Morgunblaðið - 09.03.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MARZ 1988
Guðrún A. Símonar
óperusöngkona - Minning
Fædd 24. febrúar 1924
Dáin 28. febrúar 1988
Sunnudaginn 28. febrúar síðast-
liðinn lést Guðrún Á. Símonar,
óperusöngkona, á heimili sínu hér
í Reykjavík, hafði hún þá nýlega
fyllt sitt 64. aldursár. Hún var bor-
in og bamfæddur Reykvíkingur,
söngli'stin var ættarfylgja í hennar
föðurætt og sjálf hiaut hún ríkulega
af þeirri gáfu.
Með Guðrúnu er horfin af sviðinu
stórbrotinn listamaður og sterkur
persónuleiki sem setti svip á samtíð
sína. Hún var vel menntuð í sinni
grein, nam í fyrstu söng hér heima
og síðan um árabii erlendis við
þekkta skóla á því sviði og í tímum
hjá færustu kennurum. Guðrún hélt
sjálfstæða tónleika víða um lönd,
kom fram í útvarpi og sjónvarpi og
söng inn á hljómplötur; á afreka-
skrá hennar eru aðalhlutverk í
heimsfrægum óperum.
í hörpu sinni átti Guðrún marga
strengi. En hvort sem hún söng
vandmeðfama óperuaríu eða lítið
dægurlag var hún lifandi og tilfinn-
ingarík í túlkun sinni og hreif fólk
með sér. Víst er að Guðrún Á.
Símonar var elskuð og virt af fjölda
manns en mér er þó til efs að fólk
hafi almennt gert sér ljóst hvflíkur
listamaður hún var, enda tækifærin
fá hér á landi til að leiða það í ljós.
Ein minning öðmm fremur or-
sakar að ég sting niður penna við
Iát Guðrúnar. Á haustdögum árið
1975 var mikið á seyði hjá íslensk-
um konum. í undirbúningi var
kvennafríið 24. október á stofndegi
Sameinuðu þjóðanna og í tilefni
þess að þær höfðu útnefnt árið
1975 alþjóðlegt kvennaár. Um allt
land vom konur önnum kafnar við
að skipuleggja hvemig dagurinn
gæti orðið sem eftirminnilegastur
og í Reykjavík var í uppsiglingu
útifundur á Lælqartorgi. Undirbún-
ingshópur fundarins fór þess á leit
við Guðrúnu að stjóma þar söng,
hún tók tilmælunum fagnandi og
kom heilshugar og af öllum sínum
krafti inn í starfið.
Um hríð sótti hún nú undirbún-
ingsfundina og yfirskyggði með
nærvem sinni einni saman allar
bollaleggingar um vinstri og hægri,
pólitískt jafnvægi og annað álíka
smávægilegt. Hún lét okkur heyra
hvaða lög hún teldi að best færi á
að syngja á útifundinum, flutti þau
í mismunandi tóntegundum og
tempói, og við tókum undir þar sem
hún hafði hugsað sér fjöldasöng.
Sat hópurinn nú þama syngjandi
nokkra fundi á meðan Guðrún mót-
aði söngdagskrána. Mátti ljóst vera
að þó eitthvað kynni að fara úr-
skeiðis varðandi kvennafríið myndi
söngurinn í það minnsta heppnast,
svo yrði Guðrúnu fyrir að þakka.
Ég býst við að fáum, sem sóttu
útifundinn á Lækjartorgi þennan
eftirminnilega dag, muni úr minni
líða þegar Guðrún Á. Símonar steig
fram á sviðið, hóf upp raust sína
og söng. Hún opnaði hug sinn og
hjarta, gaf af sér með gleði og af
ejnlægni og uppskar samstillingu
og samhug þúsundanna sem þama
voru. í íjöldasöngnum var hún stór-
veldi sem allir lutu,_ hetjusöngvari
sem flutti viðlagið „Áfram stelpur"
af þeim krafti og sannfæringu að
það hljómaði ekki einungis sem
hvatning heldur bein fyrirmæli.
Einhveijar eru ef til vill enn að hlýða
því kalli líkt og hún sjálf sem jafn-
an fór ótrauð áfram sinn veg.
