Morgunblaðið - 01.07.1988, Blaðsíða 46

MÖRGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. JÚLÍ 1988
46
Minning:
Sólveig Sigurðar■
dóttirfrá Ási
Hinn 22. júní andaðist Sólveig
Sigurðardóttir frá Ási í St. Jósefs-
spítala eftir langa og erfíða sjúk-
dómslegu.
Okkur hjónin langar til að minn-
ast hennar með nokkrum orðum og
þakka fyrir samverustundimar á
liðnum árum.
Sólveig fæddist að Ási við Hafn-
arfjörð 30. nóvember 1905. Foreldr-
ar hennar voru Guðrún Ámadóttir
frá Móum á Kjalamesi og Sigurður
Jónasson frá Hóli undir Eyjafjöllum,
bóndi og sjómaður. Faðir okkar
fórst með kútter Geir í ofsaveðri
snemma árs 1912. Þetta var mikið
áfall fyrir móður og böm sem vom
þá 8 innan við fermingu. Það var
kaldhæðni örlaganna að faðir okkar
hafði haft hug á að festa kaup á
jörðinni, sem þau höfðu búið á frá
því um aldamót. Ás var ríkisjörð,
en á þeim tíma vom ekki komin lög
sem bönnuðu sölu ríkisjarða, eins
og síðar varð.
Móðir okkar hélt áfram búskap
að Ási. Tvö böm föður okkar, Sigur-
jón og Guðfínna af fyrra hjóna-
bandi, vom þá uppkomin, en hin
öll innan við fermingu eins og áður
sagði. Sá tími, sem þá fór hönd var
barátta móður okkar fyrir iífsbjörg
og að halda heimilinu saman, án
þess að þurfa að leita til sveitarinn-
ar, sem hún gat ekki hugsað til.
Þá vom engar almannatryggingar
eða bamabætur, sem einstæð móð-
ir gat sótt um, einungis sveitin, sem
svo var kallað, og enginn leitaði
þangað fyrr en í ítmstu neyð, svo
niðurlægjandi þótti það í þá tíð ...
Já, mikið hefur breyst og það til
batnaðar á þessu sviði sem öðmm,
þó alltaf megi bæta um.
Að sjálfsögðu lögðu eldri systkin-
in fram krafta sína ásamt þeim
yngri eftir því sem þau gátu. Kým-
ar og féð, sem foreldrar okkar áttu,
þegar faðirinn féll frá, vom það sem
treysta varð á og einhvem veginn
bjargaðist þetta með einhug og
samheldni.
Sólveig var á 7. ári, þegar faðir
okkar dó. Hún vandist í uppvextin-
um öllum venjulegum sveitastörfum
utan húss og innan, eins og þau
gerðust í þá tíð á sveitbæ. Hún
gekk í Barnaskóla Hafnarfjarðar
og lauk þaðan prófí. Hún átti mjög
auðvelt með nám og alla hæfíleika
hafði hún til framhaldsnáms. En á
þeim ámm vom engir möguleikar
fyrir fátæka sveitstúlku að fara í
framhaldsnám. Einn bekkjarbróðir
hennar í bamaskóla, Jón Magnús-
son, sem bjó í næsta húsi við bama-
skólann, sagði mér einu sinni sögu,
sem mér fannst lýsa betur harð-
fylgi og dugnaði systur minnar en
nokkuð annað. Það var einn dag í
öskubyl að aðeins þau tvö mættu í
bekknum, hann úr næsta húsi og
hún alla leið ofan frá Ási.
Sólveig giftist ung að ámm, að-
eins 17 ára, 1922, Amóri Þorvarð-
arsyni frá Jófríðarstöðum. Strax á
öðm ári eftir giftinguna festu þau
kaup á litlu húsi á Jófríðarstaðar-
vegi 5. Margar góðar minningar em
tengdar því húsi. Þar var raunar
áningarstaður, bæði þegar farið var
frá Ási til Hafnarfjarðar og einnig
þegar farið var frá Hafnarfírði upp
að Ási. Algengt var t.d. að hafa
þar skóskipti, því færðin milli Áss
og Hafnaríjarðar var oft á tíðum
slæm einkum að vetrarlagi og ekki
var um annað að ræða en ganga á
milli. Ég minnist þess ekki að hafa
nokkm sinni farið framhjá Jófríðar-
staðavegi 5 án þess að koma þar við.
