Morgunblaðið - 30.10.1988, Blaðsíða 67

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1988
67
einhvem að fara til í erfiðleikunum.
Og foreldrar manns eru náttúrulega
fyrst og síðast fasti kletturinn í til-
verunni. Foreldrar tengjast ung-
baminu ótjúfanlegum böndum sem
aldrei nokkum tímann er hægt að
slíta og það má segja, að hversu
mikið sem bamið gerir af sér eða á
hlut foreldranna, þá slokkni ástin
aldrei, svo framarlega sem tengslin
hafa verið með eðlilegum hætti
framan af. Hins vegar em auðvitað
mýmörg dæmi um hið gagnstæða,
þar sem tilfinningaböndin hafa ekki
orðið eðlileg; fólk hefur kannski átti
við sálræn vandamál að stríða, ekki
haft nægan tíma til að sinna barninu
eða verið í fíkniefnum eða áfengi
upp fyrir haus.
— Nú býrð þú á Eyrarbakka.
Hvemig var fyrir Reylgavíkur-
barnið að setjast að í þessu smáa
samfélagi?
Mér fannst allt í lagi að flytja
austur til að bytja með og hlakkaði
bara til. Við fengum lítið, sætt hús
til leigu sem við máluðum upp og
gerðum að nokkurs konar dúkku-
húsi. Húsið bar nafnið Merkigarður
og á sér talsvert athyglisverða sögu,
er með fyrstu húsunum sem byggð
voru á þessum stað. Þama fæddist
og ólst Aron í Kauphöllinni upp og
Biynjólfur frá Minni-Núpi leigði
þama eitt herbergi um skeið, þannig
að húsið hefur nokkuð merkilegan
andblæ í innviðum sínum. Á sínum
tíma bjuggu þarna fjórar fjölskyldur
undir einu þaki, sem mér þykir með
öllu óskiljanlegt. Eg kem ekki einu
sinni fyrir aðventukransi á jólunum,
hvað þá einhverju stærra.
Ég fór að vinna á vöktum á
sjúkrahúsinu á Selfossi og bjó svo
niðri á Bakka, svo að ég myndaði
lítil persónuleg tengsl við vinnufél-
aga og Eyrbekkinga fyrstu árin.
Vaktavinna gefur ekki kost á að
vera í neinum reglulegum félags-
skap, það er ekki einu sinni hægt
að fara á dansmámskeið hvað þá
yfirleitt nokkuð annað. Auk þess
varð ég fyrir miklum vonbrigðum
með starf mitt á sjúkrahúsinu á
Selfossi. Þar ríkti ákveðin andúð hjá
læknum gagnvart þeim hjúkmnar-
fræðingum sem þama höfðu verið,
líkt og þeir væru hræddir um að við
værum að ráðast að einhveiju leyti
inn á þeirra starfssvið. Það lá í loft-
inu að við stæðum þeim að baki og
þá ekki síður vegna þess að við vor-
um konur en þeir karlar og jafn-
réttissjónarmið voru fótum troðin.
Mér leið hálf illa allan þann tíma
sem ég vann þama.
Svo fór ég að vinna á Heilsu-
gæslustöð Eyrarbakka og Stokks-
eyrar og þá varð ég loksins ég sjálf
aftur og gat fengið að vera eins og
mér er eðlilegt. Gat farið að starfa
eftir minni þekkingu og skoðunum
og komst þama í fjölbreytt starf sem
mér líkar virkilega vel við. Þá fór
ég líka að kynnast íbúum þorpsins
meira, mér til mikillar ánægju.
Fólk sem elst upp í borg er um
margt öðmvísi en fólk úr litlum sam-
félögum. í Reykjavík kynnistu miklu
fleiri tegundum af fólki og getur
leyft þér talsvert meira í þínu einka-
lífi en í smábæ. Ég held að borgarbú-
inn verði þannig á ákveðinn hátt
nokkuð víðsýnni, en kannski ekki
jafn sjálfsagaður. Lítil samfélög
halda vissum aga á einstaklingun-
um.
Ég man eftir því að þegar ég var
nýflutt til Eyrarbakka og skrapp út
að versla, þá heilsuðu mér allir. Ég
er ekki feimin manneskja en þama
upplifði ég þá tilfinningu í fyrsta
skipti á ævinni. Allir þekkjast, em
yfirleitt almennilegir og kurteisir,
brosa og heilsa manni hver um
annan þveran, Iíkt og þeir eigi í
manni hvert bein. Þetta skeður ein-
faldlega ekki í Reykjavík.
