Morgunblaðið - 09.03.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MARZ 1988
37
Jómfrúræða Vilhjálms Egilssonar:
Milljarður frá landsbyggðinni til
Reykjavíkur gegnum húsnæðiskerfið
Hér fer á eftir jómfrúræða
Vilhjálms Egilssonar (S/Nv).
Herra forseti.
Meginefni þessa frumvarps um
breytingar á lögum um Húsnæðis-
stofnun ríkisins, sem ég mæli hér
fyrir, er að útlán í helstu lánaflokk-
um í Byggingarsjóði ríkisins skipt-
ist í sama hlutfalli milli kjördæma
og greitt er í lífeyrissjóði. Eg tel
að þessi breyting sé nauðsynleg í
ljósi þeirra miklu fjármagnsflutn-
inga frá landsbyggðinni sem orðið
hafa í skjóli húsnæðislánakerfisins.
Ennfremur eru í frumvarpinu
ákvæði um að Byggingarsjóð ríkis-
ins megi varðveita í öðrum lána-
stofnunum en Seðlabanka Islands,
að fyrirtæki geti sótt um almenn
húsnæðislán til byggingar leiguí-
búða fyrir starfsfólk sitt, að auð-
velda byggingar almennra leiguí-
búða fyrir aldraða og að heimila
að breyta kjörum á óhagstæðum
eldri húsnæðislánum til samræmis
við núverandi kjör.
Milljarður frá
Landsbyggðinni
Mikil gagnrýni hefur komið
fram á húsnæðislánakerfið frá íbú-
STUTTAR
ÞINGFRETTIR
Vilhjálmur Egilsson (S/Nv)
mælti í gær fyrir frumvarpi sem
hann flytur ásamt Matthíasi
Bjarnasyni (S/Vf) þess efnis, að
húsnæðislánakerfið ávaxti fé
sitt og hagi útlánum sínum eftir
landshlutum, í hlutfallslegu
samræmi við framlag lífeyris-
sjóða einstakra kjördæma til
húsnæðislánakerfisins (skulda-
bréfakaup). Frumvarpið fékk
jákvæðar móttökur þingmanna,
er til máls tóku.
Árni Johnsen (S/Sl) mælti
fyrir þremur frumvörpum, sem
hann flytur ásamt fleiri þing-
mönnum:
* 1) Frumvarp um lyfjafræðslu-
nefnd, sem á m.a. að sporna
gegn ofnotkun lyfja.
* 2) Frumvarp um áfengis-
fræðslu, sem byggja á upp
skipulega áfengisvarnafræðslu.
* 3) Frumvarp um búnaðar-
málasjóð, sem fjallar um tekju-
stofna fyrir búgreinasambönd.
* * *
Halldór Ásgrímsson, sjávar-
útvegsráðherra, mælti fyrir
stjómarfrumvarpi um aðgerðir
í sjávarútvegi. Frumvarpið fjall-
ar um endurgreiðslu söluskatts
í sjávarútvegi eftir sömu reglum
og giltu 1987. Hér er um ijár-
magn að ræða sem er á bilinu
frá 135-140 m.kr.
Ingi Björn Albertsson
(B/Rvk) og fleiri þingmenn
flytja frumvarp til laga um sölu
notaðra bifreiða og annarra
skráningarskyldra ökutækja.
Frumvarpið er í þremur köflum:
1) Almenn ákvæði, 2) Réttindi
og skyldur bifreiðasala, 3) Við-
urlög.
Samkvæmt frumvarjiinu fá
þeir einir leyfi til verzlunar með
notaðar bifreiðir sem fullnægja
skilyrðum laga nr. 41/1968 um
verzlunaratvinnu. Leyfishafi
skal leggja fram tryggingu til
að standa straum af hugsanleg-
um skaðabótum. Leyfishafi og
starfsmenn skulu og standast
próf í samningarétti og skjala-
gerð eftir reglum dómsmála-
ráðuneytis.
i
um landsbyggðarinnar. Þessi
gagnrýni hefur fyrst og fremst
beinst að hinum mikla tilflutningi
á fjármagni frá landsbyggðinni
sem orðið' hefur í gegnum þetta
kerfi. Staðreyndin er sú að til
Reykjavíkur fóru 48,2% af úthlut-
uðu fjármagni úr Byggingarsjóði
ríkisins á þeim tíma sem úthlutað
var á árunum 1986 og 1987, en
til kjördæmanna utan Reykjavíkur
og Reykjaness fóru 26,5% af út-
hlutuðu Qármagni.