Amór var líka bráðskemmtilegur
maður og gaman að tala við hann.
Hann var einhver sá einlægasti
jafnaðarmaður, sem ég hef kynnst,
og stefnu sinni trúr allt til dauða-
dags.
Þegar Amór og Sólveig giftust
var síður en svo velmegun ríkjandi
hér á íslandi. Þetta var 4 ámm
eftir að fyrri heimsstyijöld lauk,
verðlag hátt en atvinna stopul. Þau
ár, sem fóm í hönd, vom þeim vissu-
lega erfíð. Bömin komu hvert á
fætur öðm, ef svo má segja, og
fátækt ríkjandi almennt í Hafnar-
fírði sem og öðmm stöðum á þess-
um ámm. En bæði Sólveig og Am-
ór höfðu kynnst fátæktinni, og einn-
ig því að ekki þýddi að gera kröfur
til annarra en sjálfs sín.
Böm þeirra urðu 8: Sigurlaug
fædd 1923, Sigurður Kristinn 1924,
Guðrún 1925, en dó 1929, Elín
1926 dáin 1973, Ásta 1928, Guðrún
1931 dáin 1947, Sigrún 1934 og
Sólveig 1947.
Það sem bjargaði afkomu heimil-
isins á þessum ámm, var að þau
áttu alltaf skepnur, nokkrar kindur
og kýr. Þó nú sé búið að útiýma
skepnuhaldi í Hafnarfírði og víðar,
þá héldu þessar skepnur lífínu í
mörgum Hafnfírðingum á þessum
ámm atvinnuleysis og kreppu. Sól-
veig gerði aldrei miklar kröfur til
lífsins. Hennar ánægja var að ala
upp bömin. Hún missti að vísu 3
þeirra, en ánægjan af hinum, bama-
bömum og bamabamabömum hef-
ur bætt þann missi að nokkm.
Amór lést árið 1976. Þau höfðu
verið mjög samrýmd alla tíð. Geng-
ið saman gegnum þrengingar til
betri afkomu. Húsið að Jófríðar-
staðavegi 5 var rifíð 1972 vegna
skipulagningar bæjarins. í staðinn
fengu þau hús að Hringbraut 55
sem nú er. Ég held að þau hafí
alltaf saknað gamla hússins, enda
búin að búa þar í nær 50 ár, en
ekki stoðaði að standa gegn þróun-
inni.
Við hjónin og fjölskylda okkar
vottum afkomendum Sólveigar og
Amórs innilega samúð okkar.
Jónas Sigurðsson
Þau fátæklegu kveðjuorð sem
hér birtast em ekki síður kveðja til
ákveðins tímabils en hinsta kveðja
mín til ömmu minnar auk þess sem
ég vil nota tækifærið og kveðja
Amór afa, þar sem ég var erlendis
er hann ýtti úr vör yfír móðuna.
Hann lést 7. mars 1976. Húsið á
Jófríðarstaðavegi kvaddi ég heldur
aldrei áður en það var jafnað við
jörðu og malbikað yfír stofugólfið.
Þau Sólveig og Ámór vom bæði
ættuð af bújörðum í næsta ná-
grenni Hafnarfjarðar og vom ætíð
bændur í sér þó þau væm búsett í
miðbæ Fjarðarins. Sólveig var frá
Ási, sem tilheyrði þá reyndar
Garðasókn, en Amór var sonur
Þorvarðar bónda að Jófríðarstöð-
um, sem kaþólskir eiga nú.
Þær em ekki margar bemsku-
minningar ömmu sem ég þekki. Þó
heyrði ég hana segja frá því að hún
hafí þurft að ganga frá Ási þvert
í gegnum Hafnarfjörð, út Langeyr-
ina að Garðaskóla til að sækja sér
menntun bam að aldri, þrátt fyrir
að mun skemmra hefði verið fyrir
hana að sækja skóla í Hafnarfírði.
Þá var Hún líka mjög stolt af
konungsbréfi sem hún hafði fengið
til þess að fá undanþágu til gifting-
ar, en hún hafði ekki náð löglegum
giftingaraldri þegar hún gekk í það
heilaga með afa.
