var óþekkt hér á landi, hefði hlotið hin virtu
H.C. Andersen-verðlaun. Fyrr í desembermánuði
sama ár hafði einnig birst dómur um bókina eftir
Sigurð Hauk Guðjónsson í jólablaði Tímans. Þar er
þýðandanum sérstaklega hrósað og lofsorði lokið á
sögu og myndir Jansson. Árið 1980 voru svo sýndir
pólskir teiknimyndaþættir um múmínálfana í ríkis-
sjónvarpinu, byggðir á Pípuhatti galdrakarlsins. Börn
sem horfðu á íslenskt sjónvarp á tíunda áratugnum
ættu líka að muna eftir japönsku teiknimyndunum
sem gerðar voru eftir sögunum en stuttar bækur
með myndum úr þáttunum komu út á íslensku um
svipað leyti.
Þýðingar þessara bóka og sjónvarpsþátta virðast
hafa verið byggðar á upphaflegum þýðingum Stein-
unnar Briem og bera múmínálfarnir og vinir þeirra
sömu nöfn og í texta Steinunnar í langflestum til-
vikum. Áberandi undantekningu er þó að finna í
stuttu myndabókinni Vetur í Múmíndal, sem Guð-
rún S. Gísladóttir þýddi fyrir Mál og menningu
1992, en þar kemur við sögu náungi að nafni Toggi.
Í þýðingum Steinunnar heitir Toggi Tikkatú og er
vísað til hennar í kvenkyni. Samanburður leiðir í
ljós að útgáfa Steinunnar er trú frumtexta Jansson,
bæði hvað snertir kyn og nafn persónunnar, og at-
hyglisvert í því ljósi að kyni og nafni einnar persónu
hafi verið breytt í annarri þýðingu mörgum árum
síðar.