Þessi hlutföll verður að bera
saman við hversu stór hluti af
greiðslum landsmanna í lífeyris-
sjóði verður til í Reykjavík annars
vegar og á landsbyggðinni hins
vegar. Reikna má með að 37,2%
af þeim fjárhæðum sem greiddar
eru til lífeyrissjóða komi frá
Reykjavík en 38,4% komi frá kjör-
dæmunum utan Reykjavíkur og
Reykjaness.
Þannig hefur mun stærra hlut-
fall af úthlutunum Byggingarsjóðs
ríkisins farið til Reykjavíkur en
svarar til greiðslna í lífeyrissjóði
og mun minna farið til lands-
byggðarinnar en svarar til fram-
lags hennar til þessara sjóða.
Reiknað í krónum er þessi mis-
munur um einn milljarður sem
Reykjavík hefur fengið meira í
úthlutanir en samsvarar greiðslum
5 lífeyrissjóði, Reykjanes stendur á
sléttu og önnur kjördæmi hafa því
lagt höfuðborginni þessa peninga
til.
Fjármagnsflutningurinn frá ein-
stökum kjördæmum er þannig að
frá Vesturlandi hafa farið 125
milljónir króna, frá Vestfjörðum
hafa farið 132 milljónir króna, frá
Norðurlandi vestra hafa farið 177
milljónir króna, frá Norðurlandi
eystra hafa farið 237 milljónir
króna, frá Austurlandi hafa farið
180 milljónir og frá Suðurlandi
hafa farið 204 milljónir króna.
Þessi tilflutningur á fjármagni
sem er vissulega mjög alvarlegur
var alls ekki með ásetningi gerður
þegar lögin um Húsnæðisstofnun
voru samþykkt í kjölfar febrúar-
samninganna 1986. Mér er full-
kunnugt um þau mál þar sem ég
átti sæti í þeirri nefnd er samdi
lagafrumvarpið í kjölfar febrúar-
samninganna. Þá bjuggust nefnd-
armenn við því að útlán myndu
skiptast nokkuð eðlilega milli kjör-
dæma og ekki væri þörf á því að
gera sérstakar ráðstafanir til þess
að tryggja einhveija tiltekna réttl-
áta skiptingu.
Fjármagtiið haldist heima
Hins vegar hefur það komið í
Ijós eftir að nýja lánakerfið var
farið í gang að þessar vonir hafa
því miður gjörsamlega brugðist.
Þess vegna verður að gera ráðstaf-
anir í átt við þær sem hér er lagt
til. Það eina sem farið er fram á
er að íbúar landsbyggðarinnar fái
sjálfir að nýta það fjármagn sem
þeir skapa með framlögum sínum
í lífeyrissjóði. Ef enginn Bygging-
arsjóður ríkisins væri til og þessi
mál alfarið í höndum lífeyrissjóð-
anna sjálfra eins og mörgum þykir
skynsamlegast væri þetta vanda-
mál ekki til staðar. Þá væri lands-
byggðin ekki að missa neitt frá
sér. En við sitjum uppi með þetta
kerfi og það hefur möguleika til
þess að vera til nokkurrar fram-
búðar ef rétt er á málum haldið.
Nokkuð hefur verið talað um
að skipting útlána milli kjördæma
eins og lagt er til í frumvarpinu
gagnist ekki því að fólk vilji ekki
byggja á landsbyggðinni. Þetta er
einfaldlega ekki rétt. Margt fólk
vill byggja á landsbyggðinni og
samkvæmt úttekt sem gerð var á
áformum rúmlega 5.000 umsækj-
enda hjá Byggingarsjóði voru rúm-
lega 1.600 þeirra af landsbyggð-
inni og af þeim ætluðu um 80%
að byggja eða kaupa á lands-
byggðinni.
Með þessu frumvarpi er ekki
verið að leggja til neina átthaga-
fjötra á fólk. Heldur er verið að
leggja til að fólk á landsbyggðinni
fái að nota sína eigin peninga
sjálft. Og þetta er fólk sem að
meginhluta trúir á framtíðina í
sinni heimabyggð og er tilbúið að
fjárfesta þar í íbúðarhúsnæði.
Eg ætla ekki að rökstyðja þetta
mál með því að það vinni gegn
þenslu á höfuðborgarsvæðinu. Eg
sé í sjálfu sér engum ofsjónum
yfir því að Reykvíkingum gangi
vel. Mestu máli skiptir að upp-
gangurinn hér í höfuðborginni sem
annars staðar hvíli á traustum
grunni og hann gerir það ekki
meðan húsnæðislánakerfið virkar
sem tæki til að flytja peninga frá
landsbyggðinni. Slíkt fær einfald-
lega ekki staðist. Það er einfald-
lega réttlætismál að sjá til þess
að það fólk sem skapar íjármagnið
eigi rétt á að njóta ávaxtanna af
því.
