Morgunblaðið - 30.10.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1988
U M ÞJÁLFUN FLUGMANNA
Flugmenn eru hér á námskeiði hjá Stefáni Jónssyni.
Flugmenn eru ein fárra starfs-
stétta sem þarf reglulega að
gangast undir hæfnispróf til
að kanna hvort þeir kunni sitt
fag. Tvisvar á ári eru þeir send-
ir í slíkt próf þar sem prófað er rækilega
hvort þeir hafa rétt viðbrögð á takteinum,
viðbrögð við óvæntum aðstæðum og bilun-
um þar sem rétt ákvörðun og réttu hand-
tökin skipta höfuðmáli. Grundvallarþjálfun
þeirra miðar líka að þessu og í gegnum
árin hafa menn stöðugt haft þessa þjálfun
til endurskoðunar. Sífellt koma fram hug-
myndir um endurbætur sem miða að því
sama: að auka hæfni flugmanna og auka
öryggi í flugi með hagnýtingu tækninnar
á öllum sviðum. Með nýjum þotum hjá
Flugleiðum er framundan viðamikil til-
færsla á flugmönnum og grunnþjálfun. Þar
koma margir við sögu og raunar þarf ekki
aðeins að þjálfa flugmenn heldur einnig
flugvirkja og alla þá sem á einhvem hátt
starfa við beina þjónustu vélanna sjálfra.
Til að fræðast nánar um þessi mál og al-
mennt um þjálfun flugmanna er hér rætt
við Jón Ragnar Steindórsson yfirflugstjóra
hjá Flugleiðum.
Jón R. Steindórsson yfirflugsijóri Flugleiða. Morgunbiaðið/Ámi Sæbtrg
Stöðug þjálfun og hagnýting
tækninnar skipta höfuðmáli
Rætt við Jón R. Steindórsson
yfirfiugstjóra Flugleiða
Guðmundur Snorrason deildarstjóri hjá Flugleiðum hefur yfirumsjón
með öllu námskeiðahaldi og þjálfiinarmálum. Hér er hann í nýju
kennsluhúsnæði Flugleiða á Hótel Esju.
— Rannsóknir á flugslysum í
gegnum árin sýna okkur að í meiri-
hluta tilvika má rekja orsakir slysa
til mannlegra mistaka. Þetta var
sýnt fram á árið 1940 og þetta er
svo enn í dag. Hins vegar skulum
við ekki gleyma því að flugumferð
hefur margfaldast síðan þá og
vissulega hefur flugslysum stór-
lega fækkað og sífellt eykst ijöldi
flugfarþega. Flugöryggi hefur
þannig fleygt fram og þar fara
saman aukin tæknivæðing, aukin
hæfni flugmanna og endurskoðað-
ar og hertar flugöiyggisreglur.
Við getum ri§að upp speki Róm-
veijans Cicero sem segir að það
sé mannlegt að skjátlast og við
þetta eðli mannsins erum við sífellt
að slást. Ef maðurinn gæti náð
þeirri fullkomnun að honum hætti
að skjátlast værum við á grænni
grein. En því er ekki að heilsa.
Við getum hins vegar þjálfað okk-
ur til þess að draga úr hinum
ýmsu mistökum okkar. í fluginu
er stefnt að því að brúa eins vel
og hægt er bilið milli mannlegs
eðlis og tækninnar án þess þó að
við höfum oftrú á tækninni.
Sálfræðin notuð
Jón Ragnar gat um bók eftir
Frank Hawkins sem verið hefur
flugstjóri hjá hollenska flugfélag-
inu KLM og er jafnframt sálfræð-
ingur. Hann hefur bent á ýmislegt
úr sálfræðinni sem hefur hagnýtt
gildi í þjálfun flugmanna og bent
á einföld dæmi. Tökum til dæmis
símann. í um það bil eitt af hveij-
um 20 skiptum sem við veljum
símanúmer höfum við valið rangt
númer. Með þjálfun má stórlega
draga úr þessum mistökum þannig
að við gerum aðeins mistök í eitt
af hveijum þúsund skiptum.
