Morgunblaðið - 01.07.1988, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. JÚLÍ 1988
|
Pltrgí Útgefandi inMaíiiifa Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, BjörnJóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ÁgústlngiJónsson.
Auglýsingastjóri ~Baldvin Jónsson. .
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Hækkun hjá opin-
berum fyrirtækjum
Ný hreyfing um umferðarmál;
Misnotkun á ökuleyfi <
Frá vinstri: Kolbrún Halldórsdóttir, Elfa Gísladóttir, Magdalena Schr
Guðrún Þorvaldsdóttir og Helga Thorberg.
>
Aundanfömum tveimur
áratugum hefur hvað
eftir annað komið til þess,
að ríkisstjómir hafa gripið
inn í verðlagningu á þjón-
ustu opinberra fyrirtækja
og dregið úr fyrirhuguðum
hækkunum vegna viðleitni
til þess að halda verðbólgu
í skefjum. Reynslan af
slíkum afskiptum ríkis-
stjóma er slæm. Opinberu
fyrirtækin hafa safnað
miklum skuldum, oft er-
lendum skuldum og í sum-
um tilfellum hefur legið við,
að fjárhagur fyrirtækja,
sem áður var sterkur, yrði
lagður í rúst. Endapunktur-
inn hefur verið sá, að síðar
hafa ríkisstjómir neyðst til
að hækka gjaldskrár opin-
beru fyrirtælqanna meira
en ella hefði verið nauðsyn-
legt. Þessa sögu þekkja all-
ir þeir ráðherrar sem nú
sitja í ríkisstjóm og sumir
þeirra hafa tekið þátt í þess-
um leik.
Eftir að ríkisstjómin tók
ákvörðun um að fella gengi
krónunnar í maí var auðvit-
að fyrirsjáanlegt, að í kjöl-
farið mundi fylgja beiðni um
hækkun frá fjölmörgum
opinberum fyrirtækjum.
Ráðherramir hljóta að hafa
gert sér grein fyrir því.
Fengin reynsla sýnir, að það
er gagnslaust með öllu fyrir
ráðherrana að skera niður
þessar hækkunarbeiðnir
með geðþóttaákvörðunum.
Það væri illa farið, ef þessi
ríkisstjóm tæki upp slík
vinnubrögð.
Hitt er svo annað mál,
að víða er pottur brotinn í
opinberum rekstri eins og
öðrum rekstri. Nýleg
skýrsla Ríkisendurskoðunar
um rekstur Ríkisútvarpsins
sýnir, að verulegra umbóta
er þörf í þeim efnum. Það
er full ástæða til þess að
ríkisstjómin láti fara fram
úttekt á rekstri annarra
opinberra fyrirtækja þ. á
m. Landsvirkjunar, sem að
vísu er ekki í eign ríkisins
nema að hluta, þannig að
aðrir eignaraðilar hljóta að
koma þar við sögu líka. Þau
vinnubrögð em líklegri til
þess að draga úr hækkunar-
þörf opinberra fyrirtælqa
þegar fram í sækir en geð-
þóttaákvarðanir ríkis-
stjóma hveiju sinni.
Innan ríkisstjómarinnar
hafa orðið töluverðar deilur
um það, hvemig staðið var
að nýlegri hækkun Lands-
virkjunar. Sú hækkun var
ákveðin í samráði við iðnað-
arráðherra, en fjármálaráð-
herra og utanríkisráðherra
telja, að um það hafí verið
samið innan ríkisstjómar-
innar í maí, að hækkunar-
beiðni Landsvirkjunar yrði
Iögð fyrir ríkisstjóm í heild
sinni. Af þessu tilefni hafa
hörð orð fallið á milli ráð-
herra á opinberum vett-
vangi.
Það er auðvitað alveg
ljóst, að ef slík rifrildi ráð-
herra halda áfram um smá
mál og stór, er lítið orðið
eftir af vilja til samstarfs í
þeirra hópi. Meðan þessi
ríkissljóm situr er sú krafa
gerð til þeirra þriggja
flokka, sem að henni
standa, að sæmilegt sam-
starf verði þeirra í milli. Ef
þeir geta ekki komið sér
saman um nokkurt mál án
undangenginna deilna á
opinberum vettvangi verða
þeir að horfast í augu við
það, að samstarfsvilji er
ekki lengur fyrir hendi og
taka þá ákvarðanir í sam-
ræmi við það.
Vandamál í rekstri opin-
berra fyrirtælqa eru aðeins
hluti af þeim almenna
vanda, sem við er að etja í
atvinnulífí okkar íslend-
inga. Þar er nú þörf á meiri
og róttækari uppskurði en
nokkru sinni fyrr, ef tryggja
á efnalega velsæld þjóðar-
innar, þegar fram í sækir.
