Tíminn - 06.05.1919, Blaðsíða 31

TÍMINN
151
Annars lýsa sjerkenui eignarjettarins yfir
vatni sjer ljóslega í eftirfarandi frutnvarpi,
pau eru takmarkanir. Pótt allur eignar-
rjettur sje takmörkum bundinn, þá á þetta
sjer einkum stað um eignarrjett að vatni,
sem aftur er afleiðing af eðli vatnsins.
Vatnið er t. d. hverjum manni og hverri
skepnu lífsskilyrði til drykkjar og af því
hefur fæðst sterkur rjettur í löggjöfinni til
þess, að öllum væri unt að fullnægja þeirri
þörf, en til rjettarins svarar aftur takmörk-
un á umráðarjetti vatnseiganda.
Hvergi í löggjöfinni er eins mikil þörf á
reglum til þess að skipa málum manna á
millum, eins og þar sem um vatn er að
ræða. Það má heita undantekningarlaus
regla, að ár renna gegnum lönd íleiri eig-
enda. Fyrir því þarf að skifta vatninu og
yfirráðum yfir því á milli þeirra. Alt er
þetta gert með takmörkunum á umráða-
rjetti einstaklingsins yfir vatninu.
Ríkið og almenningsþörf hefir eðlilegan
og sjálfsagðan rjett til þess að annast um,
að ár og vötn verði ekki til tálmunar al-
mennri umferð. Pess vegna eru vatnsföll
brúuð og ferjur lögboðuar, hvað sem vatns-
eigendur segja, en það eru takmarkanir á
umráðarjetti landeiganda yfir vatninu.
Eftir að tekið var að nota vatnsaflið til
framleiðslu rafmagns komu nýjar reglur og
nýjar takmarkanir á umráðum vatnseig-
anda, nýjar reglur um afstöðu vatnseig-
anda hvers til annars og nýjar reglur um
afstöðu vatnseiganda hvers til annars og
nýjar reglur um afstöðu einstaLlingsins
gagnvart rikinu og almennings heill.
Petta ætti að vera nægilegt til þess að
sýna, að alt aðrar reglur hljóta að gilda
um eignarrjett yfir yatni heldur en t. d.
yfir tóbaksbauk. Takmarkanlrnar á eignar-
rjettinum verða miklu margbrotnari og alt
annars eðlis.
Minnihlutinn telur, að hver og einn kom-
ist að ljósastri niðurstöðu um það, hver
nmráð þau sjeu, sem landeigandi hefir yfir
vatninu á landi sfnu samkvæmt eftirfar-
andi frumvarpi, með því aö athuga allar
þær takmarkanir, sem liver grein út af
fyrir sig og allar i sameiningu hafa inni
að halda á umráðum landeiganda, og líta
svo eftir, hver umráð verða eftirskilin hon-
um til handa.
Enda þótt minnihlutinn liafi bætt við
nýjum takmörkunnm á umráðarjetti land-
eigauda yfir vatni, sjerstaklegá i reglum
þeim, er teknar hafa verið upp í frum-
varpið í tilefni af væntanlegri notkun vatns
til framleiðslu orku, er hann þó í engum
vafa um það, að þau yfirráð, sem landeig-
anda eru eftirskilin yfir vatninu, heimfær-
ist með rjettu til eignarrjettar.
Eftir þessu vill minnihlutinn taka álykt-
unina um það, livort yfirráðin yfir vatni
sje eignarrjettur eða ekki, en ekki eftir því,
hvort einhverjum lögfræðingum kunni að
sýnast vatniö svo hvikult og ilt til yfir-
drottnunar, að rjetturínn yfir því geti ekki
lcallast eignarrjettur.
Og víst er það, að rjettur landeigendans
yfir vatninu samkv. frumvarpi minnihlutans
er það náskyldur eignarrjettinum, þó að
þeir lærðu vildu kalla hann eitthvað annað,
að hann er friðaðnr samlwæmt 53. gr. stjórn-
arskrárinnar, og verður ekki tekinn af land-
eiganda nema almennings þörf krefji og fult
verð komi fyrir. Og þetta var það megin-
undirstöðuatriði, sem olli klofningnum í
fossanefndinni, því að allir meirihlutamenn
tóku það skýrt fram, að landeigandi ætti
engar bætur að fá, þótt rennandi vatn væri
tekið frá honum að fyrirlagi ríkisins. Enda
var þetta rökrjett afleiðing af ályktun meiri-
hlutans — sem B. J. telur sig hafa rökstutt
i ritgerð sinni — um að rikið hefði öll
umráð yfir vatnsrjettindum, hvort heldur
í heimalöndum eða fyrir utan þau.
Minnihlutanum er það ljóst, að þegar
vatnsaflið er orðið jafn-þýðingarmikið I