Fjölskyldan á Jófríðarstaðavegi
var verkamannafjölskylda á
krepputímum. Fjölskyldan var stór
en húsakostur þröngur. Alls tókst
þeim Sólveigu og Amóri að koma
sex bömum á legg, þar af fímm
stúlkum og einum pilti. Tvær dætur
misstu þau þegar þær vom á bams-
aldri og hétu báðar Guðrún. Sigurð-
ur er sonur þeirra en dætur þær
Sigurlaug, Elín, Ásta, Sigrún og
Sólveig. Élín, móðir mín, féll frá
fyrir fímmtán ámm.
Aldrei gat ég, sem alinn var upp
af næstu kynslóð á eftir, skilið
hvemig allur þessi kvennaskari, auk
afa og Sigga gat komist fyrir í litla
húsinu á Jófríðarstaðavegi. Ég
hygg að rollumar í íjárhúsinu hafí
haft fleiri fermetra fyrir sig en
mannfólkið í húsinu. Þrátt fyrir að
þröngt væri á þingi og fátækt mik-
il urðu bömin ekki vör við það.
Eina skiptið sem móðir mín sagðist
hafa fundið fyrir fátækt var þegar
hana langaði til að halda áfram
námi að loknu gagnfræðaprófí, en
þá var henni tjáð að þau hefðu
ekki efni á að kosta hana til náms.
Þegar ég man fyrst eftir mér bjó
Sólveig yngsta systirin ein hjá afa
og ömmu. Það leið vart sú helgi
að ekki var farið í heimsókn á
Jófríðarstaðaveginn. Systumar að-
stoðuðu ömmu í eldhúsinu en afí
karpaði um pólitík við tengdasynina
í borðstofunni. ,Hann var eldheitur
krati, þó stundum fyndist honum
nú kratisminn sérkennilegur á við-
reisnarárunum.
Afí var einn af þeim síðustu sem
hafði kindur í miðbæ Hafnaríjarð-
ar. Þegar þrek hans var það þorrið
að hann gat ekki lengur stundað
erfiðisvinnu veittu æmar honum þá
lífsfyllingu sem vinnan er okkur
mönnunum. Svo fór að lokum að
þessi ánægja hans varð að víkja
úr lífi hans þar sem landbúnaður
samrýmdist ekki atvinnu- og um-
hverfísstefíiu bæjaiyfírvalda.
Þau afí og amma höfðu túnspildu
upp við Ás og þar var heyjað á
hveiju sumri. Systumar mættu all-
ar með bamabamaskarann og var
slíkur atgangur í okkur krökkunum
að sjálf krían, sem hafði helgað sér
nágrennið, lagði á flótta. Stundum
var Guðrún langamma heimsótt í
gamla bæinn í Asi. Þar var lágt til
lofts. Langamma setti mjólk yfír
kolavélina og flóaði hana í bama-
bamabömin. Hjá henni fannst
drengstaula einsog mér hann vera
kominn aftur til annarrar aldar.
Amma og afí höfðu einnig kartöflu-
garð í nágrenni Áss og var ekki
að sökum að spyija að þegar tekið
var upp, þá mætti allur ættleggur-
inn í beðin. Samheldni þeirra systra
var mjög mikil og nutum við krakk-
amir góðs af því þar sem náin sam-
skipti urðu milli okkar frændsystk-
inanna.
Þegar ég hugsa til afa og ömmu
er það einkum tvennt sem situr
fast í minningu minni frá bemsku-
ámnum. Annarsvegar er það nef-
tóbakslyktin af afa og hinsvegar
ilmandi flatkökur frá ömmu. Það
em fleiri en ég sem halda því fram
að Sólveig hafí bakað bestu flatkök-
ur í Firðinum.
