Morgunblaðið - 01.08.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 1991
Fiskveiðistj óm-
un og sameignin
eftir Kára Jónsson
í upphafí þessara skrifa þarf að
koma fram tilurð núverandi físk-
veiðistjómar. Stjómvöld og hags-
munaðilar töldu sig ekki ná fram
þeim markmiðum, sem að var
stefnt í fyrrverandi kerfí, skrap-
dagakerfínu. Þ.e.a.s. verndun og
uppbygging fískistofna og minni
sóknarþungi. Þ.e. fækkun skipa.
Þá hugkvæmdist einhvetjum snill-
ingnum með Halldór Ásgrímsson
fremstan í flokki, skömmtunar-
kerfí, kvótakerfið. Og trúðu að þar
með yrðu flest ef ekki öll vanda-
mál úr sögunni. En þar fóru þeir
hamfömm eins og reynslan hefur
sýnt. Það hafa nefnilega komið
fram miklu fleiri og stærri vanda-
mál í núverandi kerfi heldur en í
því gamla. Jafnvel svo alvarleg að
þau eru nánast óleysanleg. Sér í
lagi má nefna í því sambandi hverj-
ir eiga fískmiðin.
Einhver kann að vitna í 1. gr.
kvótalaganna, þá vísa ég því á
bug. Það er algjör hræsni að vitna
í þessa grein. Núverandi fiskveiði-
stjómun, kvótakerfínu, var í raun
bolað uppá fiesta útgerðarmenn í
krafti laga útvegsmannafélaganna
sjálfra. Þannig er að atkvæðafjöldi
fer eftir því hvað fyrirtækin eiga
stór eða mörg skip.
Þetta virkar með öðrum orðum
þannig að t.d. í útvegsmannafélagi
Suðumesja þegar atkvæðagreiðsl-
an fór fram um kvótakerfíð þurfti
ekki nema þijú fyrirtæki til að sam-
þykkja lögin. Kristján Ragnarsson
formaður LIU segist fyrstur manna
svara því játandi að fískimiðin séu
sameign þjóðarinnar. Á sama tíma
og félagar hans geta hagnast á
kvótasölu, algjörlega án tillits til
sjómanna og fiskvinnslufólks. Með
því að færa eða selja kvótann á
milli skipa og landshluta eins og
Kristján og fleiri telja reyndar
hornstein núverandi kerfis færa
þeir ábyrgðina af gerðum sínum
yfir á þá sem síst skyldi. Þ.e.a.s.
fólkið sem byggir afkomu sína á
þessari atvinnugrein. Ætli snilling-
arnir hafi hugsað það til enda, þeg-
ar búið er að selja allan kvótann
burt úr einhverju sjávarplássinu?
T.d. hvað verður um eignir þessa
fólks í viðkomandi plássi, gefur
ekki augaleið að þær verða verð-
lausar um leið og kvótinn er farinn
sem leiðir til gjaldþrots ekki bara
fiskvinnslunnar heldur líka fólks-
ins. Ábyrgð stjórnmálamanna er
feikimikil, þeir hafa jú gengist við
vitleysunni enn sem komið er með
örfáum undantekningum þó.
Um síðustu áramót tóku nýjar
reglur gildi um kvótatilfærslur milli
skipa, einhveijar þær undarlegustu
sem til eru í núverandi kerfi. Og
þykir nóg nú þegar.
Ég er sammála Einari Oddi um
það þvílíkt rugl það er að farga
ekki þeim skipum sem búið er að
taka eða selja kvótann af. Hvemig
ætla snilingarnir að fækka skipum
með þessu móti? Þessum kvóta-
lausu skipum er núna beint í fisk-
stofna svo sem löngu, keilu, lúðu
og nokkrar tegundir af kola.
Enn sem komið er era þetta fisk-
tegundir sem teljast vannýttar. En
er það svo? Rauðsprettan er gott
dæmi um þetta, núna er hún einn-
ig í kvóta. Kristinn Pétursson bend-
ir á það í grein í Morgunblaðinu
að ótrúiegu magni af físki sé hent
í sjóinn, allt að 10% af heildarbotn-
fískaflanum hefur verið hent.
