Morgunblaðið - 03.11.1981, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLADIÐ, ÞRIDJUDAGUR 3. NÓVEMBER 1981
Bjami Ólafsson bók
bindari - Minning
Ka'ddur II. maí 1888
Dáinn 26. nklóhor 1981
..llrornar |m»II
>u i r slcnrlur |M»rpi á
hl.iral hcnni horhur n<- l»arr.“
llávamál.
Á sólbjörtum sumardet'i 1920
ba ttist prests.fjölskyldunni á Val-
|)jófsstaö nýr aðili þenar Unnur,
na-st yrínsta dóttirin t;ekk að eifía
Bjarna Olafsson, bókbindara úr
Reykjavík. Untju hjónin hófu
búskap sinn á efri hæðinni í húsi
Ilalldórs Þórftarsonar ot; Maríu
konu hans vift Inttólfsstræti en
Bjarni hafði lentíi verið heimilis-
maður jæirra, hálftíerður fóstur-
sonur. Þarna heimsótti éfí þau
Unni systur mína Of; mát;, er éfí
kom f.vrst til Reykjavíkurá haust-
dögum 1921.
I þessi húsi höfðu þau kynnst.
Systir mtn dvaldi hjá frænku
sinni er þá bjó á efri hæðinni ok
Bjarni sem heimilismaftur eins ot;
fvrr satíði. Skömm varð samhúð
hinna untiu hjóna. Þrem árum síð-
ar féll hin unt;a húsmóðir fyrir
sij;ð hins hvíta dauða, scm felldi
stór skörð í raðir unf;s fólks á
þriðja áratut;num, aldrei stærri,
hvorki fyrr né síðar.
Einn son höfðu þau eif;nast
Unnur ok Bjarni, er hlaut nafn afa
síns, prestsins á Valþjófsstað. Eft-
ir fráfall móðurinnar ólst hinn
unt;i Þórarinn upp hjá afa sínum
ot; ömmu, uns þau bruf;ðu búi ot;
hann lét af~prestsskap 1939.
Dóttursonurinn unt;i varð þeim
mikið yndi ot; eftirlæti á elliárun-
um þet;ar allir ,unt;arnir voru
flot;nir úr hreiðrinu. Mikið héldu
þau foreldrar mínir upp á Bjarna
tengdason sinn fyrir ræktarsemi
hans ot; hjálpfýsi.
Árið 1929 kvæntist Bjarni öðru
sinni ot; hét sú kona hans Pálína
Þórðardóttir, ættuð úr Þykkva-
hænum, hin áftætasta kona er bjó
bónda sínum hið besta heimili,
smekkvíst, notalet;t og reKlusamt,
allt heimiliskostir að skapi hús-
hóndans, sem fyrir sitt leyti kost-
aði kapps um fyrirhygfyuna.
Þeim Pálínu ot; Bjarna varð
fimm harna auðið, fjö(;urra dætra
ot; eins sonar. Börn þeirra eru
þessi: Guðlaut;, t;ift Bandaríkja-
manni, Kristín, kona Hróbjarts E.
Jónssonar skrifstofumanns, Lína,
búsett vestan hafs, Sif;ríður Þóra
hjúkrunarfræðint;ur, tíift Einari
G. Olafssyni kaupmanni, og Ólaf-
ur Guðni, bankamaður, kvæntur
Brynhildi Hauksdóttur.
Alls voru barnabörnin orðin átj-
án að meðtöldum tveim börnum
Þórarins, sonar Bjarna, sem fyrr
var nefndur, of; konu hans Ingi-
bjart;ar Gunnarsdóttur. Þau búa á
Hjarðarbóli sem er nýbýli úr
Brekkulandi í Fljótsdal.
Það sem hér hefur verið sagt um
fjölskyldur Bjarna Ólafssonar, má
lesa í opinberum skýrslum, en þær
seKja ekkert um hvílíkur einstak-
ur heimilisfaðir hann var, sem
eit;inmaður, faðir og afi, frá því
sejya þau best sem næst honum
stóðu, of( nú kveðja hann með
klökkum oj; þakklátum huga.
Mætti máf;ur minn nú mæla væri
honum vafalítið efst í hut;a þakk-
lætið til allra þessara vina sem
umvöfðu hann ástúð ot; hlúðu að
honum lant;a ævi.
„Vcrlu Irúr alll lil dauúa uj» t*|* mun u<-fa |mt
lífsins kórónu.“
< ipinlM-runarlMikin.
Bjarni Ólafsson var fæddur á
Eyrarbakka í svokölluðu Götu-
húsi, þ. 11. maí 1888 of; var því
orðinn fullra níutíu of; þrifttya ára
þegar hann lést hinn 26. október
sl.