Þau vom um margt lík hjónin
en þó á sinn hátt óiík. Bæði fóm
sér ákaflega hægt en komust þó
með seiglunni þangað sem þau æt-
luðu sér. Amma var þolgóð kona
og trúði á tvennt í heimi einsog þar
stendur. Aldrei heyrði ég hana öf-
undast út í þá sem betur vom stadd-
ir efnalega og hefur þó sennilega
mikið á hana reynt á ámm kreppu
einsog fleiri sem voru með mikla
ómegð en litlar tekjur. í þann grýtta
jarðveg sáðu þau hjón og uppskám
ríflega þar sem afkomendur þeirra
em. Það var sú uppskera sem ömmu
þótti vænst um og hefur eflaust
sannfært hana um að hún hafi fund-
ið sínu lífi réttan farveg, því ekkert
er bændahjónum meira virði en góð
uppskera.
Svo var húsið við Jófríðarstaða-
veg rifíð og Hringbrautin lögð yfír
betri stofuna. Þau Sólveig og Arnór
keyptu þá hús þar örskammt frá
með yngstu dóttur sinni, Sólveigu,
og bjuggu þar síðustu æviárin. Þó
ætíð væri gott að sækja þau heim
var samt einsog einhver fastur.
punktur í tilverunni væri skorinn
burt. Bámjámshús byggt af
kreppuvanefnum, sem passaði ekki
lengur inn í skipulag nútímans en
var okkur sæluhús við hraðbraut
nútímans, hafði verið fjarlægt. Það
var einsog bemska manns hefði
verið numin brott, sá hluti hennar
þar sem strengurinn við fortíðina
hafði verið hvað sterkastur.
Afrek þeirra hjóna verða ekki
metin í bankainnstæðum né í and-
legum stórvirkjum, til slíks gafst
enginn tími frá lífsbaráttunni, en
þau hjón og önnur sem bjuggu við
svipaðar aðstæður lögðu gjörva
hönd á plóginn við að plægja þann
þjóðfélagsakur sem við emm sprott-
in upp af.
Sigurður Á. Friðþjófsson
t Móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma, RAGNA INGIMUNDARDÓTTIR, Stórholtl 26, Reykjavík, lóst í Landspítalanum aðfaranótt 29. þ.m. Ingimundur Helgason, Svava Björgólfs, Davíð Helgason, Auður Ragnarsdóttir, Þórður Helgason, Þórunn Óskarsdóttir, barnabörn og barnabarnabörn. t Ástkær frænka okkar og einlæg vinkona, MALÍN Á. HJARTARDÓTTIR, er látin á 99. aldursárl. Unnur Eirfksdóttir, Örlygur Sigurðsson, Sigurður Örlygsson, Malfn Örlygsdóttir.

t Bróöir okkar, ÁRNI JÓHANN ÁRNASON, lést í Borgarspítalanum að morgni 29. júní. Magnea Árnadóttir, Louisa Á. Lunde, Gerda Johansen.

t Móðursystir mín, INGVELDUR ELIMUNDARDÓTTIR, andaðist á Elli- og hjúkrunarheimilinu Grund 29. júní. Fyrir hönd aðstandenda, Erlingur Runólfsson.

t Faöir okkar og tengdafaðir, ERIK CHRISTIANSEN, Austurbrún 4, lést í Landspítalanum 24. júní. Útför hans fer fram frá Fossvogs- kirkju þriöjudaginn 5. júlí kl. 13.30. Fyrir hönd systra hans, barnabarna og barnabarnabarns, ída Christiansen, Gfsli Holgersson, Nanna Christiansen, Gylfi Aðalstelnsson, Pétur Christiansen, Inglbjörg Þorgilsdóttir. t Eiginmaður minn, KJARTAN EINARSSON, Arnarhrauni 8, Grlndavík, verður jarðsunginn frá Grindavíkurkirkju laugardaginn 2. júlí kl. 13.30. Fyrir hönd barna, foreldra, systkina og annarra vandamanna, Helen Halldórsdóttir.

t INGVAR ÞORLÁKSSON, Kirkjubraut 6, Höfn, Hornafirði, lóst aðfaranótt 28. júní. _ . . 1 Guðrun Slgurðardóttir, Agnes Ingvarsdóttir, Guðbjartur össurarson. t INGIBJÖRG SIGNÝ FRÍMANNSDÓTTIR (LILLA), Holtabraut 10, Blönduósl, verður jarðsungin frá Blönduóskirkju iaugardaginn 2. júlí kl. 14.00. Fyrir hönd barna, tengdabarna og barnabarna, Ole Aadnegárd.