— Á sama hátt er dregið úr
mistökum flugmanna með þjálfun
og aftur þjálfun og þeir verða að
standast ákveðnar kröfur og kom-
um við þá aftur að þessu með einn
á móti þúsund. Breska flugmála-
stjórnin gerir þá kröfu til flugvéla
sem hafa blindlendingarkerfí sem
kallað er Category III eða flokkur
III að líkur á bilun sem leiðir til
algjörrar óvirkni séu aðeins ein á
móti 10 milljónum. Þetta er töl-
ftæðileg útfærsla á kröfunum.
Þetta sýnir hversu stórkostlega
tæknin getur aukið öiyggið.
Með ýmsum sálfræðilegum próf-
um hefur verið hægt að kanna
hvort menn eru hæfir til að gegna
starfí flugmanna og þannig hefur
það verið tekið upp hjá Flugleiðum.
Þegar flugmenn eru ráðnir þurfa
þeir að gangast undir sálfræðipróf
til að fá skorið úr um hæfni sína
á vissum sviðum — ýmsum öðrum
sviðum en þeim sem beint snerta
kunnáttu þeirra og hæfni til að
stjóma flugvél.
En hveijir eru það sem ákveða
reglur varðandi flugöryggi?
— Flugmálayfírvöld í hveiju
landi setja sínar reglur og flugfé-
lögin verða að byggja á þeim og
stundum gera þau jafnvel meiri
kröfur en stjómvöld. Alþjóða flug-
málastofnunin leggur allar megin-
reglur og sér um að allir vinni eft-
ir sömu reglum og hafa íslending-
ar alltaf tekið þátt í þessu sam-
starfi. Þá eru Flugleiðir aðili að
IATA þar sem er sérstök deild sem
annast allt er viðkemur þjálfun og
flugöryggi. Þangað höfum við mik-
ið að sækja enda vilja áætlunar-
flugfélög hvar sem er gera allt sem
í þeirra valdi stendur til að tryggja
sem best öryggi í flugi.
Svo má líka nefna alþjóðasam-
tök flugmanna, IFALPA en meðal
þeirra er unnið mikið starf að þess-
um málum. Félag íslenskra at-
vinnuflugmanna er aðili að alþjóða-
sambandinu og hjá Flugleiðum er
reynt að haga málum þannig að
þau séu kynnt FÍA og fengin um-
sögn félagsins eða öiyggisnefndar
þess.
Þá eru Flugleiðir aðilar að sam-
tökunum Flight Safety Foundation
en það eru alþjóðasamtök sem
starfa á sviði flugöryggismála. Þau
hafa aðsetur í Washington í
Bandaríkjunum og eru þetta orðin
allrótgróin og reynd samtök. Við
fáum miklar upplýsingar frá þeim
en meðal aðila eru ýmsir háskólar
og rannsóknastofnanir og NASA.
Stöðug endurskoðun
á reglum
Jón segir að allar þessar reglur
séu í stöðugri endurskoðun. Alls
konar nefndir fara í gegnum hina
ýmsu málaflokka og lengi er hægt
að læra af reynslunni og bæta úr.
Þannig segir hann að fyrir nokkr-
um árum hafí orðið ákveðin grund-
vallarbreyting á þjálfun flugmanna
og hæfnisprófum þeirra.
— Þjálfim og hæfnisprófun
flugmanna hefur lengst af gengið
út á það að prófa hvem einstakan
flugmann og láta hann sýna hvers
hann er megnugur við hinar ýmsu
óvæntu aðstæður. Nú er farið að
prófa áhafnimar saman, flug-
stjóra, flugmann og flugvélstjóra
sé hann fyrir hendi. Kannað er
hvemig mönnum gengur að starfa
saman undir álagi, hvemig flug-
stjórinn bregst við og stjómar flug-
inu við þessar aðstæður og þar
fram eftir götunum.
Best er að lýsa þjálfun flug-
manna með því að rekja það sem
framundan er hjá þeim flugmönn-
um Flugleiða sem fara eiga til
starfa á hinum nýju þotum. Þama
er um ýmsar nýjungar að ræða sem
ekki hafa verið fyrir hendi í eldri
þotunum og Jón Ragnar lýsir nán-
ar gangi mála:
— Segja má að hér sé um bylt-
ingu að ræða í stjómklefanum.
Hún hófst fyrir fáum árum en