Ég sé lfka að þarna heldur fólk
utan um hvort annað og ef einhver
á í erfiðleikum, hjálpast menn að
við að aðstoða viðkomandi á ýmsan
hátt.
— Saknarðu borgarinnar?
Mér fínnst alveg yndislegt að
koma til Reylg'avíkur, að keyra niður
Laugaveginn til að sjá alla litadýrð
persónuleikanna, sem þar rölta eftir
gangstéttunum. Ég á mjög hlýjar
tilfinningar til borgarinnar og þykir
hún feikilega spennandi.
Þegar bamið mitt var eins og
hálfsárs gamalt, uppgötvaði ég mér
til hrellingar, a.ð ég hafði ekki kom-
ist ein í bæinn síðan ég varð ófrísk.
Svo að ég brá mér ein í bæjarferð
og við lá að brosið færi ekki af and-
litinu á mér allan eftirmiðdaginn sem
ég var þama. Ég skrapp á kaffihús
og rifjaði upp tímann úr menntó,
þegar maður var að flækjast um
miðbæinn upp á hvem dag. Þetta
er algjörlega mitt rétta umhverfi,
ég finn það greinilega í hvert skipti
sem ég kem inn til Reykjavíkur.
Ekki þar með sagt að ég kunni ekki
prýðilega við mig fyrir austan.
Við emm að byggja á Eyrarbakka
og emm búin að vera að því í sjö
ár. Miðað við allt stressið á vel flest-
um húsbyggjendum hin síðari ár, er
það náttúmlega hálfgerður brandari
að vera búinn að dunda sér í sjö ár
við að byggja og ekki enn komin inn
í húsið! En við emm bæði þannig
hjónin, að við eigum mjög erfitt með
að koma okkur í skuldir sem við
sjáum ekki fram á að geta greitt,
þess vegna er nú þessi hægagangur
á okkur.
Ég er mjög fegin í dag, að við
flönuðum ekki að neinu, enda sjáum
við afrakstur þess núna fyrir jólin
þegar við flytjumst inn án þes að
vera upp fyrir eyru í botnlausum
skuldum og vandræðum.
— Sem leiðir hugann að þvi
hvaða skoðanir þú hefur á skipan
þjóðfélagsmála í okkar litla landi?
Mér finnst að eftir því sem ég
eldist og þroskast, verði æ erfiðara
að mynda sér ákveðnar skoðanir og
taka beina afstöðu, vegna þess að
það em svo margir fletir á hveiju
máli.
Þá fer ekki hjá því að ég er í
eðli mínu vinstrisinnuð manneskja
og held að við þurfum að leggja
drög að því að það ríki einhverskon-
ar jafnræði í landinu. Peningavöld
em mjög hættuleg og búa gjaman
til mannvonsku í kringum sig. Á
meðan þjóðfélagið þróast í þá átt
að þetta vald færist æ meira í hend-
ur örfárra þegna þess, emm við að
búa til verra fólk í samfélaginu.
Annars vegar fólk með drottnunar-
kennd og yfirlæti, hins vegar fólk
sem telur sig sigrað og er með minni-
máttarkennd. Á meðan við boðum
að hver.eigi að skara eld að sinni
köku í þessu þjóðfélagi, sköpum við
sundmng og ónauðsynlega erfið-
leika.
Ég ber ekki virðingu fyrir fólki
vegna þess að það eigi peninga eða
sé svo og svo mikið menntað. Ég
virði fólk ef það er heilsteypt og
leggur sig allt fram við sín störf,
er einlægt og heiðarlegt gagnvart
sjáifu sér og öðmm í kringum sig.
Það hefur hver einasta manneskja
eitthvað til málanna að leggja og
rétt á að láta heyra í sér og fá svör-
un við sínum skoðunum. Hvað sem
hún gerir.
— Nú virðist manni á stundum
að fólk geri ekki nægilega mikið
af þvi að líta í eigin barm og vera
dálítið meðvitað um sjálft sig,
kosti sina og galla. Gætir þú dreg-
ið upp lauslega mynd af sjálfri
þér sem mannveru?
