Morgunblaðið - 01.05.2005, Qupperneq 48

48 SUNNUDAGUR 1. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Óvenju margar fréttirliðinna daga, hérsem erlendis, vöktukuldahroll í siðuðufólki. Þar hafði lík-
legast vinninginn sú, er barst okk-
ur á öldum ljósvakans 25. apríl
síðastliðinn, og var í meðförum
RÚV á þessa leið:
Líkamshlutar ganga kaupum og sölum hjá
norskum læknanemum við háskólann í
Debrecen í Ungverjalandi. Nemarnir segja
þetta hafa viðgengist árum saman en lík-
amshlutana hafa þeir fengið með því að
múta næturverði við skólann. Norskir
fréttamenn heimsóttu landa sinn í háskól-
anum, sá átti tíu mannsheila í dalli heima.
Tvö hundruð Norðmenn eru í lækna- og
tannlæknanámi við háskólann í Debrecen.
Námið er strembið og fall mikið. Menn gera
því flest til að reyna að ná prófunum og gegn
greiðslu hafa margir notið sérstakrar fyrir-
greiðslu hjá næturverði í krufningadeild
skólans og fengið að heimsækja líkhúsið að
næturþeli og hafa á brott með sér líkams-
hluta sem nemarnir svo nota til að æfa sig á.
Fréttamenn TV2-sjónvarpsstöðvarinnar
ræddu við fjölmarga norska læknanema;
þeir könnuðust allir við að hafa keypt lík-
amshluta til að æfa sig á og nefnt var dæmi
um nema sem hafði geymt lík í baðkarinu
heima hjá sér í marga daga og annar sýndi
fréttamönnum tíu mannsheila sem hann
geymdi í dalli heima hjá sér …
Flesta setti hljóða við þessi
ósköp. Þó kannski ekki vegna
sjálfs gjörningsins, jafn ógeðs-
legur og hann nú er, heldur frekar
eða a.m.k. ekki síður vegna þjóð-
ernis umræddra læknanema.
Maður hefði ekki kippst jafn
harkalega við ef þetta hefðu verið
íbúar landa þar sem mannréttindi
og almennt siðferði er á lágu
plani, eins og daglega berst okkur
í fjölmiðlum, t.a.m. í Austur-
Evrópu eða Afríku, en þegar um
er að ræða sjálfa frændur okkar
úr Noregi, sem í augum umheims-
ins eru og hafa alla tíð verið
þekktir fyrir allt annað, og einmitt
á hinn veginn, þá sperrast eyru og
óhugnaðurinn og glæpurinn verð-
ur sýnilegri en ella. En auðvitað
er þetta ekki sanngjarnt. Það
leynast nefnilega skemmdir
ávextir í öllum jurtagörðum. Enda
var ekki lengi að bíða viðbragða
„að heiman“, þaðan sem athæfið
var harðlega fordæmt. Og skyldi
engan undra.
Þessi atburður sýnir vel hvað
gerist, þegar umferðarreglur
samfélagsins, byggðar á orði
Guðs, eru hunsaðar. Hin björtustu
gildi fótum troðin og þeim nauðg-
að. Það verður eiginlega ekki
dýpra sokkið.
Engum á að líðast að olnboga
sig áfram á þennan hátt í lífinu,
þótt stundum geti verið erfitt að
komast að markinu. Virðing er
nauðsynleg til að þetta megi allt
ganga snurðulaust – einnig fyrir
hinum látnu. Slík hugsun er eitt af
einkennum kristindómsins. Og
einmitt ástæðan fyrir því, að við
gerum okkur ferðir til að hlúa að
leiðum ástvina okkar, sem burtu
eru farnir til annars veruleika,
sýna þeim ræktarmerki. Þeir eru
og verða ávallt óaðskiljanlegur
hluti sköpunarverksins. Grafirnar
eru vitnisburður um allt það, sem
einstaklingarnir voru á hérvistar-
dögum sínum, fjölskyldunni og
vinunum og náunganum, og í raun
eru þetta heilagir staðir, þessir
litlu reitir sem geyma búnaðinn
jarðneska og minningarnar dýr-
mætu. Orð Steins Steinarr koma
upp í hugann í því sambandi, en í
einu ljóða hans er þetta:
Hér hvílast þeir, sem þreyttir göngu luku
í þagnar brag.
Ég minnist tveggja handa er, hár mitt
struku
einn horfinn dag.