Foreldrar hans voru þau hjónin
Ólafur Gíslason frá Eyrarbakka,
lengi formaður þar og síðar versl-
unarmaður hjá Lefoliiverslun, því
mikla verslunarfyrirtæki í þá
dat;a. Móðir Bjarna var Guðbjörf;
Sigurðardóttir ættuð frá Skúms-
stöðum í Landeyjum.
Tíu ára missti Bjarni föður sinn
ok um svipað leyti dró mjöf; úr
fiskigöngum á mið þeirra Eyr-
bekkinKa, starfsemi öll dróst sam-
an of( þar með atvinnuvonin fyrir
hinn unt;a föðurlausa dreng, sem
aflaði sér ok heimilinu tekna með
því að snúast við hesta ferða-
manna sem þá voru mart;ir á Eyr-
arbakka. Tvisvar fór hann með
ferðamönnum til Reykjavíkur á
þessum árum til að flytja hesta
þeirra til baka. Þessi kynni hans
af Reykjavík, sagði hann mér,
urðu til þess að hann fjórtán ára
Kamall réð sif; í bókbindaranám
hjá Haildóri Þórðarsyni bókbind-
ara, þetta var árið 1902.
Bókband stundaði Rjarni æ síð-
an í sjötíu ot; sex ár uns hann lét
af því starfi nokkru fyrir áramót-
in 1978—79, árið sem hann varð
níræður, að vísu síðasta árið í
hálfu starfi. Hann vann þá hjá
ríkisprentsmiðjunni Gutenbert;
við handbókband, sem hann sagði
að ungu mennirnir væru latir að
fást við. Aðallet;a voru það ríkis-
skjöl sem hann batt inn ok hvíldi
mikil leynd yfir sumum þeirra.
Eitt sinn spurði éf; Bjarna í f;amni
að því hvað stæði í þessum leyni-
skjölum. Hann horfði á mig Of>
spurði i móti með óvenjulef;um
þunt;a: „Hvað heldurðu að ég sé?“
Haustið 1972 var hann kjörinn
heiðursfélat;i Bókbindarafélags Is-
lands, þá elsti starfandi bókbind-
ari landsins.
Svo sem fyrr sat;ði, nam Bjarni
iðn sína hjá Halldóri Þórðarsyni
ok bjó hjá honum svo sem siður
var þet;ar iðnmeistarar tóku
sveina til náms, kaupið var t;reitt
með „kost oj; lot;i“ eins ot; fæði ok
húsnæði var kallað i þá dat;a.
Vasapeninf;a aflaði hann sér með
því að sækja hesta fyrir Reykvík-
int;a er riðu tyarnan út á sunnu-
döftum of; svo þurfti að flytja hest-
ana til baka eftir útreiðartúrana.
Á þekktu málverki eftir Jón bisk-
u[> Helt;ason, sem prýðir kápuna á
bókinni Reykjavík 1100 í ár, stend-
ur Bjarni þar í Bakarabrekkunni í
þessu hestastússi. Hann mundi vel
eftir því að sr. Jón var að mála
mynd þarna uppi á brekkunni.
Tvisvar fór Bjarni utan til
framhaldsnáms til Kaupmanna-
hafnar, fyrra skiptið 1908 off var
þá þrjú ár við nám ot; síðara skipt-
ið 1916 oj; var þá tvö ár við nám ot;
vinnu.
Eftir heimkomuna í fyrra skipt-
ið vann hann á ýmsum bókbands-
stofum oj; má sjá handaverk hans
frá þeim árum í bókunum í safni
Benedikts S. Þórarinssonar, sem
Benedikt t;af lláskólanum en hann
hafði látið Bókbandsstofu Hall-
dórs Þórðarsonar, sem Bjarni
hafði þá á leigu ásamt Bjarna
ívarssyni, binda inn bækur sínar.
Lent;st af var Bjarni verkstjóri á
bókbandsstofum prentsmiðjanna
Acta ok síðar Eddu, sem var raun-
ar sama fyrirtækið. Með vaxandi
hyskni í vinnubrögðum almennt,
eftir síðari heimsstyrjöldina fór
Bjarna að leiðast verkstjórnin og
réði sig til ríkisprentsmiðjunnar
Gutenberg 1946 og vann þar upp-
frá því.
Oft minntist Bjarni samstarfs-
manna sinna frá þessum mörgu
starfsárum, allra, sem hann
nefndi, minntist hann með hlýhug
og þakklæti, hina vildi hann ekki
muna.
Bjarni var af þeim, er til
þekktu, talinn afbragðs verkmað-
ur, bæði röskur og vandvirkur með
afbrigðum. Hann var ákaflega
vandur að virðingu sinni gagnvart
handverki sínu sem hann taldi að
ætti að lofa meistarann. Hroð-
virkni að ekki séu nefnd vinnusvik
taldi hann mannskemmandi.
