Morgunblaðið - 01.07.1988, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. JÚLÍ 1988
íbúðir Sunnuhlíðarsamtakanna í Kópavogi:
Byltingin felst í eignafyrirkomu-
lagi, fjármögnun og hagstæðu verði
- segir Ásgeir Jóhannesson formaður samtakanna
Aldraðir = vandamál. Alltof oft setjum við samasemmerki milli
þessara tveggja orða. í nútimaþjóðfélagi þar sem allir eiga að
hafa það gutt og lifa sem lengst hefur gamla fólkið orðið útund-
an. Það hefur skilað ævistarfi sfnu með heiðri og sóma, byggt
upp þjóðfélagið og komið sér upp fasteignum. En svo er gamla
fólkið næstum því fyrir og við verðum að finna því samastað.
Og gerum úr því vandamál. Svo þarf þó alls ekki að vera. Ekki
ef við gerum fólkinu kleift að hafa eitthvað að segja um það
sjálft hvemig hag þess verður best borgið. Sunnuhlíðarsamtökin
í Kópavogi hafa sýnt þetta og sannað eins og rakið verður hér
á eftir en þau hafa farið ótroðnar slóðir í byggingu húsnæðis
fyrir aldraða.
Ég hef leyft mér að kalla þetta
eins konar byltingu í hugsunar-
hætti, þar sem við höfum ekki
aðeins látið okkur detta í hug að
fara inn á nýjar brautir heldur
einnig hrint þessum hugmyndum
í framkvæmd, segir Asgeir Jó-
hannesson formaður Sunnuhlí-
ðarsamtakanna, samtaka um
byggingu hjúkrunarheimilis og
íbúða fyrir aldraða. Ásgeir heldur
áfram: Leiðarljós okkar hefur ver-
ið þessi spuming: Get ég sætt
mig við þessar lausnir fyrir mig
eða mína nánustu? Við sættum
okkur ekki við annað svar en já.
Hér er hvorki um að ræða einka-
framtak né opinbert framtak held-
ur framtak fólksins í Kópavogi
og við höfum reynt að vinna eftir
heilbrigðri skynsemi okkar og
þannig hafa hlutimir gengið upp.
Hér er um að ræða fólk sem
vill ekki mæta ellinni óviðbúið
heldur leitar sjálft leiða til að
tryggja öryggi sitt á efri árum.
Fólk sem vill taka fulla ábjrrgð á
lífí sínu á efri ámm, gera það
með fullri reisn og án þess að
þurfa að vera á hnjánum frammi
fyrir nokkrum.
Ný leið
Ásgeir Jóhannesson lýsti hinu
nýja kerfí á ráðstefnu um nýjar
leiðir til bættrar þjónustu fyrir
aldraða sem heilbrigðis- og tiygg-
ingamálaráðuneytið hélt fyrir
nokkm en í stuttu máli er gangur
mála þessi:
Fólk sem á skuldlausa eða
skuldlitla húseign, vill minnka við
sig og komast í einhvers konar
sambýli, snýr sér til okkar og
óskar eftir íbúð. Sé hún fyrir hendi
er næst að leita til ráðgjafa bank-
ans sem við vísum á. Bankinn
hjálpar viðkomandi að brúa bilið
meðan eign hans er seld og trygg-
ir honum þannig íbúðarrétt. í stað
þess að menn eignist fbúðina og
fái afsal fá menn bankaábyrgð
fyrir verðmæti hennar og rétt til
íbúðar svo lengi sem óskað er.
Sameiginlegur rekstrar- og við-
haldskostnaður er greiddur mán-
aðarlega. Þegar íbúi vill „selja",
þ.e. flytja eða fellur frá, er verð-
mæti íbúðarinnar metið og greitt
honum eða erfíngjum á 18 mánuð-
um. íbúðin er síðan „seld“ aftur
og þannig gengur hringurinn
áfram.
í langflestum tilvikum dugar
andvirði fasteignar manna fyrir
íbúð í hinu nýja kerfí, enda eru
þær ódýrari. Þama þarf því ekk-
ert opinbert lánakerfí að koma
til. Þannig geta menn minnkað
við sig húsnæði á þægilegan hátt,
gert það þegar þeim best hentar
og búið við öryggi í þægilegu sam-
býli en þó út af fyrir sig meðal
fólks sem er í svipaðri aðstöðu.