Allt þetta leiðir hugann að
nokkru, sem ég rakst á á ferð
minni um Ísland í fyrrasumar, en
þar var áberandi og sláandi hvað
margir kirkjugarðar voru illa
hirtir. Í sumum var eins og eng-
inn hefði komið til að snurfusa í
mörg ár, kafgresi huldi þar allt og
girðingar voru í megnasta ólestri
– ryðbrunnar, fúnar eða af öðrum
orsökum brotnar. Þetta er afsak-
anlegt að einhverju leyti þegar
enginn býr lengur í viðkomandi
sókn, eins og víða er í dreifbýlinu,
einkum afskekktustu byggðum,
en í þeim tilvikum ætti yfirstjórn
þjóðkirkjunnar að bera skylda til
að láta vinna það sem nauðsynlegt
er, til að standa undir því sem ég
hef verið að nefna. Hitt er öllu
verra, þegar framtaksleysið eitt á
þarna sök að máli, og á því ber
sama aðila að taka, þótt með öðr-
um formerkjum sé. Það er ein-
faldlega ekki líðandi að málum sé
háttað á þennan veg, hinum dánu
sýnd þessi óvirðing. Hér verður
að bæta úr. Þetta er spurning um
mannlega reisn. Alveg eins og var
í Ungverjalandi.
Það er við hæfi að enda þennan
pistil á tilvísun í Sólarljóð, ís-
lenskt kvæði frá 12. eða 13. öld, en
þar segir undir lokin:
Hér vit skiljumk,
ok hittask munum
á feginsdegi fíra;
dróttinn minn!
gefi dauðum ró,
hinum líkn, er lifa!
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Kristnar þjóðir vilja meina, að þær tilheyri og fylgi
bestu og göfugustu trúarbrögðum heims, þar sem
kærleikurinn umvefur allt og mildin ríkir og virðingin
fyrir mannskepnunni. Sigurður Ægisson gerir að
umtalsefni í pistli dagsins atriði, sem þessu tengist.
Mannleg reisn
HUGVEKJA
ALLIR íslenskir friðargæsluliðar
eru tryggðir sérstaklega á vegum
ríkisins þegar þeir eru erlendis
vegna starfa sinna. Sú trygging er
ekki á vegum Tryggingastofnunar
ríkisins heldur er um að ræða sér-
staka viðbótartryggingu á vegum
utanríkisráðuneytis og fjármála-
ráðuneytis og fá allir friðargæslulið-
ar sérstaka yfirlýsingu þar um.
Þetta kemur fram í greinargerð TR
um tryggingamál friðargæsluliða
sem fer hér á eftir:
„Vinnuslysatrygging samkvæmt
III. kafla laga um almannatrygg-
ingar nr. 117/1993 er ákveðin
grunntrygging vegna vinnuslysa
sem á sér langa sögu. Bætur þess-
arar slysatryggingar eru einungis
lágar grunnbætur og langflestir
vinnuveitendur tryggja sína laun-
þega einnig annars staðar. Bætur
samkvæmt slysatryggingu al-
mannatrygginga eru langt frá því
að teljast vera fullar bætur fyrir
tjón, t.d. ef miðað er við bætur sam-
kvæmt skaðabótalögum. Um er að
ræða endurgreiðslu á sjúkrakostn-
aði, dagpeninga ef viðkomandi miss-
ir laun, kr. 1.074 á dag, staðlaðar ör-
orkubætur sem miðast við fjárhæð
fulls örorkulífeyris (kr. 21.993 á
mánuði fyrir fulla örorku) og staðl-
aðar dánarbætur ef því er að skipta.
Í lögum um almannatryggingar
er skilgreint til hvaða slysa trygg-
ingin taki og er Tryggingastofnun
bundin af þeim skilgreiningum.
Launþegar eru tryggðir við vinnu
þegar þeir eru á vinnustað á þeim
tíma sem þeim er ætlað að vera að
störfum, svo og í matar- og kaffitím-
um. Launþegar eru einnig tryggðir
í sendiferðum í þágu atvinnurekstr-
ar eða í nauðsynlegum ferðum milli
heimilis og vinnustaðar. Sama gildir
um lengri ferðir af þessu tagi ef
starfsmaður er á launum hjá vinnu-
veitanda á ferðinni.“
Átt við utanaðkomandi atburð
„Með slysi er átt við skyndilegan
utanaðkomandi atburð sem veldur
meiðslum á líkama þess sem
tryggður er og gerist án vilja hans.