Þegnhollustu og trúmennsku í
starfi mat hann umfram aðrar
dyggðir.
..(■laúur <>|» r< ifur
skyli mnnna hvcrr
uns sinn Inóur hana.“
llávamál.
Eftir að Bjarni Ólafsson missti
síðari konu sína, 1966, dvaldi hann
áfram á Óðinsgötu 15 og brátt í
skjóli Kristínar dóttur sinnar og
Hróbjarts manns hennar. Fór hið
besta á með þeim tengdafeðgunum
og undi Bjarni þarna vel hag sín-
um. Til hans komu kunningjar,
börn og barnabörn, honum til
mikillar ánægju. Bjarni var bók-
elskur og átti fallegt safn útvaldra
tóka. Hann var stálminnugur og
því orðinn afar fróður um liðinn
tíma sem hann mundi frábærlega
vel allt frá barnæsku. Hann hafði
góða frásagnargáfu og var oft un-
un að því að heyra hann segja frá.
Hann var barn í sveit, átta ára
gamall á Sviðugörðum í Flóa þeg-
ar heimilisfólkið eina nóttina hélt
að hross væru komin upp á járn-
varða þekjuna en það var upphaf
landskjálftans mikla er dundi yfir
Árnessýslu 1896. Eftir að faðir
hans dó vann hann sér inn aura
með því að flytja og sækja hesta
ferðamanna sem þá voru margir á
Eyrarbakka.
Það kom fyrir að hann fylgdi
feðamönnum alla leið til Reykja-
víkur til að fara með hesta þeirra
til baka. Eitt sinn, þá um ferm-
ingu reiddi hann barn alla leið til
Reykjavíkur og aldrei sagðist
Bjarni hafa orðið hræddari á ævi
sinni en þegar sviptivindur reið
yfir er hann var með barnið í
fanginu á Ólfusárbrúnni og var
rétt búinn að missa það í hvítfyss-
andi ána. Hann hyllti fyrsta ráð-
herrann 1904 og æ síðan dáði hann
Hannes Hafstein umfram aðra
menn. Bjarni var einn af þeim fáu
sem ekki veiktust í Spönsku veik-
inni 1918 og var þá í sífelldum
matarflutningum og sendiferðum
fyrir læknana þá Matthías Ein-
arsson og Þórð Thoroddsen, hon-
um fannst þeir þyrftu aldrei að
sofa.
Þannig mætti lengi rifja upp
minningar Bjarna mágs míns, sem
hann hafði yndi af að rekja í goðu
tómi. Þessar minningar hans virt-
ust standa honum ljóslifandi fyrir
hugskotssjónum, þótt kominn
væri á tíræðisaldur. Það er vissu-
lega mikið tjón fyrir íslenska
þjóðfræði þegar svona greinargóð-
ir og langminnugir menn eins og
Bjarni Ólafsson var, fara með
minningasjóð sinn í gröfina án
þess að reynt sé að varðveita hann
öldnum og óbornum til afnota, svo
auðvelt sem það er nú orðið með
nútíma tækni.
Bjarni var vel á sig kominn lík-
amlega, ókvillisjúkur sem raun
bar vitni, röskur meðalmaður á
hæð með reisn og hvatleik í fasi og
framgöngu á meðan hann hafði
ferlivist sem var fram á síðastliðið
sumar. Hann var trúmaður á
gamla vísu og lét sig sjaldnast
vanta í kirkju, séra Bjarni Jónsson
var prestur að hans skapi. Hann
var mikill áhugamaður um upp-
byggingu Skálholts og sótti allar
Skálholtshátíðir á meðan hann
hafði fótavist, eftir að þær voru
upp teknar.
Gaman hafði Bjarni mágur af
að lyfta glasi með góðkunningjum
og sagði þá gjanan: „Það eru ekki
alltaf jólin, krakkar.“ Nú hefur
þessi aldni heiðursmaður lyft
hinsta fullinu og honum fylgja til
nýrrar „jólahátíðar“ einlægar
þakkir vina hans og vandamanna
og óskir um fararheill. í þeim hópi
verður hans lengi minnst sem hins
glaða og reifa guma, sem ekki
mátti vamm sitt vita uns sinn beið
bana.
Öllum ástvinum hans sendum
við hjónin innilegar samúðar-
kveðjur.
Þórarinn Þórarinsson,
frá Valþjófsstað og Kiðum.
Aldinn heiðursmaður er látinn,
Bjarni Ólafsson bókbindari, ætt-
aður úr Landeyjum og af Eyrar-
bakka, þar sem hann fæddist 11.
maí 1888, svo að hann var á 94. ári,
þegar hann kvaddi.
Hann ólst fyrstu ár sín upp í
fæðingarbæ sínum, en missti föð-
ur sinn aðeins tíu ára gamall. Var
faðir hans Ólafur Gíslason for-
maður sem fórst með sviplegum
hætti. Má geta nærri, hve sár
missir það hefur verið fyrir ungan
dreng að missa föður sinn snögg-
lega með þeim hætti.