Mynd Guðrúnar og af syngjandi
mannhafinu flaug heimshomanna á
milli, henni tóku síðan að berast
úrklippur úr ólfklegustu áttum og
vel mátti finna að hún hafði gaman
af. í þessu samstarfi á haustdögum
fyrir þrettán árum var ógleyman-
legt að kynnast Guðrúnu og hennar
skerfur í velheppnaðri atburðarás
má ekki gleymast. Þar var enn stað-
fest að listamenn af Guðs náð á
borð við Guðrúnu Á. Símonar eru
ævintýrinu líkastir í lífi eyþjóðar.
Megi minning hennar lifa.
Björg Einarsdóttir
Þegar ég nú tek mér penna í
hönd, til þess að minnast Guðrúnar
Á. Símonar óperusöngkonu, reikar
hugurinn nokkra áratugi aftur í
tímann. Við vorum ekki ýkjamörg
sem höfðum stundað söngnám að
ráði þegar leikstarfsemi hófst í
Þjóðleikhúsinu árið 1950. Sennilega
hefur ekkert okkar grunað þá að
að strax árið eftir yrði byijað að
flytja ópemr á sviði Þjóðleikhúss-
ins. Svo varð þó og þótti takast það
vel að áfram var haldið og nokkur
næstu árin gátu leikhúsgestir búist
við óperu eða óperettu á hveiju leik-
ári. Guðrún kom þar fyrst á svið
árið 1952 í óperettunni „Leðurblak-
an“ eftir Johann Strauss. Oftar átti
hún eftir að gleðja leikhúsgesti með
söng sínum og leik á því sviði, og
mér er sérstaklega minnisstætt
samstarf okkar í tveimur óperum
eftir Puccini, „La Bohéme" og
„Tosca“. Ég held að mér sé óhætt
að fullyrða að við, sem tókum þátt
í þessum óperettu- og óperuflutn-
ingi fyrstu árin, höfum verið þakk-
lát fyrir að hafa fengið tækifæri til
að vera með í þeirri starfsemi sem
þá hófst hérlendis í nokkurri al-
vöru. Guðrún var framarlega í
flokki þeirra söngvara sem þarna
lögðu hönd á plóginn. Það er
ánægjulegt að minnast þess að
þetta var óvenju samheldinn hópur,
sem var laus við ríg eða öfund, sem
sagt er að stundum skjóti upp koll-
inum í flokkum listafólks. Þvert á
móti samglöddust menn þegar ein-
hveijum félaganna gekk vel.
Guðrún Á. Símonar varð skjótt
ein vinsælasta söngkona þjóðarinn-
ar, enda var hún gædd frábærri
rödd og framkoma hennar á sviði
var hressileg og fijálsleg. Vel man
ég ferð okkar um Norðurland vetur-
inn 1955—56. Þá var hópur hljóð-
færaleikara og söngvara á vegum
Ríkisútvarpsins með „List um
landið" og fluttum við þá m.a. óper-
una „Ráðskonuríki“ eftir Pergolesi.
Ekki var færðin alltaf auðveld við-
ureignar, snjóskaflar á landi og
haugasjór þegar farartækið var
mótorbátur.
Á hveiju sem gekk skipti Guðrún
aldrei skapi, þó við karlamir yrðum
stundum svartsýnir á að við næðum
leiðarenda á réttum tíma. Guðrún
var stöðugt með gamanyrði á vör-
um, hversu svart sem útlitið var.
Allt fór þó vel að lokum, og það
var ánægður hópur sem sneri heim
að lokinni vel heppnaðri ferð.
Þegar árin færðust yfir sneri
Guðrún sér meira en áður að söng-
kennslu, sem hún stundaði meðan
heilsan leyfði, og raunar kannske
lengur. Ekki var það ætlunin með
þessum línum að rekja ættir Guð-
rúnar eða söngferil hennar heima
og erlendis, heldur aðeins að riíja
upp örfáar minningar af ótal mörg-
um úr samstarfi okkar fyrr og síðar.
Þegar nú Guðrún hefur skilað góðu
ævistarfi og farsælu, er það eitt
eftir að þakka henni ánægjuleg
kynni og langt og gott samstarf
um áratuga skeið. Einkasyni Guð-
rúnar, Ludvig Kára Forberg, votta
ég innilega samúð mína.
