Morgunblaðið - 01.07.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, PÖSTUDAGUR 1. JÚLÍ 1988
Frá bamavemdarþingi í Reylqavík:
Vandamálin þau sömu
en úrræðin stundum ólík
Rætt um bamavemdarmál við Jane Rowe frá Englandi
Norræna bamavemdarþing-
inu i Reykjavík lýkur í dag með
fyrirlestri sem Timo Sneck frá
Finnlandi heldur og nefnir
Böra árið 2013. Þinginu verður
slitið skömmu fyrir hádegi.
Rösklega fimm hundrað manns
sóttu þetta fyrsta norræna
bamaveradarþing sem haldið
er á íslandi og voru þetta allt
Norðurlandabúar nema Jane
Rowe sem er bresk og hefur
starfað mikið að bamaveradar-
málum í sinu landi.
Blaðamaður Morgunblaðsins
náði tali af Jane Rowe og ræddi
við hana um bamavemd í Bret-
landi. Hún sagði að hún þekkti
lítið til bamavemdarmála á Norð-
urlöndum en vissi þó undan og
ofan af hvemig þeim málum vaéri
háttað hér á landi eftir að hafa
rætt við fólk hér í tengslum við
þingið. Samkvæmt þeim uppiýs-
ingum kvaðst hún halda að margt
væri svipað í bamavemdarmálum
hér á landi og í Englandi. Vanda-
málin virtust þau sömu og væm
það líklega í flestöllum þróuðum
löndum, en úrræðin væru um sumt
ólík. Hér væri t.d. réttur fósturfor-
eldra oft meiri en gerist úti og svo
væri miklu meira um það hér að
böm væm send í sveit á sumrin
eða jafnvel um lengri tíma ef erfið-
leikar væm á heimilum þeirra.
Þetta væri þó stundum gert í
Skotlandi, en hefði þó meira verið
gert áður. Hún kvaðst halda að
mismunur á milli borgarlífs og
sveitalffs í Bretlandi værí líka það
mikill að það gæti valdið bömum
erfiðleikum að skipta sér þannig
á milli svo ólíkra heima. Mismunur
milli borgarlífs og sveitalífs virtist
aftur á móti vera hér mun minni.
Pjölskyldubönd í Englandi em
oft á tfðum mun lauslegri en áður
var að sögn Jane Rowe, sérstak-
lega í Suður-Englandi og vildi hún
kenna seinni heimsstyrjöldinni
m.a. um þessa þróun. Fjölskyldu-
bönd kvað hún hins vegar lengi
hafa verið traustari í Norður-
Englandi enda hefur fólk þar
minna flutt búferlum en gerist
annars staðar í landinu. Stundum
taka þó ættingjar böm að sér ef
foreldrar geta ekki annast þau,
sérstaklega ef um skamman tíma
er að ræða. í hlutfalli við íbúa-
fjölda kvað Rowe þau böm vera
fá sem þyrfti að fjarlægja af heim-
ilum og koma í fóstur, þó væra
þau vissulega mörg væri þeim öll-
um stillt upp saman. Hvað snertir
mishöndiun á bömum sagði Jane
Rowe að vissulega kæmi slíkt of
oft fyrir en kannski vissu menn
meira um slíkt nú en áður var,
enda væm bæði kennarar og aðr-
ir sem mikinn samgang hafa við
böm nú mjög vakandi fyrir merkj-
um um slíkt. Hún kvað mishöndlun
bama koma fyrir í öllum þjóð-
félagsstéttum en væri þó líklega
algengari þar sem fátækt væri
mikil vegna þess mikla álags sem
fylgir sámm áhyggjum af lélegri
afkomu. Væri fólk vel efn'um búið
gæti það keypt sér hjálp þegar
það væri þreytt en það gætu þeir
fátæku ekki.
í Englandi er skóladagurinn
mun lengri en hér á landi og þess
vegna er fólk yfirleitt ekki í nein-
um vandræðum með bamagæslu
bama á skólaaldri og það er að
sögn Jane Rowe óalgengt að börn
gangi þar sjálfala meðan foreldrar
þeirra em í vinnu. Böm hefja
skólanám á Englandi fimm ára
gömul og í skólunum er bamanna
gætt ef skólanámið er styttra en
venjulegur vinnutími foreldra.