Stuttu síðar tók móðir hans —
Guðbjörg Sigurðardóttir — sig
upp og fluttist til Reykjavíkur
með syni sína tvo, Bjarna og Ólaf,
sem látinn er fyrir nokkrum ár-
um. Átti Bjarni upp frá því heim-
ili sitt hér í Reykjavík, að undan-
skildum tveim stuttum tímabilum,
þegar hann var við nám og bók-
bandsstörf í Kaupmannahöfn. Var
hann þar fyrst um þriggja ára
skeið eða frá 1908 til 1911, þegar
hann fór fyrst og fremst til frek-
ara náms í iðngrein sinni, en síðan
dvaldist hann þar í tvö ár að auki
á tímum fyrri heimsstyrjaldar eða
frá 1916 til 1918.
Bjarni unni Reykjavík og vildi
hvergi annars staðar vera, enda
talaði hann oft um, hvað borginni
væri vel stjórnað að hans áiiti.
Bjarni var sérstakur maður í
öllu sínu dagfari. Hann var heil-
steyptur í lund, háttvís við hvern
sem var og vandur að virðingu
sinni í hvívetna, óeigingjarn og
kunni vel að gleðjast á sinn
prúðmannlega hátt. Komu þessir
mannkostir hans greinilega fram í
öllum hans lífsmáta. Hann naut
þess að ganga úti við, en ók aldrei
bíl og vildi ekki fljúga, en hafði
sérstaka ánægju af að fara á sjó.
Því kemur upp í huga minn ferð,
sem við fórum saman með Gull-
fossi, árið sem hann varð áttræð-
ur, en tveim árum áður hafði hann
misst eiginkonu sína, sem hann
hafði unnað mjög.
I þessari ferð með Gullfossi,
sem farin var með viðkomu í ýms-
um Evrópulöndum, naut Bjarni
sín einstaklega vel, og það varð í
engu séð, að þar væri áttræður
maður á ferð.
Bjarni var maður trúaður og
sótti oft kirkju. Hefur það án efa
átt sinn stóra þátt í farsælu lífi
hans.
Þegar ég nú kveð Bjarna vin
minn að leiðarlokum, langar mig
til að ljúka þessum orðum með
nokkrum hendingum þjóðskálds-
ins:
liúna, scm var «y vann,
<*r vorum líma víir;
því aldur dfvúir rnj'an mann,
s<*m á |»a<> v<*rk, <*r lifir.
Já, ItU ssmn »11 hin hljóriu h< il,
s<*m h< ill vor.s lands voru’ unnin,
hv<*rn krafl, .*«*m sluddi slad oj* nv<*íI
»1» slcina laj»ói' i |»runninn. (K.H.)
Kinar G. Olafsson
t
Eiginmaður minn,
GUNNAR ÓSKARSSON,
Hjallalandi 12, Reykjavik,
andaðist í Landspitalanum aö kvöldi 1. nbvember.
F.h. aðstandenda,
Elísabet Finnbogadóttir.
t
Systir okkar og frænka,
KRISTÍN GUOMUNDSDÓTTIR,
Hátúni 10 A,
lézt i Elliheimilinu Grund 1. nóvember.
Aöstandendur.
t
Eiginkona mín,
MARÍA SIGUROARDÓTTIR,
andaöist aö heimili sínu, Laugateigi 15, aöfaranótt sunnudagsins
1. nóvember.
Fyrir mína hönd, barna og annarra vandamanna,
Magnús Ingimundarson.
t
Eiginkona mín,
ÁSLAUG Ó. STEPHENSEN,
Hlaðavöllum 5, Selfossi,
andaöist aö heimili okkar 30. október.
Jón Pálsson.
t
Eiginkona min, móöir okkar, tengdamóöir, amma og langamma,
STEFANÍA SIGURBJORG KRISTJÁNSDÓTTIR
frá Þórshöfn á Langanesi,
Borgarholtsbraut 11, Kópavogi,
lést í Landspítalanum aöfaranótt 1. nóvember.
Tryggvi
Alfreö Björnsson,
Guörún Tryggvadóttir,
Sigfús Tryggvason,
Helga Tryggvadóttir,
Jakob Tryggvason,
Ólafur Tryggvason,
Sverrir Tryggvason,
Ingólfur Tryggvason,
Sigurlaug Tryggvadóttir,
Barnabörn og
Sigfússon,
Hulda Pétursdóttir,
Helgi Helgason,
Guólaug Pétursdóttir,
Halldóra Jóhannesdóttir,
Sigríöur Þorsteínsdóttir,
Ágústa Waage,
Haukur Þóröarson,
barnabarnabörn.