Bókasafnið - 01.04.1994, Page 29

verulega á óvart var, að mjög margir skólasafnverðir gerðu
ekki greinarmun á titlafjölda og eintakafjölda. Kom jafnvel
fyrir að titlafjöldinn var talinn meiri en eintakafjöldinn.
Hér kunna því að vera skekkjur í niðurstöðutölum sem
ekki var hægt að Iagfæra í þessari rannsókn.
Vegna þess hve söfnin hafa misjafnlega góðar upplýsing-
ar um bókaeign, var valin sú leið að skrá titla og eintaka-
fjölda sérstaklega. Ekki þótti ástæða til að aðskilja stóru
samsteypusöfnin á Reykjanesi í seinni töflunni því þau
töldu ekki fram titlafjöldann heldur eingöngu eintakafjöld-
ann. Stærsta sam-
steypusafnið á Austfjörð-
um tók fram fjölda titla
og því eru gefnar upp
tvær tölur þar.
Meðalstærð skólasafna
var samkvæmt þessari
könnun liðlega 3000
bindi á hvert safn, og
titlafjöldinn 2300-2500.
Þau söfn sem skiluðu
upplýsingum um titla-
fjölda voru alls 75 og
töldust hafa í allt 200.184
titla. Nemendafjöldi alls í
þessum skólum var
20.807 (20.607 ef undan
er skilið samsteypusafnið
á Austfjörðum). Meðaltal titla á hvern nemanda á öllu
landinu taldist því vera um 9.6 titlar á nemanda. Þessi tala
er mjög mismunandi eftir fræðsluumdæmum enda er í
sumum tilfellum, eins og til dæmis á Vestfjörðum og
Norðurlandi vestra, um mjög fá söfn að ræða sem hækka
meðaltölur mjög. Skólar sem eru mjög litlir hækka meðal-
talið mjög fljótt ef safn er vel búið.
Aðfóng til skólasafha
Til þess að greina hversu lífvænleg söfnin væru og hvort
um væri að ræða söfn í vexti var spurt um hversu mikið
hefði verið keypt inn til skólasafnsins af bókum á síðast-
liðnu ári. Einnig var kannað hversu stórt hlutfall í innkaup-
unum voru annars vegar skáldverk og hins vegar fræði-
bækur.
Tafla 10 er því miður byggð á mjög fáum svörum, eink-
um á Austurlandi (3 söfn), Vestfjörðum (4 söfn) og Norð-
urlandi vestra (6 söfn). Það þarf ekki að koma á óvart að
meðalaukning á
nemanda í þess-
um fræðsluum-
dæmum var
mjög há, enda
var meðal titla-
fjöldi í skólum í
þessum um-
dæmum líka
hærri en lands-
meðaltalið. Væri
hins vegar hægt
að fá upplýsing-
ar um innkaup
allra skóla í þess-
um fræðsluum-
dæmum er hætt
við því að myndin kynni að breytast, einkum með tilliti til
þess hversu margir skólar hafa ekkert skólasafn.
Tafla 10 sýnir einnig vel að þótt skólasöfnin séu til stað-
ar eru innkaupin á hvern nemanda heldur í lægri kantinum.
I Reykjavík, á Reykjanesi og á Norðurlandi eystra þar sem
söfnin voru flest, voru aðföng innan við ein bók á barn á ári.
I stöðlum þeim sem UNESCO gaf út árið 1979 og voru
endurútgefnir 1992, er gert ráð fyrir að árleg aukning á
safnefni skuli vera þrjú eintök á nemanda. I þeim sömu
stöðlum er stofnkostur safna talinn eiga að vera minnst
1200 bækur í skólum
sem hafa færri en 100
nemendur. Einnig er
þar gert ráð fyrir grisjun
á eldra efni sem úrelt er
en slíkt þekkist varla
hér á landi.
Annar mælikvarði
sem leggja má á safn-
kost og aðföng til safns
er hlutfall skáldverka og
fræðibóka. Söfn sem
kaupa inn 60% eða
meira af skáldritum til
skólasafnsins geta ekki
haft í hyggju að nota
skólasafnið sem hjálp-
artæki í bóldegri
kennslu. Á Töflu 10
sést að hlutfall skáldverka í söfnum var lægst í Reykjavík en
hæst á Vestfjörðum. Færa má rök fyrir því að skólar sem
eru staðsettir langt frá almenningsbókasöfnum og þar sem
nemendur hafa ógreiðan aðgang að skemmtiefni ættu að
leggja áherslu á þennan þátt og eiga hlutfallslega meira af
skemmtibókum til afnota í skólanum en aðrir. Að hinu
leytinu má líkum af því leiða að þau söfn sem leggja mesta
áherslu á fræðibækur nýti skólasafnið mest sem kennslu-
tæki í fagkennslu.
Starflið
Skólasafnvarðarstarfið er mjög illa skilgreint og verkefni
skólasafnvarðar því mjög mismunandi. Af sjálfu leiðir að í
flestum tilfellum er einum eða fleiri af kennurum skólans
falið að annast safnið, eða þá að skólastjórinn annast inn-
kaup til safnsins og þá þjónustu sem í því felst að hafa
lyklavöldin.
Fram kom að í þeim 109 söfnum sem teljast starfa á Is-
landi voru alls
161 starfsmað-
ur. Þar af voru
115 sem teljast
„skólasafnverð-
ir“ eða „skóla-
safnskennarar“
og 46 aðstoðar-
menn. Ekki var
alltaf auðvelt að
draga mörkin á
milli hvort
menn voru að-
stoðarmenn eða
skólasafnverðir
og var því yfir-
leitt farið eftir
Tafla 9. Bókaeign skólasafna. Titlar á nemanda
Fræðslu- Fjöldi Meðalfj. Meðalfj. Meðalfj.
umdæmi svara nemenda í titla í titla á
skólum safni nemanda
Reykjavík 19 531.78 3591.78 6.7
Reykjanes 10 399.1 3333.5 8.9
Vesturland 7 223 1815.8 8.1
Vestfirðir 4 69.25 2231 32.21
Norðurl. vestra 6 83.5 1973.3 23.63
Norðurl. eystra 15 160.6 1949.3 12.13
Austurland 6/5 115.1/99.4 4200/2800 28.16/36.15
Suðurland 8 208.25 1478.6 7.1
Fjöldi svara alls: 75/74
Meðalfjöldi nemenda: 223.8/221.86
Meðalfjöldi titla í safni: 2602.13/2427.13
Meðalfjöldi titla á nemanda: 9.62/9.17
Tafla 10. Aðföng til skólasafna
Fræðslu- Fjöldi Meðal- Innkaup Meðal- Meðal- Hlut-
umdæmi safna stærð alls aukning aukning fall
skóla á skóla á nema skáldv.
Reykjavík 24 531.78 8591 370.13 0.725 41.98%
Reykjanes 15 422.44 5823 388.2 0.648 53.66%
Vesturland 9 181.08 2241 249 1.049 54.48%
Vestfirðir 4 113.08 449 112.25 1.54 68.07%
Norðurl. vestra 6 102 848 141.33 1.544 45.41%
Norðurl. eystra 14 130.46 1593 113.78 0.744 58.66%
Austurland 3 82.94 1089 363 1.55 49.86%
Suðurland 11 119.21 1628 148 1.05 65.85%
Skólar alls: 86
Innkaup alls: 22.262 bækur
Bókasafnið 18. árg. 1994 29