Ríkisstjómin ber ábyrgð á
rekstri opinberu fyrirtækj-
anna og þess vegna er það
hennar verkefni að tryggja
að rekstur þeirra sé eins
hagkvæmur og nokkur
kostur er.
„Missti ökuleyfi vegna ofsa-
hraða," „Grunaður um ölvun við
akstur," „Tekinn á 140 kílómetra
hraða á Kringlumýrarbraut. “
Fyrirsagnir af þessu tagi má lesa
í dagblöðunum á hverjum einasta
degi. Svo margar hvern dag að
ætla mætti að fólki væri farið
að ofbjóða og hver og einn hugs-
aði sem með sér „nú er mál að
linni“, og tæki ákvörðun um að
taka ekki þátt í þeim hildarleik
sem íslensk „umferðarmenning"
er að verða, aka siðan á þeim
hraða sem lög gera ráð fyrir og
láta ógert að aka bifreið undir
áhrifum áfengis. En sú sorglega
staðreynd blasir við að ef eitt-
hvað breytist hér i umferðinni,
er það til hins verra.
Nú hefur hópur kvenna í
Reykjavík tekið sig saman um að
hrinda af stað hreinskilinni umræðu
borgaranna um umferðarmál á ís-
landi, því ef marka má hækkandi
slysatíðni af gáleysisvöldum hér,
liggja þessar sláandi fyrirsagnir
steindauðar á dagblaðapappímum.
Þetta eru engar fréttir lengur.
En þetta er ekki og hefur aldrei
verið spuming um að flytja bara
frétt. Hér er verið að tala um lífíð.
•Líf þitt, líf mitt, líf bamsins þíns
eða annars ástvinar. Lífíð er í stöð-
ugri hættu vegna þeirrar villi-
mennsku sem ríkir í umferðinni
héma.
Til em félög eins og Félag
íslenskra bifreiðaeigenda, Farar-
heiil, Umferðarráð, og fleiri, sem
hafa reynt að ná til fólks með slag-
orðum, límmiðum, auglýsingum og
stuttum áróðursmyndum. Samt
versnar ástandið.
Hvers vegna? Hvað er hægt að
gera? Morgunblaðið hafði samband
við tvær konur úr þessari nýju
hreyfíngu sem er að fara af stað,
þær Soffíu Vagnsdóttur og Elfu
Gísladóttur, og spurði hvaða hug-
myndir þær hefðu, hverju þær ætl-
uðu að ná fram og hvemig.
„Við getum skipt hugmyndum
okkar niður í þijá þætti," svömðu
þær. „í fyrsta lagi viljum við knýja
fram breytingar á umferðarfræðslu
og ökukennslu. í öðm lagi viljum
við knýja fram breytingar á refsi-
löggjöf, sem varðar umferðarlaga-
brot. í þriðja iagi viljum við áherslu-
breytingar í auglýsingum sem varða
umferðarmái.
Ef við byijum á umferðarfræðslu
og ökukennslu, þá er ökuleyfísaldur
of lágur hér. i raun og vem er það
svo að flestum slysum valda dreng-
ir 17-19 ára og það mætti kannski
spyija hvort aðeins ætti að hækka
ökuleyfisaldur þeirra. Það virðist
þykja eitthvað fínt í þessum aldurs-
hópi að aka hratt og óvarlega og
setjast undir stýri eftir áfengis-
neyslu — kánnski bara til að athuga
hvort þeir sleppi í það skiptið. Það
sem er enn sorglegra er að upp á
síðkastið hafa drengir undir öku-
leyfísaldri valdið bæði meðslum og
Ijóni þegar þeir hafa tekið bifreiðar
ófíjálsri hendi.
Ef maður reynir að rekja ástæð-
umar fyrir þessu, þá er mjög nær-
tækt að líta á þær bandarísku kvik-
myndir sem hafa náð hvað mestum
vinsældum hér á síðustu ámm. í
þeim em endalaus sýnishom af
„töffumm" sem keyra eins og svín
yfír alls konar hindranir og
hringsnúast við öll gatnamót, velta
bflum og klessa, labba síðan út úr
öllu saman skrámulausir með hárið
nýlagt. Fómarlömbin em iðulega
skúrkamir „sem þurfti hvort eð er
að losna við“.