Nýjungar í bamavemd
á Englandi
„Við höfum reynt að þróa upp
betra kerfi í sambandi við fóstur-
heimili," sagði Jane Rowe. „Það
er orðið fátítt að ung böm þurfí
að fara á stofnun af einhveiju
tagi. Mjög fá böm undir tíu ára
aldri em á stofnunum á Englandi,
nema þá að um mjög skamma
vist sé að ræða. Við höfum lokað
mörgum slíkum stofnunum og
komum bömunum fremur í dag-
vistun eða þá á fósturheimili. Við
höfum einnig reynt í auknum
mæli að fá unglingum fóstur-
heimili. Þetta er stundum erfitt
en hefur þó oft gengið mjög vel.
Auðvitað reynum við fyrst til
þrautar að hjálpa foreldmm þann-
ig að þeir geti annast sjálfir um
böm sín, en ef það getur ekki
gengið þá reynum við að koma
bömunum í fóstur og helst til
frambúðar því það hefur sýnt sig
að vera mun heppilegra fyrir böm-
in heldur en að vera í fóstri um
tíma og fara síðan heim og svo
koll af kolli. Skilnaður hefur oft
slæm áhrif á böm. Oft á tíðum
er betra fyrir fólk sem kemur illa
saman að skilja, hins vegar bendir
Morgunblaðið/Börkur
Jane Rowe
sumt til þess að þama fari hags-
munir foreldra og bama ekki sam-
an. Rannsóknir benda til að böm
vilji heldur að foreldrar þeirra búi
saman, þó samkomulagið sé
slæmt, heldur en að þeir skilji.
Það bendir líka ýmislegt til þess
að böm fráskildra foreldra skilji
fremur við maka sína en fólk sem
alist hefur upp með báðum foreld-
mm sínum. Stundum koma upp
mikil vandræði miili bama og
stjúpforeldra en því er líka mjög
oft á hinn veginn farið og sam-
bandið verður gott. í Bretlandi
hefur nú verið komið á fót starf-
semi þar sem stjúpforeldrar geta
komið og rætt saman og við fólk
sem getur aðstoðað við að leysa
úr erfiðum málum. Böm geta einn-
ig komið þama. Þetta hefur gefist
vel.
Atvinnuleysi er alvarlegt vanda-
mál á ýmsum stöðum í Bretlandi.
í námuhémðum í Norður-Englandi
er ástandið sérdeilis slæmt. Fólkið
getur ekki flutt vegna húsnæðis-
vandræða, svo það verður að vera
um kyrrt, sumir menn reyna þó
að vinna annars staðar en koma
svo heim um helgar, en því skipu-
lagi fylgja líka miklir erfiðleikar.
Þessu ástandi fylgirgjaman ákveð-
ið vonleysi sem svo stundum veldur
því að menn leggjast í drykkjuskap
og skapast af því mikið heimilis-
böl. Bömin verða oft fyrir barðinu
á þessum vandræðum. Það em þó
teikn á lofti um að atvinnuástandið
sé heldur að lagast í sumum hémð-
um. Menn hafa reynt að koma fót-
um undir nýjar atvinnugreinar á
ýmsum stöðum og í sumum tilvik-
um hefur það heppnast. Einnig
hefur verið reynt að þjálfa fólk til
að sinna nýjum störfum og það
hefur oft skilað góðum árangri,
sérstaklega ef um ungt fólk er að
ræða. Atvinnuástandið er enn
slæmt, en þó ekki alveg eins slæmt
og það var.
Breskir foreldrar reyna eftir
mætti að veita bömum sínum það
sem unnt er af þessa heims gæð-
um. Við sem eldri emm segjum
stundum að margir foreldrar gefi
bömum sínum mikið af efnislegum
gæðum en of lítið af tíma sínum.
En við emm þó betur á vegi stödd
þar en margir aðrir því lítið er um
að fólk vinni yfirvinnu í Englandi.
Líf bama gæti vissulega á ýmsan
hátt verið miklu betra en það er
í dag, en við búum í véröld þar
sem margt er á hverfandi hveli.