Onnur gagnrýni sem fram hefur
komið á húsnæðislánakerfið og
reyndar á margt annað í peninga-
legum ráðstöfunum opinberra aðila
er sú tilhneiging að varðveita sem
flesta sjóði í Seðlabanka íslands.
Þetta er að ýmsu leyti óheppilegt
og ætti að gefa meiri gaum að því
að ávaxta féð í almennum lána-
stofnunum. Þetta á e.t.v. ekki síst
við um Byggingarsjóð ríkisins þar
sem reiknað er með því að 500
milljónir verði í sjóði þar um næstu
áramót. Ekki er óeðlilegt að þetta
fé sé varðveitt sem næst þeim stöð-
um þar sem þess er aflað. Þess
vegna er lagt til að Byggingarsjóð-
ur megi ávaxta í fleiri peninga-
stofnunum en í Seðlabankanum.
Almennar leigníbúðir
á vegfurn fyrirtækja
Fyrirtæki á landsbyggðinni
standa oft frammi fyrir því að
þurfa að ráða til sín nýtt starfs-
fólk sem þarf að flytja á viðkom-
andi stað. Þrátt fyrir alla umræð-
una um að fólk sé að flytja frá
landsbyggðinni er staðreyndin hins
vegar oft sú, að húsnæðisskortur
er víða tilfinnanlegt vandamál,
sérstaklega skortur á leiguhús-
næði. Þess vegna hafa mörg fyrir-
tæki á landsbyggðinni fjárfest í
íbúðarhúsnæði sem þau leigja
starfsfólki, yfirleitt um skemmri
tíma meðan fólk er að koma sér
fyrir.
Ástæða er til þess að auðvelda
fyrirtækjum að komast yfir íbúðir
í þessu skyni. Hæstvirtur félags-
málaráðherra hefur nú lagt fram
frumvarp um kaupleigu sem var
rætt hér í gær. Kaupleiguíbúðir
munu vissulega gagnast ýmsum
fyrirtækjum en ég tel að það sé
ekki nóg. Kaupleiguformið kallar
á visst, kerfi og getur orðið þungt
í vöfum nema að fólk búi í kaup-
leiguíbúðunum um lengri tíma. Það
er oft sem fyrirtæki þurfa að ráða
fólk með stuttum fyrirvara og geta
því ekki farið í gegnum allan þann
umsóknarferil sem fylgir kaup-
leiguíbúðunum. Kaupleiguíbúðir
henta líklega fyrst og fremst fólki
sem þegar er komið á viðkomandi
staði og hefur tekið ákvörðun um
að setjast þar að um nokkurra ára
skeið. Þær henta hins vegar ekki
jafn vel því fólki sem ræður sig
fyrst í nokkra mánuði. Þess vegna
er nauðsynlegt að fyrirtæki geti
byggt leiguíbúðir með almennum
húsnæðislánum og leigt starfsfólki
sínu um skemmri tíma þar sem
sveigjanleiki er mikill í samningum
og öllu fyrirkomulagi. Flest fólk
sem flytur út á land á nýja staði
þarf ekki slíkt leiguhúsnæði nema
i sex mánuði til tvö ár. Þá er það
búið að ákveða hvort það vill ílengj-
ast á viðkomandi stað og búið að
komast yfin eigið húsnæði ef það
ætlar sér að vera til frambúðar.
Tvö tiltektarmál
Þá eru í þessu frumvarpi tvö
tiltektarmál sem ég tel rétt að tek-
ið sé á. Hið fyrra er að þeir sem
byggja almennar leiguíbúðir fyrir
aldraða eigi kost á hámarksláni.
Eg reikna ekki með því að margir
byggi slíkar íbúðir, en ef svo skyldi
vera þykir mér rétt að þessi heim-
iid sé til staðar.
Seinna tiltektarmálið er að þeir
sem hafa tekið lán á óhagstæðari
kjörum en nú gilda eigi rétt á því
að fá kjörunum breytt til samræm-
is við nýju kjörin. Flér hef ég fyrst
og fremst þá í huga sem á sínum
tíma tóku hlutaverðtryggð lán þar
sem 2/3 lánsins voru verðtryggðir
með 9,5% raunvöxtum en hinn
hlutinn var óverðtryggður. Nú hef-
ur komið á daginn að þessi láns-
kjör hafa reynst þyngri en þau
kjör sem eru boðin nú þar sem eru
3,5% vextir ofan á fulla verðtrygg-
ingu. Því þykir mér rétt að komið
sé til móts við þetta fólk.
