Morgunblaðið - 01.07.1988, Blaðsíða 14

14
J MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR '1.'JÚU 1988
Ein skoðun á
sölu grænmetis
eftir Bernhard
Jóhannesson
Ingangur
I Morgunblaðinu 24. júní er fjall-
að nokkuð um skoðanir nokkurra
aðila sem eru félagsmenn í Sölufé-
lagi garðyrkjumanna. í greininni
sem einhver fréttamaður skrifar
er tekið fram, að þeir aðilar sem
selja beint til heildsala og haft var
samband við, voru ekki reiðubúnir
að láta skoðanir sínar koma fram
í Morgunblaðinu.
Ekki á ég von á að blaðamaður
Morgunblaðsins skrifí meira um
sölumál á grænmeti að svo stöddu,
þannig að skoðanir þeirra sem selja
sína framleiðslu annað en á græn-
metismarkaðinn hjá Sölufélagi
garðyrlq'umanna koma kannski
ekki fram og skrifa ég því nokkrar
hugleiðingar um sölumál á græn-
meti.
Hugleiðing um sölumál
í Reglum um markaðinn stend-
ur: „Seljendur á markaðnum geta
orðið allir félagsmenn í sölufélagi
garðyrkjumanna." Sölufélag garð-
yrkjumanna er samvinnufélag, það
er að segja Kaupfélag garðyrkju-
manna. Agæti er hlutafélag og þar
er ég hluthafí, þar af leiðandi verð
ég að gera það upp við mig hvort
ég ætla að selja framleiðslu mína
í Ágæti hf. eða Sölufélag garð-
yrkjumanna. Garðyrkjan er mér
ekki sú hugsjón að ég láti ráðast
í blindni hvar ég sel ffamleiðsluna.
Einokun eða eðlileg sam-
keppni
Fyrirtæki sem ekki standast
eðlilega samkeppni á frjálsum
markaði er ekki á réttri leið. Verð-
skráning er ekki til á grænmeti í
dag, aftur á móti hefur markaður-
inn sett ákveðið lágmarksverð fyr-
ir sína kaupendur og sú verðskrán-
ing nær ekki út fyrir veggi Sölufé-
lags garðyrkjumanna, eins nær
verðskráning á kartöflum hjá
Ágæti hf. ekki út fyrir veggi Ágæt-
is hf. Enda samræmist það ekki
lögum að bindast samtökum um
verðmyndun. Það sem vantar í alla
þessa umræðu er gæðamat. „Það
eru allir tómatar eins, ef þeir hafa
farið í gegnum sömu flokkunarvél-
ina.“ Vörugæðin eru eins misjöfn
og framleiðendur eru margir. Þess
vegna ætti að selja framleiðsluvöru
hvers og eins sérstaklega, kaup-
endur á markaðnum yrðu þá mats-
menn og þeir framleiðendur sem
skara fram úr í vörugæðum myndu
þá njóta þess, innleggjendur á
markaðnum gætu svo verið með
verðtryggingarsjóð sem þeir mið-
luðu úr þegar illa gengi.
Undirboð eða yfirboð
Það er ekki ljóst hver er að
undirbjóða hvem. í viðskiptum sem
framleiðendur og dreifíngaraðili
gera sín á milli er tvennt sem
ræður miklu og ekki hægt að verð-
leggja uppá krónu fyrr en upp-
skerutíma er lokið. Ifyrst er, með
hversu mikilli nákvæmni getur til-
tekin framleiðandi afgreitt fram-
leiðsluna, þama er ekki gott að
gefa ákveðið svar nema hafa veð-
urguðina í hendi sér, þó er það
hægt með nokkurri nákvæmni.
I dag er aðallega eitt sem ræður
hvort viðskipti eigi sér stað milli
dreifíngaraðila og kaupmanna, það
er hversu langan greiðslufrest er
hægt að fá.
Eina haldbæra hálfopinbera
krónutalan um framleiðslukostnað
á tómötum í dag er 2571 kr. á m2
í janúar 1988. Miðað við að fá 20
kg. á m2 þarf meðalverðið að vera
128,55 kr. Dæmi eru um að sumir
framleiðendur fái 30 kg. á m2,
Bemhard Jóhannesson
þarf sá hinn sami ekki að fá nema
87,50 kr. Af þessu sjáum við að
það þýðir ekki að sitja og kvarta,
annað hvort er að hækka lág-
marksverðið á markaðnum eða
framleiða meira á hvem m2.
Framleiðslustýring eða
samningsræktun
Ekki hafa verið gerðar neinar
markvissar aðgerðir til að stýra
framleiðslunni hjá garðyrkjubænd-
um af hálfu Sölufélags garðyrkju-
manna, þar sem 85% framleiðenda
eru félagsmenn. Þess vegna koma
upp vandræði aftur og aftur þegar
það er ekki nóg af þessu og alltof
mikið af hinu.
Að tala um kvóta er alveg út í
loftið fyrr en Samband garðyrkju-
bænda hefur beitt sér fyrir al-
mennri upplýsingaöflun á hverju
hausti um áætlaða ræktun hjá öll-
um garðyrlq'ubændum. Samnings-
ræktun er þegar framleiðandi
skuldbindur sig til að rækta
ákveðna vöm og fá greitt fyrir
hana ákveðið verð. Með þessu
tryggja báðir aðilar sig og taka
einnig báðir áhættu. Það er bara
svo algengt í okkar þjóðfélagi að
við ijúkum til og framleiðum eitt-
hvað fljótt og illa og gleymum
aðal atriðinu sem er markaðssetn-
ing. Ef við ætlum okkur að reka
markaðsbúskap sem þennan þá
verðum við að vera fljótir að taka
ákvarðanir og laga verð okkar að
kröfu neytenda og reka hraðan
áróður og gæta þess að milliliðim-
ir fítni ekki á fjósbitanum eins og
púkinn forðum. Alvarlegt er þegar
framleiðendur og neytendur ná
ekki saman. Dreifíngraðilar verða
að vera til, og ef þeir standa sig
ekki þá falla þeir sjálfkrafa út af
markaðnum, nema þeir geti enda-
laust gengið í vasa framleiðenda.
Lokaorð
í dag er garðyrkjan á vissum
tímamótum eins og svo oft áður.
Þá verðum við framleiðendur að
gera okkar besta til að ná sem
bestum árangri, það verður ekki
gert með því að standa saman um
að auglýsa ekki og halda verðinu
háu og henda á haugana. Breyti-
legt verð eftir aðstæðum og góður
og markviss áróður sem á að skila
sér í lágu verði til neytenda er það
sem við þurfum að leggja áherslu
á, og beita okkur fyrir því að sem
minnst fari í milliliði, þar verður
að fara að beita niðurskurðar-
hnífnum alvarlega svo hægt verði
að auka neysluna á grænmeti. í
dag erum við að eyða öllum okkar
kröftum í að hugsa um hlutlæg
efni sem hafa engin áhrif á neyslu
eða sölu á grænmeti.
Höfundur er tómatræktandi í
Borgarfirði.
P.S.
Tísku-
sýning í
kvöld og
annað
kvöld í
Broad-
way
Laugavegi
Kringlunni
Frábær
föt tekin
uppídag
Opið
laugardaga