Guðrúnu bið ég Guðs blessunar
á eilífðarvegum.
Guðmundur Jónsson
Ein hreyfing, eitt orð - og á örskotsstund
örlaga vorra grunn vér leggjum
Þær ljóðlínur í kvæði Einars
Benediktssonar, Einræður Starkað-
ar, sem ég kann að vitna í, þegar
ég nú að leiðarlokum rifja upp kynni
mín og Guðrúnar Á. Símonar,
þekkti ég ekki þegar þau kynni
hófust úti í London á haustdögum
1945.
Við vorum bæði við listnám, hún
í söng, ég í leiklist. Með okkur tókst
vinátta, sem hélst, þótt stundum
væri sú vinátta allstormasöm. Við
vorum nefnilega bæði fiskar, fædd
sama daginn, 24. febrúar, með
tveggja ára millibili.
Eitt vakti strax athygli þeirra,
sem kynntust Guðrúnu á námsárun-
um, en það var heiðarleiki hennar
gagnvart þeim, sem hjálpuðu henni
og styrktu til náms. Hún leit ekki
á slíka aðstoð sem sjálfsagðan hlut
heldur vott um þá trú, sem þetta
fólk bar til hæfileika hennar. Slíku
trausti brást Guðrún aldrei, hún var
þannig manneskja, óhóf, bruðl og
sýndarmennska voru henni fram-
andi hugtök.
Umfram náms og nauðþurftir
eyddi Guðrún ekki peningum nema
í einstaka úrvals hljómleika og leik-
húsferðir og réttlætti þá útgjöldin
með því, að ferðin stuðlaði að
þroska hennar sem listamanns. Ég
man við fórum eitt sinn sem oftar
á eina slíka tónleika, það voru
Guðrún Á. Sfmonar (Floria Tosca söngkona) og Guðmundur Jónsson
(Scarpia lögregiustjóri) f óperunni Tosca.
fyrstu tónleikar hinnar frábæru
norsku Wagner-söngkonu, Kirsten
Flagstad, í London að stríðinu
loknu. Hrifning Guðrúnar var mikil
og hún sagði: „Slíkri fullkomnun
stefni ég að.“ „Ætlar þú að verða
önnur Flagstad?" spurði ég, „þú
hefur stærðina til þess.“ „Nei,“
svaraði Guðrún með sinni háu og
hvellu rödd, „ég ætla alltaf að vera
ég sjálf, Guðrún Á. Símonar, fyrsta,
ekki nein önnur.“ Þessu markmiði
náði hún í list sinni og hún var
sjálfri sér samkvæm allt sitt líf.
Hún var heiðarleg í listinni og hisp-
urslaus í lífinu, sjálf kallaði hún það
að koma til dyranna eins og hún
var klædd.
Guðrún var kröfuhörð jafnt við
sjálfa sig sem aðra og þoldi aldrei
meðalmennsku í listum. Það er ekki
mitt að fella dóm um söngkonuna
Guðrúnu Á. Símonar, ég minnist
aðeins manneskjunnar. Dæmum
varlega fólk af umtali og afspum
— reynum að sjá í gegnum yfirborð-
ið, sem margur hjúpar sig —
skyggnumst undir skelina, og við
munum komast að raun um, að
undir hijúfu yfirborði slær oft vænt
hjarta viðkvæmrar sálar.
Guðrún Á. bar sterkar tilfinning-
ar í bijósti, slíkt fólk særist gjaman
illa, eins og fallegt blóm, sem frost-
harkan bítur á einni nóttu, það fell-
ur og deyr.
Ég lýk þessum minningum um
Guðrúnu Á. Símonar með að vitna
í kvæðið, sem ég nefndi í upphafi,
nú skynja ég margt í því mikla
kvæði mun betur en oft áður.
Það smáa er stórt i harmanna heim, -
höpp og slys bera dularlíki,
og aldrei er sama sinnið hjá tveim,
þótt sama glysi þeir báðir fliki. —
En mundu, þótt veröld sé hjartahörð,
þótt hrokinn sigri og fétturinn víki,
bölið, sem aldrei fékk uppreisn á jörð,
var auðlegð á vöxtum í guðanna ríki.
þakkarskuld við frú Guðrúnu og
núna fyrir stuttu kom til tals að
gera hana að fyrsta heiðursfélaga
Kattavinafélagsins.
