Bókasafnið - 01.04.1994, Page 64

í stað útlán. Málfar er varfærnislegt, allt að því hátíðlegt.
Afhverju? Þetta er og á að vera skemmtilegt.
Ingibjörg Sverrisdóttir forstöðumaður,
Bókasafni Fjölbrautaskólans í Breiðholti
Frá ritnefnd
Þróunarsjóður grunnskóla : lýsing á þróunarverk-
efnum 1992-1993. - Reykjavík : Menntamálaráðuneytið,
des. 1993. í skýrslunni á bls. 12 er sagt frá gerð myndbands
„Skólasafnið í námi og kennslu “sem höfúndar bókarinnar A
skólasafni standa að.
í myndbandinu er bent á að starfsemi skólasafnsins er einn af
mörgum ómissandi þáttum í skólastarfinu og getur tengst ýmsum
námsgreinum. Lögð er áhersla á að gera grein fyrir innra starfi skóla-
safna s.s. safnkennslu, heimildavinnu, lestrarörvun og hvernig unnið
er með barna- og unglingabækur.
tira i'i rj r'iirir iÞir"
*■ '
MÍ . C"
B c.......-4 >4 k
d Cc' I ;v-;
Ivkau!;:' ftan)#- u.!4iaaat.6bihöfimriac
Skáldatal : íslenskir
barna- og unglinga-
höfúndar / Elísabet Þórð-
ardóttir, Guðríður Gísla-
dóttir og Ingibjörg Sæ-
mundsdóttir tóku saman. -
Reykjavík : Lindin, 1992. -
194 s. : myndir.
Elsta tilraun íslendinga
til að gera skrá um skáld og
yrkisefni þeirra er Skáldatal
frá 13. öld. Ymsir fengust
við að gera slík töl á 18. öld
og var eitt slíkt um íslenska
höfunda gefið út á latínu
árið 1777. Aldrei hafa ís-
lendingar þó eignast neina almenna höfundaskrá eða ,,for-
fatterleksikon“ eins og til eru í nálægum löndum, en dan-
skt rit af þessu tagi tekur einnig með íslendinga að nokkru.
Eina almenna ritið um íslenska höfunda, sem tekur til rit-
höfunda í öllum greinum er rit Halldórs Hermannssonar:
Icelandic authors ofto-day, sem var 6. bindi Islandicu 1913
og er því orðið úrelt fyrir langalöngu. Aftur á móti hafa
ýmis stéttartöl nákvæmar ritaskrár og virðist mér á síðustu
árum þróunin almennt vera sú að hafa þær ritaskrár ná-
kvæmari en áður, þótt sú regla sé ekki án undantekninga.
Þar getur víða verið leiðbeining um rit í tilteknum grein-
um, því að algengara er en áður að menn skrifi aðeins um
efni í sínu fagi. Um höfúnda fagurbókmennta er til sérstakt
tal, íslenzkt skáldatal eftir Hannes Pétursson og Helga Sæ-
mundsson, og kom það rit út í tveimur bindum á árunum
1973 til 1976 í flokknum Alfrœði Menningarsjóðs. íslenzkt
skáldatal er öðrum orðum orðið u. þ. b. 20 ára gamalt og
þarfnast því endurnýjunar, sem væri verðugt verkefni, t. d.
fyrir Bókmenntafræðistofnunina við Háskóla íslands.
Það rit sem hér er til umræðu hefur eins og áður kom
fram titilinn, Skáldatal: íslenskir barna- og unglingabóka-
höfundar, og er hann óþægilega líkur titli á íslenzku skálda-
tali. Af þessum sökum er hætta á að þessum tveimur ritum
verði ruglað saman sem verður að teljast galli. Betri titill
hefði að mínum dómi verið t. d. „Barnabókahöfundar og
verk þeirra“ eða eitthvað í þá áttina.
Skáldatal (hér eftir er alltaf átt við ritið með undirtitlin-
um „íslenskir barna- og unglingabókahöfundar11) hefst á
hlýlegum formála eftir Þráin Bertelsson formann Rit-
höfundasambands íslands. Meginhluti bókarinnar eða
s. 7-187 er sjálft ,,Skáldatalið“. Á s. 189—192 er „Eftir-
máli“ sem dr. Sigrún Klara Hannesdóttir undirritar. Aftast
er á tveimur síðum „Heimildir“, sem er mest almenn bók-
fræði- og mannfræðirit.
