Morgunblaðið - 30.10.1988, Blaðsíða 1

96 SIÐUR B
249. tbl. 76. árg.
SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1988
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Alaska:
Gráhvalirn-
ir stefha suð-
ur á bóginn
Barrow. Reuter.
Vísindamenn, sem að undan-
fornu hafa reynt að bjarga
tveimur gráhvölum úr ís nyrst í
Alaska, sögðust í gær telja að
hvalirnir væru á leið suður á
bóginn.
Vísindamennirnir sögðust von-
góðir um að gráhvalirnir kæmust
af eigin rammleik suður á Kyrrahaf
til að bera. Hvalirnir voru lokaðir
inni í ísnum í þtjár vikur.
Bandarískir
vísindamenn:
Náttúru-
hamfarir
raktar til
kalds haf-
straums
Daily Telejfraph. Time.
NOKKRIR bandarískir vísinda-
menn segjast hafa fundið skýr-
ingu á þurrkunum í miðvest-
urríkjum Bandaríkjanna í sumar,
flóðum í Bangladesh og fellibylj-
um í Mið-Ameríku undanfarnar
vikur. Náttúrhamfarir þessar eru
raktar til kalds hafstraums á
Kyrrahafi, sem kallaður er La
Nina. Fátt er svo með öllu illt að
ekki boði nokkuð gott: Talið er
að La Nina muni stuðla að meðal-
hitastigslækkun í heiminum í vet-
ur og vega upp á móti „gróður-
hússáhrifunum" svokölluðu
næstu áratugi.
Fyrstu sannanir fyrir tilkomu nýja
hafstraumsins bárust í sumar. Þá
mæidist yfirborðssjávarhiti við mið-
baug vestur af Suður-Ameríku 4
gráðum lægri en í fyrra. Straumn-
um, sem þessu olli, var gefið nafnið
La Nina en hann ýtti heita straumn-
um E1 Nino, sem verið hefur við
miðbaug í áratugi, norður á bóginn.
Það olli breytingu á háloftavindum
sem blása í austur yfir Bandaríkin
og leiddi samkvæmt kenningunni til
fyrrgreindra náttúruhamfara. La
Nina virðist hafa tekið sæti E1 Nino
til nokkurra áratuga að minnsta
kosti.
Sumir vísindamenn spá því að La
Nina eigi eftir að valda meðaltals-
hitalækkun um allan heim í vetur
og vega jafnvel upp á móti „gróður-
hússáhrifunum" í áratugi. James
O’Brian hjá Florida State University
spáir því að á næsta ári verði meðal-
hitastig við yfirborð jarðar svo lágt
að fara þurfi þijátíu ár aftur í tímann
til að finna annað eins. Hann spáir
því einnig að upphitun jarðarinnar
vegna koltvísýringsmengunar drag-
ist á langinn um 30-35 ár. La Nina
muni valda aukinni úrkomu í hita-
beltinu og stuðla svo að vexti regn-
skóga að þeir gleypi 40% af þeim
koltvísýringi sem verður til við
brennslu náttúrulegra orkugjafa.
Norskir
bankar
í vanda
íhuga uppsögn 5.000
bankastarfsmanna
Ósló. Frá Rune Timberlid, fréttaritara
Morpunblaösins.
FJOLDI norskra banka, sem hef-
ur iánað háar Qárupphæðir í
óarðbær verkefni undanfarin ár,
á í miklum Qárhagsvandræðum.
Til að mæta tapinu íhuga yfír-
menn bankanna meðal annars að
draga úr rekstrarkostnaði og
segja upp starfsfólki. Kann
starfsmönnum að verða fækkað
um allt að 5.000.
Það eru stóru bankarnir sem hafa
tapað mestu og verst er staða Den
norske Creditbank, Fokusbank,
Rogalandsbank og Sunnmörsbank.
Til að mæta hinu mikla tapi íhuga
bankarnir nú að segja upp 5.000
starfsmönnum en því hafa starfs-
menn bankanna mótmælt harðlega
og segjast ekki ætla að líða fyrir
afglöp bankastjóranna. Tap Den
norske Creditbank nemur um 1 millj-
arði norskra króna eða sem samsvar-
ar 7 milljörðum íslenskra króna.
Sunnmörsbank í Alasundi er í
raun talinn gjaldþrota. Hins vegar
hefur honum verið haldið á floti með
fjármagni frá atvinnugreinum á
starfssvæði bankans. Viðskiptavinir
streymdu í bankann til að leysa út
sparifé sitt þegar það spurðist að
bankinn stæði höllum fæti.
Bankarnir hafa tapað peningum
á flestum sviðum atvinnulífsins.
Astandið hefur til dæmis verið mjög
slæmt hjá fyrirtækjum sem versla
með tískufatnað. Fjöldi verslana og
verslanasamsteypa hefur verið lýst-
ur gjaldþrota síðastliðin ár og bank-
arnir hafa tapað miklu fé. Það sama
á við í fiskiðnaði, sem er í mikilli
lægð. Reyndar hafa gjaldþrot ein-
staklinga verið óvenju tíð í Noregi
sem rekja má til ástandSins á norsk-
um lánamarkaði á fyrri helmingi
þess áratugar sem nú er að líða.
Fjölda yfirmanna í stóru bönkun-
um hefur verið vikið úr starfi undan-
farin ár, þar á meðal Leif Teije
Löddesöl, bankastjóra Den norske
Creditbank, sem er stærsti banki í
Noregi. I annað sinn á tveimur árum
tapar Den norske bank einum millj-
arði norskra króna vegna ótryggra
útlána og óarðbærra hlutabréfa-
kaupa-
Sovétríkin:
Geimskoti Byls frest-
að um óákveðinn tíma
Moskvu. Reuter.
GEIMSKOTI hinnar ómönnuðu
sovésku geimskutlu Buran eða
Byls, sem átti að fara fram árla
laugardagsmorguns, hefúr verið
frestað um óákveðinn tíma, að því
er fréttastofan Tass greindi frá
i gærmorgun. Skömmu eftir að
rástalning hófst var ákveðið að
fresta geimskotinu um fjórar
klukkustundir vegna bilunar í
skotpalli. Áætlað var að geim-
skutlan Bylur færi aðeins tvisvar
umhverfis jörðu og átti ferðin að
taka þijár klukkustundir. Vakin
hafði verið athygli á fyrirhuguðu
geimskoti í fjölmiðlum í Moskvu.
Hingað til hefur ekki verið tilkynnt
um slíka atburði í sovéskum fjölmiðl-
um fyrr en eftir að geimferð er haf-
in óhappalaust.
Yfirmenn sjónvarpsins í Moskvu
létu í veðri vaka að sýnt yrði beint
frá geimskotinu. Eftir því sem dró
nær stóru stundinni urðu þau fyrir-
heit óljósari.
Þetta er þriðja bakslagið í geim-
vísindaáætlun Sovétmanna undan-
farnar vikur. í september sl. rofnaði
fjarskiptasamband við Phobos-1,
annað af tveimur ómönnuðum geim-
förum sem Sovétmenn, í samvinnu
við 13 önnur ríki, höfðu sent til
Mars. Um borð í geimfarinu er há-
þróaður tæknibúnaður frá þjóðunum
13. Hafa vestrænir sérfræðingar
kallað ferðina til Mars metnaðar-
fyllstu geimvísindatilraun sögunnar.
Þriðja óhappið varð í síðasta mánuði
þegar sjálfvirkur lendingarbúnaður
í geimfeijunni Sojus bilaði.