Morgunblaðið - 01.07.1988, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐEÐ, FÖSTUDAGUR 1. JÚLÍ 1988
m
Helgi Hálfdanarson:
AÐ DEYJA UNGUR
í Morgunblaðinu 21._þ.m. birt-
ist grein eftir Daníel Ágústínus-
son, Orðtakið notað írangrí merk-
ingv, og fjallar um hinn fræga
talshátt „Þeir deyja ungir, sem
guðimir elska". Telur hann að
þetta merki: Þeir sem guðimir
elska, deyja sem ungir séu, hversu
mörg ár sem þeir lifa, og að sú
merking ein skuli í orðin lögð,
enda beri að skilja einungis á
þann veg samsvarandi grískt orð-
tak.
Ekki er ástæða til að þrátta
um skilning á grísku orðalagi,
enda er augljóst að vel má skilja
þessi íslenzku orð á þann veg sem
D.Á. leggur til, og það getur hver
gert sem vill. Hitt er þó jafn-
augljóst, að sá skilningur, sem að
jafnaði er í þau lagður, liggur
ekki síður beint við og _er öllum
heimill. Og mér þykir D.Á. veitast
að Þorsteini skáldi frá Hamri með
helzt til freklegum þjósti fyrir að
viðhafa þessi ummæli um Kristján
veslinginn Fjallaskáld í sjónvarps-
mynd. Hann lætur ekki við það
sitja að benda á þann skilning,
sem hann sjálfur telur hinn eina
rétta, heldur heimtar hann að
sjónvarpið klippi „vitleysu þessa"
úr kvikmyndinni um Kristján, áð-
ur en hún verði sýnd oftar; og
hann skorar á Morgunblaðsmenn
að birta aldrei orðtak þetta í minn-
ingargreinum „með öfugu for-
merki", sem hann svo kallar.
Nú er sá galli á málflutningi
D.Á., að hann rangtúlkar í ógáti
þann skilning, sem jafnan er í
orðtakið lagður, þegar það er við
haft í minningargreinum. Hann
segir. „Þetta er sett fram sem
huggun til vandamanna. Svo góð-
ur hafí sá framliðni verið, að guð
hafi talið sér (leturbr. mín) nauð-
synlegt að taka hann til sín, þótt
æviskeiðið væri rétt að byija.
[...] Hann var svo góður og
guði þóknanlegur að hann þurfti
strax á honum að halda.“ _Ofan á
þessa túlkun sína bætir D.Á. síðan
þeirri athugasemd, að það nálgist
guðlast, þegar orðtakinu sé „snú-
ið upp á hinn eina sanna guð og
hann gerður svo eigingjam og
grimmur að geta ekki unnt ungu
fólki að lifa lífí sínu með eðlilegum
hætti." .
Hér er fyrst þess að geta, að
orðtaki þessu, sem líklegt er talið
að gríska skáldið Menander sé
höfundur að, hefur aldrei, svo ég
viti, verið snúið upp á hinn eina
sanna guð. Þar hefur fleirtalan,
„guðimir“, ævinlega haldið sér.
Og svo er eigingimin og grimmd-
in háð því, að svo ranglega sé
túlkað sem D.Á. lejrfír sér að gera.
En þá mætti ef til vill spyija,
hveijum allt mannlegt böl sé að
kenna, að öllu þessu „guðlasti"
slepptu. Er það eigi að síður sök
hins eina sanna guðs? eða eiga
guðir Grikkja ef til vill að bera
ábyrgð á því? eða kannski Þor-
steinn frá Hamri?
Ég efast um að margir aðrir
en D.Á. skilji orðtakið líkt og
hann, heldur eins og beint liggur
við: Svo mjög elska guðimir suma
unga menn, að þeir vilja hlífa
þeim við því mæðusama lífí sem
að jafnaði tekur við, þegar hið
indæla vor æskunnar er bliknað.
Og að sjálfsögðu er þá átt við
heiðna guði foma í táknrænu og
skáldlegu tali, sem vísar til þess
guðdóms eða þeirrar forsjónar
sem kristnir menn dýrka og kenna
umfram allt við kærleika. Á því
þarf enginn að hneykslast.
Um Fjallaskáldið verður víst
ekki sagt, að æskan hafí verið
ýkja björt, þó efalaust hafí skáld-
gáfan veitt á sinn hátt marga
dýrmæta stund. En svo sem kom-
ið var fyrir Kristjáni Jónssjmi
áður en yfír lauk, vom sízt horfur
á því, að framundan væri farsælt
líf. Svo tilvitnun Þorsteins frá
Hamri tel ég að verið hafí sérlega
vel til fundin. Og það hefði D.A.
mátt vita, að svo gott skáld og
einstaklega málvfs maður, sem
Þorsteinn, myndi vita hvað hann
er að segja og ekki fara með aðra
eins smekkleysu og D.Á. ætlar
honum, þegar hann leyfír sér hvað
eftir annað að kalla orð hans
„rugr.