Aftan á titilsíðu stendur: „Ritstjórn: Ásgerður Kjartans-
dóttir og Sigrún Klara Hannesdóttir“. Samkvæmt því bera
þær nokkra ábyrgð á ritinu. Sigrún er nú prófessor í bóka-
safnsfræðum við Háskóla Islands og hlýtur þess vegna að
mega gera aðrar og mun meiri kröfur til ritsins hvað efnis-
tök, nákvæmni og allan frágang varðar en t. d. rits Eiríks
Sigurðssonar: íslenzkar barna- og unglingabœkur 1900—
1971, sem kom út á vegum Rithöfundasambands íslands
árið 1972.
I „Eftirmála“ gerir Sigrún Klara Hannesdóttir m. a.
nokkra grein fyrir aðdraganda ritsins, vali höfunda, æviá-
gripum þeirra, útgefnum barnabókum og umsögnum. Hér
er rétt að gera nokkra grein fyrir þessum efnisþáttum.
Upphaf þessa rits er sagt mega rekja til kennslu „í barna-
bókmenntum í bókasafns- og upplýsingafræði við Háskóla
íslands". Þá fannst Sigrúnu Klöru „heimildir um ritverk og
ævi þessara höfúnda ... lítt aðgengilegar. Aðeins örfáir
höfðu fengið inni í íslenzku skáldatali“. Alls taldist mér svo
til að í Skáldatali væru 117 höfundar sem gáfu út bækur
fyrir 1973, þ. e. hefðu tímans vegna getað átt heima í Is-
lenzku skáldatali. Eflaust gætu noklcrir af þeim aðeins hafa
gefið út eina bók fyrir þann tíma og hefðu af þeim sökum
ekki þótt tækir í íslenzkt skáldatal. Af þessum 117 höfund-
um taldist mér svo til að 48 væru nefndir í íslenzku skálda-
tali, en þeirrar heimildar sýndist ekki getið við 13 í Skálda-
tali, eða u. þ. b. fjórðung. Það var ekki einungis við smærri
spámenn sem íslenzks skáldatals var ekki getið sem heimild-
ar því að það var ekki nefnt við Ármann Kr. Einarsson,
Stefán Jónsson og Stefán Júlíusson. Af þessu er augljóst að
fyrrnefnd ummæli Sigrúnar Klöru Hannesdóttur um að ör-
fáir höfundar heíðu fengið inni í lslenzku skáldatali eru of
sterk.
Um val í Skáldatal er sagt að það „nær yfir alla sem sent
hafa frá sér tvö eða fleiri skáldverk fyrir börn og unglinga“
fyrir árslok 1991. „Einnig hafa verið teknir með höfundar
sem tóku saman og gáfu út safnrit væru þeir skráðir höf-
undar verksins.“ Þessi setning finnst mér ekki góð og það
er eins og menn séu í seinni hluta hennar taldir höfúndar
að verkum sem í fýrri hluta sömu setningar var sagt að væri
ekki eftir þá. Samkvæmt þessu vali komust í Skáldatal, 174,
121 karl og 53 konur. Elsti höfundurinn er fæddur 1807
og sá yngsti 1969. Þegar sagt er að Skáldataleigi að ná yfir
alla sem hafa sent frá sér tvö eða fleiri skáldverk er eðlileg-
ast að skilja það svo, að það hafi þeir gert í lifandi lífi.
Einnig er tekið fram, að þetta sé skáldatal og því séu ekki
teknir með þeir sem hafa gefið út kennslubækur eða staf-
rófskver. Fyrir kemur að manni finnist að í Skáldatali sé
fólk sem hæpið er að telja að eigi þarna heima, af því að
bækur þeirra voru gefnar út löngu eftir dauða þeirra eða
reynt er að fylla töluna með bókum um annað efni. Flestir
þessara höfunda eru hinir merkustu og eiga því skilið að
vera getið í riti af þessu tagi, þótt stundum virðist hálft í
hvoru eins og þeir komi inn um bakdyrnar. Hæpið er á
þessum forsendum að tala um Jónas Hallgrímsson sem
barnabókahöfund, þótt einstakar stuttar sögur eftir hann
hafi verið prentaðar fyrir börn um það bil hundrað árum
eftir dauða hans. Stafrófskver eru notuð til að fylla töluna
hjá Jónasi Jónassyni frá Hrafnagili og Laufeyju Vilhjálms-
dóttur. Inn í þennan hóp virðist Valdimar Ossurarson
einnig falla, því að svo virðist sem af þremur bókum eftir
hann séu tvær kennslubækur í lestri. Þetta sýnir hve vanda-
samt er að draga mörkin.
64 Bókasafnið 18. árg. 1994