Morgunblaðið - 30.10.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1988
Kunmbömin
svorn lítiðnúm ?
Viðtal við Eirík Briem rafmagnsverkfræðing
Viðey er allt í einu orðin á hvers manns vegi og Qöldi Reykvíkinga leggnr um helgar
ogjafhvel daglega leið sina þangað með báti, til að skoða sig um, njóta veitinga í
nýuppgerðri Viðeyjarstofii og nýjasta nýtt er að láta gifta sig eða skíra barn í
Viðeyjarkirkju. Utan elstu kynslóðarinnar koma Reykvíkingar þar eins og að ónumdu
landi, svo lengi var Viðey úr þjóðbraut. En í rauninni er ekki svo langt síðan þar
var mikið um að vera, veislur og brúðkaup, tíðar bátaferðir milli lands og eyjar og
þróttmikill mannskapur við framleiðslustörf. Ekki lengra en svo að þetta upplifði
Eiríkur Briem, fyrrum rafinagnsveitustjóri og framkvæmdastjóri Landsvirkjunar,
er hann var að alast upp I Viðey. Þótt margt hafí verið skrifað um sögu staðarins
í tilefini viðreisnar Viðeyjarstofú, gæti verið gaman fyrir Viðeyjarfara hina nýju að
vita hvernig lífíð var á stórbúinu í Viðey á fyrsta Qórðungi þessarar aldar. Fyrir
þeim rökum beygði Eiríkur sig og spjallaði við okkur eina síðdegisstund um
uppvaxtarár sín í Viðey.
Elríkur
Viðeyjarstofa eins og hún var
þegar Eiríkur var að alast upp í
Viðey. Faðir hans Eggert Briem
óðalsbóndi lét setja kvistina fjóra
á loftið.
Þegar Eiríkur Briem
fæddist haustið
1915 hafði faðir
hans Eggert Briem
óðalsbóndi tekið í
annað sinn við bú-
inu í Viðey. Hafði verið þar með
stórbú áður í fimm ár eftir að faðir
hans, séra Eiríkur Briem presta-
skólakennari og alþingismaður með
meiru, keypti eyna fyrir hönd land-
búnaðarfraeðingsins sonar síns, og
Eggert Briem reisti þar bú vorið
1903. Milljónafélagið svonefnt eða
PJ. Thorsteinsson & Co hóf svo
útgerð austast á eynni 1907 og vildi
brátt reka þar fyrirmyndar stórbú.
Eggert seldi því búið en fékk sjálf-
ur erfðafestuland í Vatnsmýrinni í
Reykjavík og ræsti þar heilmikið
fram til að koma upp stóru kúabúi
í Reykjavík. En eftir að Milljónafé-
lagið var stöðvað 1914, komst Við-
ey aftur í hendur Eggerts Briem
nema Stöðin á austureynni. Hann
og Katrín kona hans, sem var dótt-
ir Péturs Thorsteinssonar útgerðar-
manns, fluttu þá út í Viðey aftur.
Þau bjuggu því þar í annað sinn
þegar Eiríkur fæddist og þar kveðst
hann hafa verið til 18 ára aldurs,
er hann fór utan tii verkfræðináms
1934.
„Pabbi hafði eftir aldamótin
byggt stórt íjós í Viðey og breytt
íbúðarhúsinu, m.a. sett á það kvist-
ina fjóra til að fá birtu inn á Joft-
ið,“ hóf Eiríkur frásögnina. „Áður
voru þar aðeins stafngluggar og
hlýtur að hafa verið mjög dimmt á
loftinu. í heimilinu voru venjulega
um 20 manns á vetrum, enda var
eins og þá var siður tekið'fólk sem
ekki átti annars staðar höfði sínu
að halla. En á sumrin voru þar
30-40 manns. Vinnufólkið bjó á
loftinu í herbergjum til endanna og
undir súðinni. Þetta voru litlar kytr-
ur og í öðrum endanum bjuggum
við, ég og afi minn sr. Eiríkur
Briem. Annað notaði hann fyrir
skrifstofu og við sváfum í fremra
herberginu. Þangað komu oft merk-
ismenn til að tala við afa minn, sem
var mikill reikningsmaður. Auk
kennslunnar í prestaskólanum og
síðar guðfræðideild þá hafði hann
kennt Markúsi þeim sem fyrstur tók
stýrimannspróf á íslandi. Prófið var
tekið um borð í dönsku Fyllu. Kára-
félagið svokallað rak Stöðina eftir
nokkurra ára millibilsástand og
hafði tvo togara, Kára og Austra.
