Morgunblaðið - 05.09.1991, Blaðsíða 14

rac
14
M0RGUNBLAÐIÐ -PIMMTUÐAGUR-&-.-SEPTEMBER' 1991'
Skólastarf - til efl-
ingar íslenskri tungu
eftirÞór Whitehead
í síðustu viku hringdi til mín
blaðamaður Morgunblaðsins og
spurði mig, hvort það væri rétt, að
heimspekideild ætlaði sér að taka
upp stoðnámskeið í ísjensku fyrir
nemendur í deildinni? Ég staðfesti,
að um þetta hefði verið rætt og
ástæðan vær i að sjálfsögðu sú, að
kennurum „fyndist að íslensku-
kunnáttu hefði hrakað og það kæmi
bæði fram í prófúrlausnum og ekki
síst í ritgerðum.“ Daginn eftir birt-
ist frétt um það á baksíðu Mbl., að
rektor Háskólans hefði fyrir nokkru
sent erindi t il allra framhaldsskóla,
þar sem þeir vöru hvattir til að
„standa vörð um íslenskukunnáttu
í skóium landsins“. Þar var einnig
vísað til ummæla minna og Eiríks
Rögnvaldssonar dósents um hugs-
anlega stoðkennslu í ísiensku. Um
svipað leyti fréttist , að mennta-
gera heimilið glæsilegt
Ert þú að leita að vönduðum
innihurðum?
Þð bjóðum við hjó TS
einar vönduðustu fulninga-
hurðirnar ó markaðnum.
Innihurðir í miklu úrvali.
Massívar grenihurðir frð
kr. 17.800,-
Spónlagðar hurðir fró
kr. 14.300,-
TS húsgögn og burðir,
Smiðjuvegi 6, Kópavogi,
sími 44544.
málaráðherra hefði neitað að fallast
á það, að Hamrahlíðarskóli fengi
að fækka skyldueiningum til stúd-
entsprófs í íslensku. I raun er hér
um að ræða þrjú aðskilin mál, þótt
öll snúist þau að vísu um íslensku-
kunnáttu og kennslu.
Vandi heimspekideildar
Stoðkennslumálið er þannig til
komið: Fyrir þremur árum hóf ég
aftur sagnfræðikennslu í heim-
spekideild eftir tveggja ára rann-
sóknarleyfí í útlöndum. Þegar ég
tók við ritgerðum frá nemendum á
B.A.-stigi, þóttist ég verða þess
var, að í sumum þeirra væru mál-
villur og brengluð setningaskipun
af því tagi, sem ég mundi ekki til
að hefði verið jafnáberandi á fyrri
starfsárum mínum í Háskólanum,
1978-86. Fyrir kom að öll framsetn-
ing var blátt áfram í molum. Féllu
nokkrir nemendur a f þessum sök-
um, þótt auðséð væri, að þeir hefðu
ekki slegið slöku við ritgerðarsmíð-
ina að öðru leyti.
Nú var það alls ekki svo, að ég
ætlaðist til þess, að nemendur rit-
uðu hnökralausan texta á gullaldar-
máli. Til þess hef ég enga burði
sjálfur og gæti því ekki gert slíkar
kröfur til nemenda minna, jafnvel
þótt ég vildi. Raunar held ég, að
fáum háskólakennurum detti í hug,
að þeir geti gert sömu kröfur til
málfars, stafsetningar og greinar-
merkjasetningar og almennt voru
gerðar hér í Háskóianum, áður en
stúdentum fjölgaði til muna fyrir
tuttugu árum. Sú tíð er liðin og
kemur sennilega aldrei aftur, hvort
sem mönnum þykir það ljúft eða
leitt.
Þegar ég spurði starfsfélaga
mína í sagnfræði, íslensku og al-
mennri bókmenntafræði, hvort þeir
hefðu orðið varir við, að íslensku-
kunnáttu hefði hrakað á síðustu
árum, töldu þeir allir að svo væri.
Meiri tími færi í að leiðrétta málfar
á ritgerðum og fleiri stúdentar ættu
í erfiðleikum með að ljúka námi í
HAUSTTILBOÐ
Husqvarna
Huslylock
Loksaumavéíin (over lock)
Gerð 360 D
35.600.- kr.