Það nýja í þessu kerfí er hið
nýja eignarfyrirkomulag, samtök-
in eiga íbúðimar en með fjárfram-
lagi sínu fá menn íbúðarréttar-
samning sem er óuppsegjanlegur
af hálfu samtakanna. Með sér-
stökum samningi við Búnaðar-
banka íslands tekur hann að sér
ráðgjöf og aðstoðar fólk við fjár-
mögnun. Engin langtímalán þarf
að taka enda hefur verðmæti fast-
eigna manna yfírleitt dugað og
vel það eins og áður segir og ekki
þarf að leita til lánasjóða. Eigna-
fyrirkomulagið, hagstætt verð
íbúða og fjármögnunina segir
Ásgeir vera aðalatriðin í þessu
nýja fyrirkomulagi. í erindi sínu
nefndi hann nokkrar tölur og
þess að stofnað væri til skulda,
en það er andvirði um 2 þúsunda
minni gerðar íbúða. Um leið losna
um 2 þúsund íbúðir í grónum
hverfum, nærri skólum, leikvöll-
um og verslunum, auk þess sem
þar eru yfirleitt fullbyggðar götur.
En af hveiju eru þessar^ þjón-
ustuíbúðir svona ódýrar, - Ásgeir
telur að þær séu um 25% undir
venjulegu íbúðarverði.
Það er vegna þess að við fórum
svolítið aðra leið við undirbúning-
inn. Við lögðum fyrst niður fyrir
okkur hversu stórar þær skyldu
vera og hvað þær mættu kosta
svo viðráðanlegt væri venjulegu
fólki án þess að það stofnaði til
skulda. Sfðan réðum við hönnuði,
kynntum þeim hugmyndir okkar
og fóium þeim að leysa þetta verk-
efni innan þessa verðramma.
Þama var þeim ætlað að leggja
Systumar Steinunn og Svava Jónsdætur hafa báðar tryggt sér
íbúðarrétt ( Sunnuhlíðaríbúðunum.
dæmi til að sýna hvers virði þetta
getur verið.
Flutningnr fjármagns
Tökum dæmi: Samkvæmt hag-
skýrslum 1. desember 1987 voru
um 36 þúsund íslendingar 60 ára
og eldri. Þar af voru 20 þúsund
í sambúð eða gift fólk, en 16
þúsund einstaklingar ógiftir eða
áður giftir. Þetta eru um 26 þús-
und heimili. Ef ætla má að um
90% þessa fólks búi í eigin skuld-
lausri íbúð, sem ekki mun vera
ijarri lagi, þá eigum við meiri
möguleika en líklega nokkur önn-
ur þjóð í heiminum, til að leysa
skipulega íbúðarmál eldri kyn-
slóðarinnar í framtíðinni. Ef með-
alverð íbúðar er 3 miiljónir króna,
sem vart er ofaætlað, eru þær
23.400 eignaríbúðir, sem eru í
höndum þessarar kynslóðar, um
70 milljarða króna virði. Ef 10%
þessa fólks vildi færa sig í vem-
daðar þjónustuíbúðir flyttust um
7 milljarðar til f íbúðakerfínu án
fram alla reynslu sína og þekk-
ingu. Ekki er því að leyna að þessi
málatilbúnaður vakti athygli
hönnuða sem eru vanastir því að
hús séu teiknuð og síðan greiddur
allur kostnaður við framkvæmdir.
Hér áttu þeir að teikna inn í
ákveðnar kostnaðartölur. Arki-
tekt er Hilmar Þ. Bjömsson og
verkefnisstjóri Gunnar Torfason
verkfræðingur og leystu þeir
verkefni sitt vel af hendi.
Önnur skýring á litlum kostn-
aði er að í útboðslýsingu voru
gerðar kröfur um notkun ákveð-
innar byggingartækni sem gerði
mögulegan ítrasta byggingar-
hraða og hagkvæmni. Var byggt
á ýmsum nýjungum í byggingar-
tækni, svo sem notkun flekamóta,
einangrun hússins utan frá, hita-
lögn var lögð utanhúss og felld
inn í einangrun. Pússning á loft
og veggi er óþörf. Þá voru gluggar
og dyr staðsett þannig að ekki
þyrfti að skera úr plötum við
klæðningu, að allar lagnir stæðust
Morgunblaðið/BAR
Ásgeir Jóhannesson formaður
Sunnuhlíðarsamtakanna.
