Tíminn - 06.05.1919, Blaðsíða 25

TIMINN
145
að láta af hendi vatn endurgjaldslaust til
almennings þarfa, en það sýni aftur að lög-
gjöfin telji ekki vatnið í ám landsins ein-
stakra manna eign; með öðrum orðum, að
umráð landeiganda yfir vatninu sjeu ekki
vernduð af 53. gr. stjórnarskrárinnar.
1. gr. laga 22. nóvbr. 1907 um vatnsveitu
fyrir Reykjavík, sem B. J. á við, hljóðar
svo:
»Bæjarstjórn Reykjavíkur veitist einka-
leyfi tii þess, að leggja vatnsveitu í pipum
neðanjarðar lil Reykjavikur og um kaup-
staðinn. Landeigendur á því svæði, þar
sem bæjarstjórnin ákveður að vatnsveitan
skuli vera, skulu skyldir til að láta í tje
nægilegt vatn úr uppsprettum, ám og
brunnum i landareign þeirra, þó svo, að
þeir sjeu eigi með því sviftir nægilegu
valni lil heimilisþarfa fyrir þá sjálfa. Svo
skal þeim og skylt að láta af liendi lóð og
landsafnot til hverskyns mannvirkja, sem
með þarf til þess að safna vatninu og veita
því, þar með talið grjóttak, malartekja og
rista, og að þola þær eignarkvaðir, óhag-
ræði eða takmörkun á afnotarjetti, sem
vatnsveitan kann að liafa i för með sjer,
alt gegn því, að fult endurgjald komi fyrir.
Bætur fyrir jarðrask í órækluðu landi skulu
því að eins greiddar, að álitið verði, að
landeigandi bíði skaða við það............«.
Pótt litið yrði svo á sem taka mætti vatn
endurgjaldslaust frá landeiganda samkvæmt
þessari grein, þá er hjer með alls engin
sönnun fengin fyrir því, að landeigandi
hafi ekki eignarrjett að vatninu. Löggjafinn
mun hafa litið svo á, sem landeiganda væri
vatnsmissirinn einskis virði. Ákvæðið um,
að ekki megi svifta landeiganda nægilegu
vatni til heimilisþarfa, bendir til þess, að
þessi skoðun minnihlutans sje rjett. Lög-
gjaíinn hefir ætlað, að landeiganda gæti
ekki stafað annað tjón af vatnstökunni, en
vatnsmissirinn til heimilisþarfa, og tekur
þá líka fram, að þenna rjett eigi landeig-
andi óskertan.
Nú er það heldur ekkert sjerkennilegt,
þólt löggjafinn geri ráð fyrir, að vatn megi
taka endurgjaldslaust af laudeiganda, þegar
honum er enginn skaði að, eða vatnsmiss-
irinn er honum álitinn einskis virði. Alveg
sama regla gildir um töku lands eftir um-
ræddri grein, sbr. orðin: »Bætur fyrir jarð-
rask i óræktuðu landi skulu þvi að eins
greiddar, að álitið verði, að eigandi bíði
skaða við það«.
Enda eru báðar þessar bótareglur um
vatn og land i fullu samræmi við stjórnar-
skrána, sem því að eins áskilur bætur, að
verðmæti sje af manni tekið.
Hjer við bætist, að orðalag 1. gr. laga 22.
nóvbr. 1907 um vatnsveitu fyrir Reykjavik
er þanuig, að vel má ætla að orðin: »alt
gegn því, að íult endurgjald komi fyrir«
eigi einnig við vatnstökuna.
Enda er það ekki mjög sennilegt, að al-
þingi hafi 1907 samið tvenn lög, þessi
og fossalögin, sín á hvorum rjettargrund-
velli og þeim algerlega gagnstæðum.
í ritgerð sinni um eignarrjett yfir vatni,
kannast B. J. við, að fossalögin sjeu bygð
á eignarrjetti einstaklinga j’fir rennandi
vatni, en svo ætti sama þing að byggja
vatnsveitulög fyrir Reykjavik á þeim grund-
velli, að ríkið hafi umráð yfir öllu renn-
andi vatni í landinu.
Þá eru skýringar B. J. á lögum 22. nóvbr.
1913 ekki viðfeldnar. — Um setninguna i
3. gr. laganna: »Álíti úttektarmenn hinum
bagalaust, að valnið sje tekið í landi hans
eða veitt í gegnum það, skal það heimilt
gegn hæfilegri þóknun«, segir B. J., að
»sumir mundu ef til vill segja, að hjer sje
ákveðið gjald fyrir vatn og að það sje þvi
hjer talið eign«. En sjálfur segir hann, að
svo sje eigi. »Hin »hæfilega þóknun« sje í
raun og veru veitt fyrir »landnám«.
4