Nefnd um heildar-
endurskoðun
Hæstvirtur félagsmálaráðherra
hefur boðað nefndarskipan til þess
að endurskoða húsnæðislöggjöfina
í heild sinni. Þetta frumvarp sem
hér er flutm297t er að sjálfsögðu
innlegg í það starf. En ég tel samt
líka rétt að hreyfa hér þeim atriðum
sem í frumvarpinu eru þar sem
nauðsynlegt er að þau fái sérstaka
athygli háttvirtra þingmanna. Það
er slíkt hagsmunamál fyrir íbúa
landsbyggðarinnar að stöðva fjár-
magnsflutningana að það verður
að taka sérstaklega á því máli.
Nefnd félagsmálaráðherra hefur
ekki hafið störf og mér sýnist á
öllu að árangurs af starfi hennar
sé fyrst að vænta næsta haust og
breytingar á lögunum fyrst um
næstu áramót. Ég vil því biðja
háttvirta þingmenn að íhuga vel
hvort ekki sé þörf skjótari við-
bragða við þeim vanda sem við er
að glíma og íhuga vel hvort ekki
sé rétt að breyta lögunum með þeim
hætti sem'hér er lagt til meðan
nefndin er að vinna upp sínar tillög-
ur um frambúðarlausn.
Nú nýlega hefur aftur hafist út-
hlutun lánsloforða frá Húsnæðis-
stofnun. Þessi loforð eru á öðru
formi en áður. Ekki er tilgreindur
sá tími sem lánið kemur til út-
borgunar heldur er sagt að umsækj-
andi verði látinn vita þegar um ár
er í lánið. Ég tel að það þurfi því
að bregðast skjótt við í þessum
málum, vegna þess að það má ekki
gerast að annar milljarður króna
Vilhjálmur Egilsson
til viðbótar flytjist frá landsbyggð-
inni með því fé sem nú er verið að
úthluta.
Byggðamál í brennidepli
Herra forseti.
Byggðamál og byggðastefna
hafa mjög verið í brennidepli á
undanfömum árum. Stjómvöld
hafa gert ýmsar aðgerðir til þess
að rétta hag landsbyggðarinnar og
byggja upp atvinnulíf þar. En í
þessum aðgerðum hefur iðulega
ekki verið gætt að því að atvinnulíf-
ið á landsbyggðinni og hinar dreifðu
byggðir hefðu skilyrði til þess að
standa á eigin fótum. Þar kemur
margt til, svo sem gengismál, inn-
streymi af erlendu lánsfé og fleiri
þættir sem hægt væri að hafa um
langt mál en eiga ekki beint heima
í þessari umræðu um þetta frum-
varp sem hér liggur fyrir.
Með hinu nýja húsnæðislánakerfí
hefur hins vegar gerst slys sem
þarf að bregðast við. Þetta slys er
í því fólgið að lánin hafa runnið í
mun ríkari mæli til Reykjavíkur en
svarar til greiðslna í lífeyrissjóði
úr því kjördæmi og munar þar um
einum milljarði króna. Ekkert er
hægt að gera við þá peninga sem
búið er nú þegar að lofa einstakling-
um úr Byggingarsjóði ríkisins. En
það er ákaflega mikilvægt hags-
munamál fyrir landsbyggðina og
hreint réttlætismál að slysið endur-
taki sig ekki með því fé seni nú er
verið að úthluta. Því er nauðsynlegt
að bregðast skjótt við og afstýra
næsta slysi. í því skyni er þetta
frumvarp flutt og ég vona að hátt-
virtir þingmenn séu sammála mér
um nauðsyn málsins og hversu
brýnt það er. Ég legg til að frum-
varpinu verði vísað til annarrar
umræðu og félagsmálanefndar.

MÞHMI
Albert Guðmundsson alþingismaður:
Launabætur til
lágtekjufólks
Albert Guðmundsson (B/Rvk)
sagði í umræðu á Alþingi um
frumvarp Aðalheiðar Bjarn-
freðsdóttur — um hækkaðan
persónufrádrátt og greiðslu
launabóta í tengslum við tekju-
skattskerfið — að hér væri bent
á færa leið til að draga úr laun-
amisrétti í landinu.
Þingmenn Borgaraflokks eru
reiðubúnir, sagði Albert, að skoða
aðrar tekjujöfnunarleiðir, ef fram
verða færðar. FYumvarp þetta er
flutt af reyndum forystumanni í
verkalýðsmálum, sem helöur þvl
fram, að verkalýðshreyfingunni
hafi ekki tekizt, í 70 ára sögu hefð-
bundinna samninga, að rétta hlut
hinna lægstlaunuðu svo þeir geti
lifað á 8 stunda vinnudegi og 5
daga vinnuviku. Þess vegna verði
annað að koma til.
Það er ekki hægt að kasta tillög-
um af þessu tagi út um gluggann,
sagði Albert. Alþingi verður að
samþykkja þetta frumvarp eða
benda ella á aðra betri leið í stað-