En almennt er gert lítið úr þessu,
þó svo að kvótakerfið bjóði beinlín-
is uppá þetta. Það dettur engum
heilvita útgerðar- eða sjómanni í
hug að fara illa með kvótann sinn
eða kaupið sitt, lái þeim hver sem
vill. En þeir eiga að hafa það í
huga að að sama skapi gefur það
villandi mynd af ástandi fiskistofn-
anna.
Til að koma í veg fyrir að fiski
sé hent í sjóinn, er bara ein leið fær
í núverandi kerfí. Að kvótinn verði
ekki skertur sem þessu nemur.
Þorskafli fór fram úr veiðiheimild-
um í 450.000 tonn á 6 ára tíma-
bili þó að skömmtun á hvert skip
væri í gildi. Það gæti eitt og sér
sagt öllum mönnum í hvert óefni
er komið. Eftir sem áður beija
kvótasinnar hausnum við vegginn,
og böðlast áfram við að réttlæta
vitleysuna. Óþarfí er að minna á
að þetta er að sjálfsögðu fyrir utan
fískinn sem hent e aftur í sjóinn.
Einar Oddur telur svörin í margum-
ræddri könnun Félagsvísindastofn-
unar endurspegla ruglaða umræðu
um sjávarútvegsmál.
Hann, eins og Kristján í LÍÚ,
telur fijálst framsai homstein
kvótakerfísins. Einar Oddur er
greinilega svo hrokafullur þegar
aðrar en hans skoðanir koma fram
að hann afgreiðir þær bara sem
rugl. Spurningin eftir sem áður er
um það hvort stjómvöld hafí vilja
og þor til að fiskveiðistjóm un verði
aftur almenns eðlis eða alfarið í
höndum fámenns hóps útgerðar-
manna.
Sjómenn og fískvinnslufólk og
aðrir þeir sem byggja afkomu sína
á þessari atvinnugrein verða að búa
við sambærilegt atvinnuöryggi og
aðrir þegnar þessa lands. En það
getur aldrei orðið í núverandi kerfí.
Einar Oddur segir tvær leiðir koma
til greina við stjórnun fiskveiða,
þ.e. kvótakerfið eða sóknarstýring.
Ég og Einar erum væntanlega
sammala um nauðsyn þess að al-
menn samstaða verði að vera um
þá leið sem valin verður þegar end-
urskoðun laganna um fískveiði-
VIRÐISAUKASKATTUR
Gjalddagi
virdisaukaskatts er
5. þessa mánaðar
Skýrslum til greiðslu, þ.e. þegar
útskattur er hærri en innskattur,
og núllskýrslum má skila til banka,
sparisjóða eða pósthúsa. Einnig
má gera skil hjá innheimtumönnum
ríkissjóðs en þeir eru tollstjórinn
í Reykjavík, bæjarfógetar og sýslu-
menn úti á landi og lögreglustjór-
inn á Keflavíkurflugvelli.
Bent skal á að bankar, sparisjóðir
og pósthús taka aðeins við skýrsl-
um sem eru fyrirfram áritaðar af
skattyfirvöldum. Ef aðili áritar
skýrsluna sjálfur eða breytir áritun
verður að gera skil hjá innheimtu-
manni ríkissjóðs.
Inneignarskýrslum, þ.e. þegar
innskattur er hærri en útskattur,
skal skilað til viðkomandi skatt-
stjóra.
Til að komast hjá álagi þarf
greiðsla að hafa borist á gjald-
daga. Athygli skal vakin á því að
ekki er nægilegt að póstleggja
greiðslu á gjalddaga.