Þetta viðhorf gerir alvömmál,
eins og slys sem valda dauða, ör-
kuml og tjóni, að einhveijum þylq-
ustuleik. Þessir drengir virðast ekki
gera sér grein fyrir því að bfll getur
verið morðtól og við emm að tala
um að fómarlömbin em saklaust
fólk — stundum böm. Hér skortir
vemlega á ökukennsluna. Það er
enginn vandi að læra á stýri, gíra,
kúplingu og bremsur og tölustafína
á hraðamælinum þekkja allir. Það
vantar innrætinguna. Það vantar
að gera fólki grein fyrir því að
misnotkun á ökuleyfinu er
lífshættuleg. Fyrst þarf að gera
fólki grein fyrir þeirri ábyrgð sem
fylgir ökuleyfínu. Síðan er hægt að
kenna hitt.
En þetta á ekki einungis við um
unglinga, því þetta „töffara" við-
horf eldist ekki af öllu fólki. Maður
hefur oft heyrt fólk spyija hvað
maður er lengi á milli staða, til
dæmis Akureyrar og Reykjavíkur,
og þá byijar fólk að afsaka að það
hefur verið um sjö klukkustundir á
leiðinni, en... að vísu hafí það stopp-
að í Hvalfírði og Staðarskála og
Varmahlíð og ... Þetta á að sýna
fram á að auðvitað hafí viðkomandi
keyrt eins og vitleysingur á milli
þess sem hann stoppaði.
Annað viðhorf varðandi hrað-
akstur er að viðkomandi þekki leið-
ina mjög vel og sé á svo góðum
bfl að hann ráði við 130-140 kfló-
metra hraða. Viðkomandi virðist
alls ekki gera sér grein fyrir því
að ef annar aðili, sem ekki er eins
„ömggur“, keyrir á hann, þá sam-
svarar tjónið þessum 130-140 kíló-
metra hraða. Öryggi annars öku-
mannsins og þekking breytir engu
þar um.
Umferðarrefsilöggjöfin í dag
virðist engan árangur bera. Hún
er of væg. Sektir em of lágar. Mat
fólks virðist fara eftir peningum og
þegar peningarefsing er lág, metur
fólk brotið ekki sem neitt alvarlegt.
Við teljum að ekki væri vanþörf á
að koma á fót hér sérstökum um-
ferðardómstól, rétt eins og fíkni-
efnadómstól. Það varðar við lög að
aka ölvaður og löggjöfín gerir einn-
Fyrstu tónleikar
sumarsins í Skálholti
Sumartónleikarnir i Skálholti
hefjast nú um helgina. Haldnir
verða þrennir tónleikar með
tveimur mismunandi efnisskrám.
Flytjendur eru Josef Ka-Cheung-
Fung, Camilla Söderberg, Helga
Ingólfsdóttir, Marta Halldórsdótt-
ir, Ólöf S. Óskarsdóttir og Sverrir
Guðmundsson.
Josef Ka-Cheung-Fung mun á
laugardaginn kl. 15 flytja einleiks-
verk fyrir gítar. Tónleikamir hefjast
á 17. aldar verkum eftir J. Dowland
og M. Praetorius. Síðan mun Josef
flytja prelúdíu, fúgu og allegro í
D-dúr BMW 998 eftir J.S. Bach.
Josef mun einnig flytja verk sem
hann samdi nýlega og nefnir Mo-
ment for Solo Guitar. Tónleikunum
lýkur með Noctumal op. 70 eftir B.
Britten.
Josef fæddist f Hong Kong en
hlaut tónlistarmenntun sína f Eng-
landi, HoIIandi og Austurríki. Hann
er þó íslendingum að góðu kunnur
þvf hann starfaði hér um árabil.
Hann lék hér sfðast á Listaátfð með
Norræna kvartettinum, en Josef er
nú búsettur í Vín þar sem hann star-
far sem gítarleikari og tónskáld.
Laugardaginn kl. 17 verður flutt
þýsk og ítölsk barokktónlist. Flytj-
endur eru Camilla Söderberg, Helga
Ingólfsdóttir, Marta Halldórsdóttir,
Ólöf S. Óskarsdóttir og Sverrir Guð-
mundsson. Fluttar verða tvær sónöt-
ur eftir G.P. Telemann og A. Vivaldi
og Divertimento eftir Bonancini.
Einnig verða fluttar tvær kantötur
eftir P. Telemann þar sem Marta
Halldórsdóttir syngur einsöng.
Sunnudaginn kl. 15 verða seinni tón-
leikar laugardagsins endurteknir.
Á sunnudag kl. 17 er sfðan messa.
Sr. Guðmundur Óli Ólafsson þjónar
fyrir altari en organisti er Hilmar
Öm Agnarsson. Fluttir verða þættir
úr efnisskrám tónleikanna við messu.
Áætlunarferðir eru á sunnudögum
frá Umferðamiðstöðinni í Reykjavík
í Skálholt. Brottför kl. 13 frá
Reykjavík en til baka kl. 17.45.
Kaffiveitingar era í Lýðháskólanum.