Tíminn - 06.05.1919, Blaðsíða 23

TÍMINN
143
fjelag .... mega hjeðan af ná að eignast
fossa á íslandi . . . .«.
III. Eignarrjettur landeigandans, einstakl-
inga, hjeraða eða ríkisius að rennandi vatni.
í lögunum er talað um fossa, ár og læki,
sem hluta af landinu, er peir falla um, sbr.
1. gr.: ». . . . ná að eignast íossa á íslandi,
hvorki eina nje með löndum þeim, sem
þeir eru í . . . .«, og í 12. gr. er komist svo
að orði: »Hver maður er skyldur til, gegn
fullum skaðabótum, að láta af hendi fossa
sína, ár og læki og jarðir þær, er þar að
liggja . . . .«.
Það virðist þannig engum vafa undir-
orpið, þótt ekki sje það beint tekið fram,
að sá eða þeir, sem land eiga að rennandi
vatni, eigi líka landið undir því eða far-
veginn og vatnið i honum.
Að sjálfsögu má selja þenna liluta landar-
eignarinnar, farveg og vatn, eins og líka
hefir átt sjer stað, nema því að eins að
t
skorður sjeu settar fyrir því i löggjöfinni.
Lög þessi eru auðsjáanlega bygð á þeirri
meginreglu í íslenskri lögjöf, að laudeigand-
inn hafi eignarrjett á pví vatni, sem er á
landareign hans, eða rennur um hana, með
þeim takmörkunum, sem löggjöfin setur.
Skal nú vikið að öðrum lagaboðum í
íslenskri löggjöf, er sauna rjett landeiganda
til vatnsins:
I. Grágás:
(Ib 191. kap., bls. 97) »Ef mcnn veita
merke vötn a engi sín oc þiccir þeim mcin
at er hálft a vatnit. þa scolo bvar v. scipta
vatneno með þeim«.
(II. 422. kap., bls. 470): »Ef men eigo
merke vötu saman oc vill annarrtuece
veita vatni þvi a enge sitt, eða acr sinn«.
(Ib, kap. 208, bls. 122—123); »Ef maðr vill
veiða fugla a vötnom þeim er þeir eigc
fleire saman .... — . . . . þa scal sa beiða
deilldar þaN er a ána við hann ... — ...
oc eigi gerþa sva at eigi se hlið á nema
hann eigi alla ána .... — . . . . oc eigi
hann einn quisliua fyrir ofan«.
(II. 438. kap., bls. 509): »Par er menn eiga
merki voln saman«. »En þótt fyrir honum
stokkvi or hans veiðistoð oc í annars votn
eða i annars mans land, þa a hann þo at
veiða at osekio. Ef menn eigo veiðistoð
saman eða merki á . . . .«, ». . . . nema
einn maður eigi alla ána.«
(II. kap. 439, bls. 510): ». . . . oc eigi hann
einn quislina fyrir ofan«.
II. Jónsbók.
Landsleigubálkur, 24. kap., bls. 153: »Nú
eigu menn merkivötn saman, ok vill annarr
veita því á engi sitt eða akr, en hinum
þykkir mein at, þá skal skipta sem fyrr
segir, nema vatn sje svo lílit at eigi vinniz,
þá skal sina viku hvárr liafa.
56. kap. bls. 188—189: »Hverr maðr á valn
og veiðistöð fyrir sinni jörðu ok á, sem at
fornu hefir verit.....Nú ef á rennur mill-
um bæja manna eða bekkur, og eru fiskar
í, þá eigu hálfa hvárir, ef þeir eigu svo
jörð til tveim megin . . . . Nú ef á brýtr af
annars þeirra jörð, pá á sá á er jörð átti
þá sem hon braut, en hinn granda eða eyri
eptir þangað til sem hon var mið, meðan
hon raun rjett at fornu. En ef hon brýtr
meirr, pá á sá er jörð álli bœði á ok
granda, þangað til er hon var mið þá er
hon rann rjett........Hvervilna er menn
eigu fiskiá saman, þá á hvarr að veiða sem
vill, meðan úskipt er ánni..........Hverr
maðr má gera veiðivjel í siiuii á .... En
sá maður er gerðir fyrir, þá skulu þeir er
fyrir ofan eigu .... Engi skal fara í ann-
ars á, nema hann vili þeim veiða er
ána d«.
III. )ms önnur lagaboð.
1. Lög 20. október 1905, um forkaupsrjelt
leiguliða o. íl.