Ég er sennilega manneskja sem
vel alls staðar uppnámi í kringum
mig, ég þarf alltaf að vera með
munninn opinn og segja á stundinni
það sem mér finnst. Eg pota gjaman
i fólk sem heldur að það sé merki-
legt og þykir óskaplega skemmtilegt
að fá viðbrögð frá því. Er því kannski
ósammála bara til að fá fram hina
skoðunina. Mér finnst gaman að
vera svolítið ósvífin til að fá svörun
og tilgangurinn er sá að kynnast
fólki öðruvísi en í gegnum „sparihlið-
ina“ sem það setur oft upp gagn-
vart ókunnugum. Ég er ákaflega
léttlynd manneskja og get oftast nær
séð hlægilegu hiðina á flestum hlut-
um sem betur fer. Þetta háir mér
stundum í samskiptum við aðra, því
að háalvarlegir hlutir í augum ann-
arra geta verið meinfyndnir i mínum
huga. Svo læt ég það í ljós og það
orsakar stundum mikla hneykslun
og uppþot. Svo hef ég verið frá því
að eg var krakki.
Ég hef ákveðna sjálfsvirðingu,
finnst ég hafa fundið út hvað ég hef
til brunns að bera, veit líka af ýms-
um löstum í fari mínu og er ekki
ósátt við þá. Ég á yndislega fjöl-
skyldu og hygg að ég geti verið
sátt við það sem á undan er gengið.
Ég ber ekki kvíðboga fyrir framtíð-
inni og tek komandi tímum með
opnum og jákvæðum huga.
b S S -i 0 1 ó 2 J.í , i l i' 2 . > I C a i U
S.A.
einkennilegt til ad hugsa að
Reykjavík, þessar annars litlu borg
á alþjóðamælikvarða, skuli vera
hægt að skipta í jafii marga hluta
eða hverfí eins og raun ber vitni.
Að þessi hugtök austur, vestur,
norður og suður skuli vera til í jafn
litlum kjama og svæði hennar
spannar. Og það að hugmyndir íbúa
hennar um þau skuli vera jafn mis-
munandi og í ljós hefur komið. T.d.
er Vesturbærinn annálaður fyrir
friðsæld sína og rómantík, kannski
sérstaklega af þeim sem þar búa.
Verða þeim oft að orði á hjartnæm-
um stundum í góðra vina hópi full-
yrðingar á borð við: „Ég gæti hvergi
annars staðar hugsað mér að búa
en hér í Vesturbænum,J‘ og minn-
ast þá ef til vill óragamals sólseturs
á heitu vorkveldi eða einhvers
þvíumiíks. Nú vill svo til (löng saga
þarf stundum að vera stutt) að við-
fangsefni mitt í þessu viðtali er ein-
mitt uppalið í þessum bæjarhluta
eða nánar tiltekið vestast í Vestur-
bænum. Það er tuttugu og eins árs
gamall piltur er heitir Steinar Jó-
hannsson og lærir sálfræði í Há-
skóla íslands. Auk þess er hann
ákaflega upptekinn við að lifa iífinu
og hefur í ofanálag fengið þá flugu
í höfuðið að hann geti ort ljóð.
Hann segist reyndar einmitt á
síðustu dögum hafa verið að senda
frá sér sína fyrstu ljóðabók. Mér
fannst ekki úr vegi að eiga við
hann orð um það verkefni, lífið og
tilveruna. Að vísu byijaði ég á að
spyija hann hvers vegna í ósköpun-
um hann hafí farið út í að læra
sálfræði.
Ja, ég hef einfaldlega mjög gam-
an af þeim vangaveltum sem hún
býður upp á. Ég minnist þess reynd-
ar að strax á yngri árum lýsti ég
yfir áhuga á þessum fræðum en
hljómgrunninn var lítill og mér var
bent á að þessu fylgdi erfitt nám
og illa borguð vinna. Hið fyrmefnda
hefur þegar sannast en þetta með
vinnuna held ég að sé misskilning-
ur. Annars er það mín regla að
gera það sem ég hef áhuga á að
gera og framtíðin kemur brosandi.
Treystirðu þér tí að sálgreina
mig? . ,.J. ,)I rv i M j .v .
(Hlátur) Nei, ég er nú bara rétt
á byijunar stigi enn. Kannski
seinna En ég viðurkenni það fús-
lega að ég hef gaman af að velta
fyrir mér fólki.
Hvað um önnur áhugamál?
Nú, ég fy’lgist með íþróttum og
iðkaði þær dálítið héma áður fyrr
með litlum árangri að vísu. Ég hef
gaman af tónlist þó að ég sé farinn
að eldast mikið í þeim efnum. Sit
ég fastur í fmmnýbylgju og sjöunda
áratugnum. Svo hef ég voða gaman
af að spá í ljóð.
Já, segðu mér frá þessari
ljóðabók.