Með virðingu og þökk er hún
kvödd hinstu kveðju.
Fyrir hönd Kattavinafélags ís-
lands,
Ingibjörg Tönsberg
Kynni okkar Guðrúnar Á. Símon-
ar lágu saman í gegnum hennar
stóra áhugamál og hugsjón: dýra-
vernd. Ég leitaði til hennar fyrir
mörgum árum, er ég var að taka
saman nokkrar einfaldar leiðbein-
ingar um meðferð katta, og bað
hana að gefa mér góð ráð. Hún
bauð mér inn á heimili sitt og
kynnti mig fyrir köttunum sínum
og við áttum okkar fyrsta samtal
um ketti, önnur heimilisdýr og dýra-
vemd almennt. Og hún veitti mér
fúslega og af eldmóði af allri þeirri
þekkingu um meðferð katta, sem
hún hafði aflað sér á lífsleiðinni.
Upp frá þeim degi höfðum við
oft samband hvor við aðra. Við rök-
ræddum dýravemdunarmálin fram
og til baka, vorum stórorðar og
þungorðar og langt frá því alltaf
sammála. En við virtum sjónarmið
hvor annarrar og vorum ævinlega
sammála um markmiðið: að ekki
væri farið illa með dýr.
Ég mun aldrei gleyma því að hún
sýndi mér það traust að lofa mér
að annast dýrin sín eitt sinn er hún
fór til útlanda.
Við ævilok Guðrúnar Á. Símonar
hafa margir misst mikið og ekki
síst dýravemd á íslandi.
Ég sendi syni hennar, Ludvig
Kára Forberg, öðmm ættingjum og
vinum mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Jórunn Sörensen
formaður Sambands dýra-
verndunarfélaga Islands.
Eitt bros getur dimmu í dagsljós breytt,
sem dropi breytir veig heillar skálar.
Þel getur snúist við atorð eitt.
Aðgát skal höfð í nærveru sálar.
Svo oft leyndist strengur í bijósti, sem brast
við biturt andsvar, gefið án saka.
Hve iðrar margt lif eitt augnakast,
sem aldrei verður tekið til baka.
Blessuð sé minning mætrar konu,
megi Guðrún Á. Símonar hvíla í
friði og megi hið eilífa ljós lýsa
henni.
Gunnar H. Eyjólfsson
Nú þegar frú Guðrún Á. Símon-
ar, ópemsöngkona, er kvödd, vill
Kattavinafélag íslands minnast
hennar með þakklæti. Þakklæti fyr-
ir þann mikla áhuga, sem hún sýndi
málefnum félagsins, hjálp við sýn-
ingar og framlag á skemmtikröftum
við þau tækifæri.
Guðrún var löngu orðin lands-
kunn sem kattavinur og hélt hún
fyrstu kattasýninguna, sem haldin
hefur verið hér á landi. Það var
árið 1975. Félagið stendur í mikilli
Vinkona mín Guðrún Á. Símonar
er látin aðeins 64 ára að aldri. Hún
átti viðburðaríka ævi og glæsilegan
söngferil, en hin síðari ár hafði hún
átt við versnandi heilsufar að stríða.
Mér finnst sem allt detti í dún og
logn við fráfall hennar, svo litrík
og sterk var hún í lifanda lífi. Þeg-
ar ég lít til baka, finnst mér hug-
rekki og hreinskilni hafa einkennt
allt hennar lífshlaup.
Við Guðrún kynntumst sem ung-
ar stúlkur í vesturbænum í
Reykjavík. Foreldrar Guðrúnar vom
hjónin Ágústa Pálsdóttir og Símon
Þórðarson. Gott var að koma á
heimili hennar og tók Ágústa okkur
krökkunum alltaf ljúflega, hvenær
sem bankað var uppá. Guðrún gerði
æskuár okkar að endalausum uppá-
komum með ríku hugmyndaflugi
sínu. Mér em sérstaklega minnis-
stæðar gönguferðir út í Örfirisey,
þar sem hún dreif allar vinkonur
sínar með. Þama úti á granda hélt
hún sína fyrstu tónleika með fugla-
kvakið sem undirleik.
Sorgin sótti fjölskylduna heim á