St.gr. 33.820.- kr.
(®VÖLUSTEINNhf
Faxofen 14, Sími 679505
Umboðsmenn um land allt.
4 eða 6 nætur. takmarkaöur sætafjöldi.
Kr. 29m 900m ~
Brottför fimmtudaga og föstudaga
í september, október og nóvember.
Gisting á Scandic Crown, í miðbæ
Amsterdam. Veitingastaöir á heimsmæli-
kvarða og heimstiskan á frábæru veröi.
FERBAMIOSTBfllN
AUSTURSTRÆT117 - SÍM 622200
þessum greinum, vegna þess að
þeir hefðu ekki náð tökum á undir-
stöðuatriðum málsins.
Þegar hér var komið sögu, hafði
ég verið kjörinn forseti heimspeki-
deildar. Mér sýndist að sá vandi,
sem ég hafði orðið var við í kennara-
starfinu, væri vandi, sem kennarar
í öllum fjölmennustu greinum deild-
arinnar teldu sig eiga við að glíma.
Þótt vísindalega sannaðar niður-
stöður hljóti alla jafna að vera há-
skólamönnum kærastar, kom ekki
til greina, að ég hæfí samanburðar-
rannsóknir á prófúrlausnum og rit-
gerðum Háskólans frá 1911 til að
fá úr því skorið, hvort eða að hve
miklu leyti íslenskukunnáttu hefði
hrakað frá þeim tíma. Ég treysti
einfaldlega því, sem ég hafði rekið
mig á í eigin námskeiðum og reynd-
ir starfsfélagar mínir staðfestu hver
á fætur öðrum.
Stoðkennsla í íslensku
Hvernig átti að taka á vandan-
um? Mér sýndust þrír kostir fyrir
höndum: 1) Gera ekkert: láta nem-
endur falla á prófum vegna kunn-
áttuskorts í íslensku og leyfa kenn-
urum að eyða áfram dýrmætum
vinnutíma til að leiðrétta málfar á
ritgerðum. 2) Setja skilyrði um lág-
markseinkunn í íslensku á stúdents-
prófi í höfuðgreinum deildarinnar.
3) Að reyna að aðstoða þá nemend-
ur í íslensku, sem þurftu aðstoðar
við og vildu þiggja hana.
Fyrsti kostur sýndist mér vond-
ur; annar kostur í andstöðu við
stefnu deildarinnar um ftjálsan að-
gang, en sá þriðji þess virði að
hann væri athugaður nánar. Þegar
ég minntist á þetta við íslensku-
kennara, kom í ljós, að þeir höfðu
sjálfír rætt það um nokkurt skeið
að efna til eins konar stoðnám-
skeiðs fyrir stúdenta í greininni.
Hugmyndin var sú að láta menn
skrifa sem mest af ritgerðum, leið-
rétta þær, benda á mál- og stafsetn-
ingarvillur og greina þær eftir föng-
um. Mér sýndist þetta góð hug-
mynd, bauðst til að vinna að því
með íslenskukennurum að koma
henni í framkvæmd og hvatti þá
til að opna námskeiðið fyrir alla
nemendur deildarinnar. Tóku þeir
vel í það. Þegar ég lýsti hugmynd-
inni fyrir rektor og forsetum ýmissa
annarra deilda Háskólans, þótti
þeim öllum sem hér væri hreyft
þörfu máli. Báðu þeir heimspeki-
deild að huga að því, hvort ekki
Þór Whitehead
„Hver maður ætti að
sjá, að í þessum orðum
segir ekkert um orsök
hrakandi íslenskukunn-
áttu hvað þá, að sök sé
skellt á þá sem síst
skyldi, kennara á öðr-
um skólastig-um. Ég
veit, að í öllum kenna-
rastofum landsins tala
menn á sama veg og við
í heimspekideild, eins
og glöggt kom fram í
viðtölum Mbl. við skóla-
meistara.“
væri unnt að gefa öðrum nemend-
um skólans kost á því að sækja
síðar slíkt stoðnámskeið.
Nú hefði það aldrei hvarflað að
mér að fara með þetta mál í blöðin.