fengið salinn lánaðan til einkas-
amkvæma ef svo ber undir. Frá
þjónustuíbúðunum liggur síðan
tengibygging yfír í þjónustu-
kjama sem nú er verið að inn-
rétta en hann var byggður við
enda hjúkrunarheimilisins Sunnu-
hlíðar. Þar erum við kannski kom-
in að upphafínu, hjúkmnarheimil-
inu og mál til komið að fá Ásgeir
til að minnast á það nokkrum
orðum:
Nokkur félagasamtök í Kópa-
vogi hrundu af stað fjársöfnun til
byggingar hjúkmnarheimilisins
en okkur var ljóst að til að koma
hrejrfíngu á málið urðum við að
byija hjá sjálfum okkur en ekki
bíða eftir hinu opinbera. Er
skemmst frá því að segja að þetta
gekk ótrúlega vel, söfnunin og
byggingin, en um þetta verkefni
vom Sunnuhlíðarsamtökin stofn-
uð. Við reistum á hagkvæman og
ódýran hátt vandað hús til að
Úr setustofunni á 6. hæð er víðsýnt og þar er mjög vistlegt.
sem mest á innanhúss og þannig
rejmt að hafa sem mest um endur-
tekningar á hverri byggingarein-
ingu.
Með þessari byggingaraðferð
og hönnun var hægt að vinna af
fullum hraða jafnt innanhúss sem
utan. Það var gmndvöllur hins
ótrúlega stutta byggingartíma en
það leið aðeins átta og hálfur
mánuður frá því stejrpt var í
sökkla þar til fyrsti íbúi flutti inn.
Þrem mánuðum síðar vom allar
íbúðimar tilbúnar. Aðalverktaki
var Byggðaverk hf.
Sjálfboðavinna
Sérstök byggingamefnd sá um
verkið en auk Ásgeirs sem er for-
maður hennar sátu I henni Jónas
Frímannsson verkfræðingur og
Þorgeir Runólfsson framkvæmda-
stjóri. í fulltrúaráði Sunnuhlíðar
sitja 20 manns og segir Ásgeir
þar saman komna mikla rejmslu
og visku fóiks úr ólíkum áttum.
Sjálfur er hann forstjóri Inn-
kaupastofnunar ríkisins og sem
slíkur hefur hann mikla rejmslu
af umsjón með útboðum. Stjóm
Sunnuhlíðar sá til þess að fjár-
munir væm alltaf fyrir hendi
þannig að framkvæmdir þyrftu
ekki að teljast vegna flárskorts.
Ljóst er að yfirstjómin hefur unn-
ið mikið starf og allt í sjálfboða-
vinnu og Ásgeir segir að þar hafí
allir lagt fram sinn skerf.
Á hverri íbúðarhæð em 8 íbúð-
ir í tveimur álmum og sameiginleg
setustofa auk spilakróks I sérs-
takri tengiálmu. í henni miðri er
lyfta og stigahús og á 6. hæðinni
er sérstakur samkomusalur með
eldhúskrók. Þaðan er gott útsýni
og þar er ákjósanlegur staður til
óformlegra kynna og geta íbúar
sinna langlegusjúklingum sem
tekið var í notkun 19. maí 1982
eftir tveggja ára byggingartíma.
Þetta heimili er reist fyrir að-
eins helming þess sem sambærileg
heimili hafa verið byggð fyrir.
Við söfnuðum fé meðal almenn-
ings og töldum það skyldu okkar
að byggja á einfaldan og ódýran
hátt og hér var hvergi bruðlað.
Síðar fengum við stuðning frá
Kópavogi og ríkinu. Með þessa
rejmslu fómm við síðan af stað
með byggingu þjónustuíbúðanna.
Hægt víðar
Komum þá aftur að þeim. Er
hægt að nýta þessa hugmynd
hvar á landinu sem er?
Það tel ég vera. Við bjrjuðum
á að skrifa öllum íbúum Kópavogs
60 ára og eldri og kynna þeim
málið. Viðbrögðin urðu ekkert
sérstök í fyrstu en smám saman
sáu menn að hér var um raun-
hæfa hugmynd að ræða og áður
en varði var búið að ráðstafa flest-
öllum íbúðunum. Hluta þeirra eða
10% festi Kópavogsbær sér til að
úthluta til þeirra sem ekki búa í
eigin húsnæði þannig að hér er
líka að nokkm leyti séð fyrir
þeirri félagslegu aðstoð sem alltaf
hlýtur að þurfa þegar aldraðir em
annars vegar.
Þetta fyrirkomulag er hægt að
nota alls staðar og fara eins að.
Kanna þörfína, semja vtð banka
eða sparisjóð um fyrirgreiðslu og
kalla saman úr hópi hins almenna
borgara nefnd sem vill taka að
sér að leiða verkið. Ýmsir sveitar-
stjómarmenn hafa komið hingað
til að kynna sér gang mála og ég
er viss um að þeir telja þetta brúk-
lega hugmynd.