Eg sagði hér í upphafí, að sá
skilningur, sem D.Á. kallar
grískan, að „ungir“ merki „sem
ungir", geti vel staðizt; augljóst
er það. Og þó verður ekki sagt
að hann sé beinlínis nærtækur. Á
islenzku verður hann að teljast
fremur langsóttur, þegar annað
liggur beint við. En hvað höfðu
Grikkir hinir fomu að segja um
æskuna og það æviskeið sem við
tekur af henni? Um það jrrði öll
alhæfíng vitaskuld varasöm. En
heyra má hvað skáld leggja til
málanna.
Fomgríska stórskáldið Sófó-
kles segir í einu sinna frægustu
verka, að hið marklausa líf dauð-
legra manna sé sem skugginn af
ekki neinu; auðnan veiti þeim ein-
ungis sýndar-gengi sem sé jafn
hverfult og kvöldroðinn á himni.
(Ödípús konungvr.) í öðra verki
kallar hann heimskulegt að biðja
um langt líf, því árin fylli forða-
búr sín af böli fremur en sæld.
Hann segir, að bezt sé að hafa
aldrei fæðzt, en næst því bezta
sé að hverfa þá leið til baka. Því
þegar hraðfleyg æskan sé liðin
hjá, taki við þungstíg mæða, feng-
sæl á slys og kvöl. (Ödípús íKól-
ónos.) Með hvaða hugarfari skyldi
hann fara með orðtakið „Þeir
deyja ungir, sem guðimir elska"?
En það hafa fleiri skáld en
Þorsteinn frá Hamri vitnað í þessi
orð. Rómverska skáldið Plautus,
sem margt hafði til Menanders
að sækja, tekur svo til orða: „Sá
sem guðimir elska, dejrr ungur",
og hann skýrir það svo, að guðim-
ir telji það manninum farsælast
að deyja þegar hann er enn
hraustur, næmur og vitur, helzt
ekki eldri en tíu eða tuttugu ára,
áður en hann verði að úrhraki,
öllum til ama. (Bacchides.)
Og tveim árþúsundum síðar
segir Bjron af meiri alvöra: „Þeir
sem guðimir elska, deyja ungir,
var sagt að fomu.“ Og ekki fer
milli mála hvemig hann skilur;
því sfðan segir hann, að fýrir
bragðið komist þeir hjá mörgum
dauða, þeir sleppi við dauða vina
sinna, og það sem jafnvel sé enn
verra — dauða vináttunnar, ástar-
innar, æskunnar; og alla hæfí
skyttan gamla að lokum; ef til
vill hafi gröf hinna ungu, sem
grátið sé yfír, verið ætluð til bjarg-
ar. (Don Juan.) Bjron skilur sem
sé orðtakið alls ekki eins og Dan-
íel Ágústínusson, heldur nákvæm-
lega eins og Þorsteinn frá Hamri.
Ég vona að sjónvarpið láti ekki
það hneyksli henda sig að fremja
spjöll á prýðilegri ræðu Þorsteins
skálds frá Hamri. Og ég trúi því
ekki að Morgunblaðsmenn fari að
láta haldlausan misskilning rugla
sig í ríminu.
Það er sárt, að svo mætur
maður sem Daníel Ágústfnusson
skuli freistast til þessarar harka-
legu atlögu. Mér þykir ljóst, að
hún sé með nokkram hætti sprott-
in af vangá. Hitt er svo annað
mál, að orðtakið, sem hér um
ræðir, mun vera gróflega ofnotað
í eftirmælum.
Morgunblaðið/Einar Falur
Sigríður Sverrisdóttir og Steindór Erlingsson hlakka til að takast á
við ný verkefni i Eþíópíu.
Rauði Kross íslands
Tveir sjálfboða-
liðar til Eþíópíu
TVEIR ísienskir sjálfboðalið-
ar halda i dag, föstudag, til
starfa i Eþiópíu á vegum Rauða
Kross íslands. Þau , Steindór
Erlingsson og Sigriður Sverris-
dóttir, ætla sér að vinna í Goj-
jam-héraði í minnst hálft ár við
vatnsvemdunarverkefni Rauða
Krossins.
Helsta verkeftii Sigríðar og
Steindórs er að sjá til þess að því
fé sem Rauði Krossinn hefur safn-
að hér á landi sé varið til vemdun-
ar vatnsbóla. Aðsetur þeirra verð-
ur ’i borginni Bahir Dar í Gojjam-
héraði, en þar búa þrjár milljónir
manna.