Ljóðabókin kom út í vikunni sem
leið. Hún heitir Lýsingarháttur nú-
tíðar. ÖIl vinnsla hennar hefur
gengið eins og í sögu, t.d. var ég
ekki fyrr búinn að vélrita handritið
en útgefandi bauðst. Og svo bank-
aði ég í öxlina á vinkonu minni
Nínu Magnúsdóttur eitt laugar-
dagskvöldið á Café Hressó, en það
vill svo til að hún er myndlistarkona
góð, og spurði hvort hún vildi ekki
teikna nokkrar myndir við ljóðin
mín. Hún tók ótrúlega vel í það og
nokkmm vikum síðar hafði hún
leyst það verkefni af hendi með
nokkmm yndislegum teikningum.
Þá fór ég að velta fyrir mér káp-
unni. Hvemig gæti hún verið? Eg
ákvað að reyna að hafa hana í dag-
bókarformi en að öðm leyti var allt
allsendis óijóst og við virtist blasa
vandamál. En ekki aldeilis varð sú
99
Mín skoðun er einnig
sú að ekkisé til svo hár
hestur fyrir neinn að
setjast á að hann geti
sagt þetta er ljóð og
þetta er ekki ljóð,
frekar en hægt er að
segja þetta er list og
þetta er ekki list.
Skammdegið er ágætt
einu sinni á ári. Þá
gefst notalegur tími til
að skríða inn ískel sína
og sinna ljúfsárum
hugsunum.
STEINAR
JÓHANNSSON
99
raunin því kvöld eitt er ég sat í
rólegheitum á Gauknum ásamt vin-
um mfnum og meðspilara í hljóm-
sveitinni Praxiteles Alvin Lowell,
fær sér sæti hjá okkur vinur hans
frá Norðfírði, Andri Lindbergsson.
Andra þennan kannaðist ég sjálfur
örlítið við frá námsámm mínum á
Austurlandi, en þó hafði ég aðaliega
heyrt af honum skrýtnar sögur sem
rammgöldróttum heimshomaflakk-
ara. Hann segist eftir snaggaraleg-
ar samræður hafa heyrt að ég sé
að fara að gefa út ljóðabók og hvort
hann megi ekki hanna kápu. Auð-
vitað var það sjálfsagt og við bárum
saman bækur okkar um hugmyndir
og skildumst síðan sáttir. Svo veit
ég ekki fyrr en hann hefur samband
einhveijum dögum síðar og segist
búinn að vinna verkið. Og svei mér
þá, þegar ég gekk inn í herbergi
hans á Ránargötunni fímmtán
mínútum síðar blasti við mér falleg-
asta bókarkápa sem ég hef á ævinni
séð.
Eftir þetta kom ekkert strik í
reikninginn. Bókin kom hægt og
örugglega út og nú er bara að sjá
hvort einhveijir vilja kaupa.
Hvemig er það, lesa einhverjir
ljóð í dag? -
Já, það er enginn vafi á því að
áhugi á ljóðum hefur verið vaxandi
síðustu ár. Ef til vill vegna þess að
fólk og þá sérstaklega ungt fólk
áttar sig á forminu eða breyttum
og betri tímum. Þegar byltingin
skall á sátu ansi margir eftir og
grétu rímið. Allt of margir gera það
enn.
Hvað er ijóð?
Þetta er að mínu mati mjög per-
sónuleg spuming. Ég svara henni
með góðri klisju, ljóðið er það sem
það er. Mín skoðun er einnig sú að
ekki sé til svo hár hestur fyrir neinn
að seljast á að hann geti sagt þetta
er ljóð og þetta er ekki ljóð, frekar
en hægt er að segja þetta er list
og þetta er ekki list. Hins vegar
er afskaplega eðlilegt að menn leggi
dóma á verk, þetta finnst mér gott
o.s.frv.
Eru skáld ekki ferlega skrýt-
in?
Fólk er skrýtið. Skáld eru fólk.
Fólk er ferlega skrýtið.
Svo við vendum nú okkar
kvæði í kross. Hvemig leggst
skammdegið i þig?
Ágætlega, takk fyrir. Skamm-
degið er ágætt einu sinni á ári. Þá
gefst notalegur tími til að skríða inn
í skel sína og sinna Ijúfsárum hugs-
unum.
Að lokum, hvernig líst þér á
bæjariífíð um þessar mundir?
Bæjarlífíð svíkur engan, það
verður seint þreytandi, þótt ýmis-
legt sé ekki eins og best verður á
kosið er ekki til neins að láta það
of mikið á sig fá.
A.G.B.