Hvert þær miklu breytingar á fjöl-
skyldulífi, sem orðið hafa á seinni
tfmum.leiða, þegar til lengri tíma
er litið, veit vafalaust enginn. En
ábyggilega hafa þessar breytingar
góða hluti í för með sér, rétt eins
og slæma.“
Á norræna bamavemdarþing-
inu í gær flutti Teije Odgren frá
Noregi fyrirlestur sem hún nefndi
Böm í hættu. Eftir hádegi fjallaði
Oddfrid Lövdal um böm og mis-
notkun foreldra á vímuefnum. Ste-
en Mogens Lasson frá Danmörku
fjallaði um rétt barnsins — ábyrgð
foreldra og Kari Næs talaði um
eyðni og ábyrgð bamavemdaryfir-
valda. Seinni hiuta dags var mót-
taka fyrir þinggesti á vegum
menntamálaráðherra og borgar-
stjóra.
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
1
Farsímamir bæta tengsl
milli veiða og vinnslu
„Eitt af bestu tækjunum sem komið hefur um
borð,“ segir Soffanias Cecilsson í Grundarfirði
TILKOMA farsímanna hefur
gerbreytt sambandi sjómanna
við land, enda er notkun þeirra
mikil. Yfirleitt teija útgerðar-
menn þessa þjónustu dýra, en eru
þó þeirrar skoðunar, að henni
fylgi mikið hagræði. Eiríkur Ól-
afsson hjá Kaupfélagi Fáskrúðs-
fjarðar sagði til dæmis að notkun
þeirra væri miklu dýrari en sam-
bandið um strandstöðvarnar.
Hann bætti þó við, að símarair
tryggðu betri tengsl milli veiða
og vinnslu.
Póst- og símamálastofnunin
gerði könnun á farsímanotkun árið
1986 og kom þá í ljós að um 20%
farslmanna vom um borð í skipum.
Hins vegar greiddu útgerðarfyrir-
tæki um það bil 60% af afnotagjöld-
unum. Farsímum hefur fjölgað
vemlega síðan könnunin var gerð,
en samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins er ekki ástæða til að ætla,
að hlutföllin hafi breyst svo máli
skipti.
Farsímamir draga allt frá 30 til
70 sjómflur frá landi, og er því
hægt að nota þá á meginhluta fiski-
miðanna við landið. Utgerðarmenn
em flestir á þeirri skoðun, að þetta
geri samskiptin við skipin mun auð-
veldari og að notkun símanna fylgi
gífurlegt hagræði. Símarnir em að
þeirra sögn ömggari en talstöðv-
amar og ekki eins bilunargjamir.
Hins vegar töldu þeir, að sumar
farsímastöðvamar fullnægðu ekki
þörfinni vegna mikils álags. Magn-
ús Waage hjá Pósti og síma tók
undir þetta, en sagði að úrbætur
væm væntanlegar í þeim efnum.
„Farsímakerfið hér hefur reynst
nógu stórt, nema í þeim móður-
stöðvum sem þjóna sjómönnum,“
sagði hann.
Yfírleitt bera útgerðarfyrirtækin
ekki kostnað af einkasímtölum
áhafnarmeðlima. Flestir viðmæl-
endur blaðsins í hópi útgerðar-
manna sögðust nota það kerfí, að
láta menn skrá persónuleg símtöl,
og draga það svo af launum þeirra.
Þó era til dæmi um að fyrirtæk-
in greiði kostnaðinn að mestu, eða
öllu leyrti. Soffanías Cecilsson á
Gmndarfírði sagðist til dæmis ekki
rakka menn um símkostnaðinn
nema um áberandi mikla notkun
væri að ræða. Hann sagði að fyrst
eftir að símamir komu í skipin
hefðu þeir talsvert verið notaðir til
einkasamtala, en nú hefði mikið
dregið úr því.
Soffanías sagði einnig, að öll
samskipti milli skipa sinna og lands
fæm fram með farsímum, þótt sam-
bandið væri ekki alltaf nógu gott.
Hann taldi þó að þeir reyndust
miklu betur en talstöðvamar.
„Þetta er eitt af bestu tækjunum
sem komið hefur um borð í skipin,“
sagði hann. „Að vísu er þetta dýr-
ara fyrir útgerðina, en miklu betra.“
Útgerðarmenn era almennt
þeirrar skoðunar, að farslmamir
séu of dýrir. Magnús Waage sagði
að vissulega væri dýrt að koma sér
upp farsíma hér á landi, en á hinn
bóginn væri ódýrara að nota hann
hér en víðast hvar í nágrannalönd-
unum.
Magnús sagði farsímana hafa
breytt miklu fyrir sjómenn. „Það
má segja, að þeir séu síðasti þjóð-
félagshópurinn, sem komst í beint
símsamband," sagði hann að lokum.