Og þegar um borð voru sjómenn
sem ætluðu sér að verða stýrimenn,
þá komu þeir til afa í landlegum
til að læra. Þetta gerði séra Eiríkur
fram á áttræðis aldur. Eiríkur var
reikningsmaður, en músik þoldi
hann ekki. Eitt sinn komu út í Við-
ey Páll ísólfsson og Haraldur Sig-
urðsson frá Kaldaðarnesi. Afi tók
á móti þeim með þessum orðum:
„Gaman að sjá ykkur, piltar, en
gerið það fyrir mig að spila ekki.“
Þú hefiir lært hjá
honum afa þínum
Katrín móðir Eiríks dó 1919.
Hann var nýlega orðinn 5 ára gam-
all þegar faðir hans kom með Höllu,
síðarí konu sína, Sigurðardóttur frá
Kaldaðarnesi, út í Viðey. „Við Guð-
rún systir mín áttum að kalla hana
mömmu, en við vorum ekkert til í
það. Þá voru í sígarettupökkum sem
nefndust Ffllinn mjmdir af kvik-
myndasijömum. Halla mjatlaði
þessum myndum í okkur, einni í
einu í hvert skipti sem við sögðum
mamma og þannig kom það. í
bamaskóla fór ég aldrei. Á Stöðinni
var barnaskóli, en við Guðrún syst-
ir mín lærðum hjá séra Eiríki, þar
til síðasta árið er hann fékk ungan
kennara til að koma til okkar, Önnu
Thorlacius. Tólf ára gamall vildi ég
endilega fá að taka próf inn í
Menntaskólann í Reykjavík. Séra
Eiríkur sagði að lítið vit væri í því,
ég kynni ekkert. Ég hafði mitt fram.
En var sendur í viku fyrir prófið
til Einars Magnússonar, séra Eiríki
þótti það vissara. Hann fékk mér
eina bók á dag til að læra. Meðan
ég var svo í tímunum hjá honum
var Einar alltaf að skreppa fram.
Ég varð forvitinn og gægðist fram-
fyrir. Þá var Einar að skreppa til
að smella kossi á Rósu sína. Þetta
var árið sem Jónas frá Hriflu hafði
komið því á að ekki yrðu teknir
fleiri en 25 nemar inn í Menntaskól-
ann, ætlaði að beina nemendum út
í héraðsskólana. Við þetta fyrsta
inntökupróf eftir þeirri reglu reyndu
á annað hundrað unglingar og tveir
piltar urðu jafnir, númer 25 og 26.
Átti að taka í skólann þann er
bæri nafn sem væri fyrr í stafróf-
inu. Út af þessu urðu þvflík iæti
að þeir vom báðir teknir inn. Ég
man að í prófínu stoppaði Ámi
Pálsson mig og sagði: „Það er auð-
heyrt að þú hefur lært hjá afa
þínum." Ekki var séra Eiríkur þó á
sama máli, því þegar ég kom heim
og sagði honum að ég hefði orðið
fímmti á prófinu, sagði hann: „Nú,
kunna bömin svona lítið núna.“ Ég
var því kominn í skólann 12 ára
gamall, en var þó látinn lesa heima
hjá Önnu Thorlacius fyrsta veturinn
og gangast undir prófíð um vorið.
Séra Eiríkur taldi að ég hefði ekk-
ert að gera einn í skólann inni i
Reykjavík. Tóm vitleysa í honum.
En eftir það var ég í skólanum fram
að stúdentsprófi."
í Viðey var stórbú, um 60 kýr
og höfðu verið enn fleiri á fyrri
búskaparárum Eggerts Briem þar.
Ekki var markaður fyrir mjólkina
á staðnum, en Reykvíkingar vanir
að sækja sína mjólk í fjósin. Þá tók
Eggert upp á því að flytja mjólkina
í land, aka henni á hestvögnum til