Skírnir - 01.01.1869, Side 171

Dantnörk.
FRJETTIB.
171
rjetti, söguröktum rjettindum íslands, hlaut og hjer að hafa þá
hlið málsins í fj'rirrúmi. I stuttu ágripi eru helztu atriSin og rakn-
ing þeirra þessi: af fjórum tekjugreinum, er menn játa íslandi —
sern sje: 1. skattgjald, 2. tekjur af „konungsjör<5unum“, 3. tekjur
af því, er lá undir hiskupsstólana, 4. afgjaldiS af verzluninni —
eru þa8 þrjár enar síSustu, er einkanlega deila málum. Klaustur-
gózin og svo frv., e8a £>au góz, er konungur tók undir sig á tím-
um siSahótarinnar, ætlaSi Kristján þriíji fyrst til opinberra þarfa
á íslandi, en dró seinna tekjurnar í konungssjóbinn. Stólagózin
fóru sömu lei8 1785 og 1801. En með því a8 biskuparnir og
skólarnir höfSu haft framfæri sitt af J>eim eignuui, tókst konungur
á hendur jiann kostnaS allan. Nú var allt fjárhald íslands í kon-
ungssjóbi og j>ar skyldi og öll framfærsla j>ess vera. Hjer var fje
allra ríkispartanna í samsumli og aSgreining fj-rir hönd íslands
jiótti eigi nauðsjmleg, en jþar kom j>ó — 1825 —, a8 stjórnin
sjálf fer að gera greinarskil á f j árre ikn ingum milli
íslands og Danmerkur. Hjer verSur áhalli me8 tekjum og
títgjöldum, því svo mart ver3ur út undan, er Islandi bar til reikn-
ings, en rentukammerinu er bo8i8 (1831) a8 finna smámsaman
eitthva8 til jafna8ar frá Islandi sjálfu. j?a8 færir og ísland upp
á skaptiS í reikningunum og loksins fer |>a8 jafnvel fram á leigur
af andvir8i enna seldu konungsjar8a. Ofan af j>essu
var8 j>ó j>egar a3 fara, því peningarnir höf8u runni8 í skuldasjó8
ríkisins og hurfu þar me8 leigum og öllu saman. Leigurnar af
jör3unum voru tilfærSar í reikningum rentukammersÍDS, en undir
eins og einhver jör3in var seld, var sem allt hj'rfi úti í bláinn.
Á árunum 1841 — 1846 voru jar8ir seldar fj'rir 37,000 rd. í sama
hvarfi8 eru stólsjarSirnar komnar, e8a andvir3i þeirra. Framlögin
til skóla og biskups eru til greind á hverju ári (20 jms. dala),
en Islandi er ekki reikna8ur einn skildingur til mótvægis af leig-
um þess fjár. Svo er j>á reikningager8inni variS, og má rej'ndar
vi8 j>a8 sæma me8an ríkisbúi8 er óskipt, en anna8 mál verBur
j>a8, er skilja skal á milli fjármála íslands og Danmerkur, og vjer
eigum a8 standa sjálfir straum af skólum og ö8rum jiörfum vor-
um. j>á ver8um vjer a8 hafa j>a8 úr búinu., sem vjer eigum til-
kall til, og j>á ver8ur allt a3 koma á listann. Ef ísland á enar