RSK
RÍKISSKATTSTJÓRI
Kári Jónsson
„Kvótasalan er og verð-
ur siðlaus með þeim
hætti sem hún er fram-
kvæmd í dag. Það sjá
sífellt fleiri og kemur
það glögglega fram í
könnun Félagsvísinda-
stofnunar. T.d. að 87%
úrtaksins finnst óviðun-
andi að ókeypis úthlut-
un geti gengið kaupum
og sölum. Könnunin
sem slík er miklu meira
en umhugsunarefni
hún er krafa um nýja
og réttláta stefnu í und-
irstöðuatvinnugrein
þjóðarinnar.“
stjómun fer fram, þannig að þriðja
leiðin er inni í myndinni, þ.e.a.s.
veiðileyfasala.
Sóknarstýring eins og Guðjón
Á. Kristjánsson er með tillögur um
er mun fýsilegri kostur hvað varðar
alla samstöðu heldur en kvótakerf-
ið. Reyndar hef ég efasemdir um
aflagjaldið, ég hygg að það verði
flókið í framkvæmd.
Sóknarstýring skapar þær að-
stæður fyrir útgerð og sjómenn að
þeir hæfustu geta komið með mik-
inn afla á land öfugt við kvótakerf-
ið þar sem allir eru settir á sama
bás, sem drepur alla viðleitni til
athafna og sóknar fram á veginn.
Til era eflaust þeir menn sem
halda því fram að sóknarstýring
þýði ekkert annað en mokstur á
lélegum eða ónýtum físki. Þá er
því til að svara, að fiskmarkaðir
tryggja að svo yrði ekki. Fiskmark-
aðir sem þeir sem starfa hér hafa
sýnt það óyggjandi svo ekki verður
um villst.
Sú tækni og þekking er til stað-
ar í dag að hægt er að hafa aðal
markaði samtengda hvar sem er á
landinu. í mínum huga er bara
tímaspurning hvenær allur fískur
fer í gegnum fískmarkaði, sem aft-
ur leiðir til meiri sérvinnslu og
hagræðingar í fiskvinnslu. Tveir
ótvíræðir kostir fyrir útgerðina eru
með því að selja í gegnum mark-
aði. Það er 100% greiðsluöryggi og
ávallt hæsta fáanlegt verð á hveij-
um degi. Hraða þarf þessari þróun
eins og kostur er. Ekki er hægt
að kenna kvótakerfinu um allt sem
aflaga hefur farið. Vandinn liggur
ekki síður í röngum áherslum hinna
ýmsu fyrirgreiðslusjóða í gegnum
tíðina, í fáránlegum reglum um
skammtímalokanir veiðisvæða og
að það skuli vera hægt að stækka
skip og báta í gegnum reglugerð
um 33%, þegar allir viðurkenna að
flotinn er allt of stór. Ef þessi
veigamiklu atriði væru færð til
betri vegar, t.d. með því að krefj-
ast betri eiginfjárstöðu fyrirtækja,
að afnema 33% regluna, að lokun
veiðisvæða sé ótakmörkuð enn-
fremur að lokað helstu uppeldis-
stöðvum allt árið fýrir öllum veiðar-
færam þá myndi sóknarstýring
koma að fullum notum, öllum til
hagsbótar eðlileg samkeppni yrði
aftur í hávegum höfð, aflasælir
skipstjórar og útgerðir þeirra
fengju að njóta sín á nýjan leik á
eðlilegum forsendum. Sjómenn og
fiskvinnslufólk hefði minni áhyggj-
ur af atvinnuöryggi sínu.
Stjórnmálamenn hvar í flokki
sem þeir standa verða að taka
höndum saman og snúa frá þessari
óheillaþróun.
Mig langar að segja örlítið um
þá leið sem er hvað mest í brenni-
deplinum um þessar mundir,
þ.e.a.s. að ríkissjóður selji veiði-
heimildir. Um hvað eru menn að
tala? Það hefur ekki komið fram
nógu skýrt með hvaða hætti á að
framkvæma söluna.
BEINT A SKA 2 l/2
(LYKTIN AF ÓTTANUM)
FRUMSÝND Á MORGUN
HÁSKÓLABÍÓ