Um langt skeið hefur verið óhemju-
mikið skrifað og talað um hnignun
íslenskrar tungu, einkum vegna
ásóknar ensku og áhrifa nýrra fjöl-
miðla. Ég hef fylgst nokkuð með
þessari umræðu, en þótti sem hún
færi stundum út í öfgar. Klifað er
á því, að þjóðin sé að missa málið,
en lítt eða ekki hugað að því, að
nýir tímar krefjist nýrra úrræða til
að halda við tungunni og menning-
unni. Tal í þessum dúr virðist oft
vera til merkis um átakanlegan
skort á andríki og umræðuefnum
og birtist þjóðinni hvort tveggja í
upphöfnu orðagjálfri eða neikvæðu
stagli og bölsýni. Merkilegast er,
hve oft menn endast til að fara
með sömu útslitnu orðaleppana og
hve ómissandi og sjálfsagt sllkt hjal
telst vera á hátíðarstundum. Verður
mér þá hugsað til manna, sem kjósa
fremur að yrkja málið með fijóu
starfi og hvatningum, en forðast
sífur og suð.
Ég hef ekki legið á þessari skoð-
un minni í Háskólaráði, þegar íslen-
skan hefur komið þar til umræðu.
Ég hef leyft mér að vara við því,
að nöldur og valdboð geti haft al-
gjörlega öfug áhrif miðað við það,
sem menn ætluðu að ná fram. Aðal-
atriðið sé að átta sig á vanda tung-
unnar og reyna síðan að bregðast
við með jákvæðu hugarfari, kveikja
áhuga eftir nýjum leiðum, en vekja
ekki málótta og andstöðu. Stoð-
námskeiðið margumrædda var ein-
initt hugsað sem liður í þessari við-
leitni; enginn yrði skyldaður til að
sækja það, en vildu stúdentar bæta
ritleikni sína og málfar eftir að í
Háskólann væri komið, gætu þeir
það með hjálp heimspekideildar.
Hér ætti ekki aðeins að tala um
málrækt, heldur sýna hana í verki.
Viðbrögð í framhaldsskólum
Nú víkur sögunni aftur að Morg-
unblaðsfréttinni um erindi rektors
til skólameistara framhaldsskóla og
stoðnámskeið í íslensku. Þegar
Mbl. bar málið undir skólameistara,
lét einn mætur maður það álit í ljós,
að hugsanlegt stoðnámskeið væri
„allt að því niðurlæging" fyrir fram-
haldsskólana. Annar var sýnilega
sömu skoðunar, en allir virtust sam-
mála um, að þörf væri á því að
styrkja íslenskukennslu vegna þess
að móðurmálskunnáttu hefði hrak-
að. Stuttu síðar skrifaði Ólafur
Oddsson menntaskólakennari grein
um þetta efni í Mbl. og beindi spjót-
um sínum mjög að heimspekideild.
A eftir fylgdi Heimir Pálsson
„óvirkur móðurmálskennari", og
taldi hann, að öll viðbrögð Háskól-
ans í þessu máli yrðu „engan veg-
inn skilin öðruvísi en að menn þar
telji móðurmálskennara framhalds-
skólastigsins bera ábyrgð á stöðu
tungunnar“, þ.e. bágri stöðu henn-
ar. Hvorki meira né minna.
Mér hefur virst, að þeir Ólafur
og Heimir hafi báðir verið í hópi
þeirra manna, sem mestar áhyggjur
hafa haft af framtíð íslenskrar
tungu og menningar. Hafa þeir
mælt margt um það efni í ræðu og
riti. Nú bregður svo við, að hugsan-
leg stoðkennsla Háskólans í ís-
lensku vekur þeim slíkan óhug, að
váin, sem þeir hafa séð steðja að
tungunni, bliknar skyndilega. Þeir
rekja dæmi um tal háskólamanna
á þriðja tug aldarinnar um versn-
Fremstar
meðal
jafningja
Hann er fallegur og
rennilegur, lætur vel að stjóm
og þýðist þig á allan hátt.
Rúmgóður, ríkulega búinn og
ótrúlega spameytinn. Hann er
HONDA CIVIC.
Greiðsluskilmáiar fyrir alla.
Verð frá kr. 1.090 þús. stgr.
'Rj HONDA

! .. . ,.4j#sx°g^C
HONDA A tSLANDI, VATNAGÖHDUM 24, S-689900
WHONDA