Steindór og Sigríður sögðu í
samtali við Morgunblaðið að í
fyrstu hefði það verið ævintýraþrá
sem rak þau til að sækja um að
komast á námskeið hjá Rauða
Krossinum. Á námskeiðunum
hefðu þau gert sér ljóst að í
Eþíópíu væri mikið verk að vinna
í mannúðar- og þróunarmálum.
Þau munu meðal annars starfa
með ungliðahreyfíngu Rauða
Krossins í héraðinu'að vatnsvemd-
unarverkefninu og sjá til þess að
þvi fé sem íslendingar hafa látið
af hendi rakna sé vel varið. Þau
sögðust bæði hlakka til dvalarinn-
ar, enda um spennandi verkefni
að ræða. Steindór er nemandi í
líffræði við Háskóla íslands, en
Sigríður stundar nám í hjúkruna-
rfræði þar.
Einn íslendingur, Stefán JÓn
Hafstein, er nú staddur á vegum
Rauða Krossins í Gojjam-héraði
og mun hann starfa með Sigríði
og Steindóri.
Amitsubishi
Myndbandstækl
Skipholti 9. Simar 24255 og 622455.
Ráðherrar Sjálfstæðisflokks
ins heimsækja öll kjördæmi
í SUMAR munu ráðherrar Sjálfstæðisflokksins ferðast um öll Igðr-
dæmi landsins og halda fundi með trúnaðar- og forystumönnum
flokksins á hverjum stað. Einnig verða ráðherrarnir með viðtalstima
fyrir almenning á þeim stöðum sem þeir staldra við á.
Kjartan Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins,
sagði aðspurður að þama væri ekki
um nein kosningaferðalög að ræða,
heldur lið f almennu starfí flokks-
ins. „Það era náttúrulega engar
kosningar yfírvofandi á næstu mán-
uðum, þótt Sjálfstæðisflokkurinn sé
alltaf tilbúinn að leggja störf sín í
dóm kjósenda," sagði Kjartan. „Ef
kosningar verða eitthvað fyrr en í
lok kjörtímabilsins, þá yrði þessi
vinna eflaust enn árangursríkari,"
sagði Kjartan.
Fjrrsti áfangi þessarar fundaher-
ferðar ráðherranna er för Priðriks
Sophussonar, iðnaðarráðherra og
varaformanns Sjálfstæðisflokksins,
um Norðurlandskjördæmi vestra
ásamt Pálma Jónssyni, þingmanni
kjördæmisins. Þeir Friðrik og Pálmi
munu á næstu dögum hafa fundi
og viðtalstíma á Siglufírði, Sauðár-
króki, Skagaströnd, Blönduósi og
Hvammstanga.
Næsti áfangi verður svo för Þor-
steins Pálssonar forsætisráðherra
og formanns flokksins um Vestfírði
og Norðurland eystra f júlfmánuði.
Kjartan sagði að í vor hefðu
framkvæmdastjórnarmenn flokks-
ins einnig ferðast um öll kjördæmin
og fundað með stjómum kjördæ-
STÚLKNAKÓR frá borginni
Szeged í Ungveijalandi syngur á
tónleikum f Hafnarfjarðarkirkju
á morgun, laugardaginn 2. júli,
kl. 17.00.
Kórinn er frá Radnóti Gimnaz-
iumskólanum í Szeged og er hér á
misráða, formönnum fuiltrúaráða
og félaga og sveitarstjómarmönn-
um flokksins. „Þetta er allt saman
liður í því að efla tengslin innan
flokksins og veita flokksmönnum
tækifæri á að hitta forystumenn-
ina,“ sagði Kjartan.
Að sögn Kjartans Gunnarssonar
er líklegt að sjálfstæðismenn muni
gangast fyrir almennum stjóm-
málafundum um allt land næsta
haust.
landi í boði Sunnukórsins á ísafírði.
Öldutúnskórinn, sem tekur á móti
honum f Hafnarfriðir, kemur einnig
fram á tónleikunum. Stjómandi
ungverska kórsins er Ete Joó, en
Egill FYiðleifsson stjómar Öldut-
únskómum. Fjölbreytt söngskrá
verður á tónleikunum.
WIKA
Þrýstimælar
Allar stæröir og gerðir
^tfeaoíaDQJispwir
dX^XTDðSOOTI <St
Vesturgötu .16, sími 13280
fBanrgntttMafrtfo
Áskriftarsimirm er 83033
ÞAK-
RENNUR
ÚR PLASTI
c
AUÐVELDAR í |
UPPSETNINGU i
EKKERT VIÐHALD
ÓDÝR LAUSN
LEITIÐ
UPPLÝSINGA
NM VATNSVIRKINN HF.
ttg ÁRMÚLA 21 SÍMAR 686455 - 685966
|«ÉgkÍ LYNGHÁLSI 3 SÍMAR 673415 - 673416
Ungverskur kór í
Hafnarfjarðarkirkju