Slys telst ekki verða við vinnu ef
það hlýst af athöfnum slasaða sjálfs
sem ekki standa í neinu sambandi
við vinnuna. Sérstök undantekning
er gerð varðandi sjómenn, en þeir
eru alltaf tryggðir um borð í skipi
sínu og þegar þeir eru staddir
ásamt skipinu utan heimahafnar
skips eða útgerðarstaðar. Öðrum
undantekningum er ekki fyrir að
fara og engar sérreglur eru um frið-
argæsluliða eða aðra sem starfa er-
lendis á vegum íslenska ríkisins.
Almennt gildir vinnuslysatrygg-
ingin eingöngu um launþega sem
starfa hér á Íslandi. Í sérstökum
undantekningartilvikum er þó hægt
að sækja um að launþegar séu
áfram tryggðir meðan þeir starfa
erlendis fyrir aðila sem hefur aðset-
ur og starfsemi á Íslandi og laun
hans eru greidd hér á landi. Trygg-
ingin verður þó ekki að sólarhring-
stryggingu við það heldur gildir hún
eingöngu þegar menn eru að störf-
um á vinnutíma.
Rétt er að geta þess að vinnu-
slysatrygging almannatrygginga er
ekki eina slysatryggingin sem rík-
isstarfsmenn hafa. Allir ríkisstarfs-
menn eru tryggðir sólarhring-
stryggingu á vegum ríkisins, hvort
sem þeir eru í vinnu eða utan henn-
ar. Sú trygging er í umsjón ríkislög-
manns og um hana gildar reglur nr.
30/1990 (um slys sem starfsmenn
verða fyrir í starfi) og reglur nr. 31/
1990 (um slys sem starfsmenn verða
fyrir utan starfs). Enn fremur hefur
utanríkisráðuneytið upplýst að allir
friðargæsluliðar séu tryggðir sér-
staklega á vegum ríkisins þegar
þeir eru erlendis vegna starfa sinna.
Sú trygging er ekki á vegum Trygg-
ingastofnunar heldur er um að ræða
sérstaka viðbótartryggingu á veg-
um utanríkisráðuneytis og fjár-
málaráðuneytis og fá allir friðar-
gæsluliðar sérstaka yfirlýsingu þar
um.“
Friðargæsluliðar
tryggðir utan TR
GOLFKLÚBBUR Kópavogs og Garðarbæjar, GKG,
hefur hlotið viðurkenninguna Fyrirmyndarfélag
Íþróttasambands Íslands, ÍSÍ. Viðurkenninguna, sem
afhent var í Ráðhúsi Garðabæjar, fær GKG fyrir skipu-
lag og vinnslu barna- og unglingastarfs innan klúbbs-
ins. Er GKG fyrsti golfklúbburinn til að hljóta þennan
heiður hjá ÍSÍ. Á myndinni eru forsvarsmenn GKG
ásamt Ásdísi Höllu Bragadóttur, bæjarstjóra Garða-
bæjar, með viðurkenningarskjöl sem Ellert B. Schram,
forseti ÍSÍ, afhenti. Alls hafa 40 deildir og félög hlotið
þessa viðurkenningu en íþrótta- og tómstundaráð
Garðabæjar hefur ákveðið að gera þá kröfu til íþrótta-
félaga sem óska eftir framlögum frá bæjarfélaginu að
þau séu viðurkennd sem fyrirmyndarfélag ÍSÍ.
Morgunblaðið/Golli
GKG fyrstur golfklúbba orðinn
fyrirmyndarfélag hjá ÍSÍ
GEISLAVARNIR ríkisins, Land-
læknisembættið, Krabbameins-
félagið og Félag íslenskra húð-
lækna hafa undanfarin tvö ár vakið
athygli á því að börn og unglingar
séu næmari en aðrir fyrir skaðleg-
um áhrifum geislunar frá ljósa-
bekkjum og sól og að brúnn húðlit-
ur eftir slík sólböð geti verið merki
um skemmdir í húðinni sem geta
leitt til ótímabærrar öldrunar húð-
arinnar og jafnvel til húðkrabba-
meins.
Krabbameinsfélag Hafnarfjarðar
tók undir áskorun þessara aðila um
að fermingarbörn og forráðamenn
þeirra hefðu þetta í huga. Jafnframt
vildi félagið vekja athygli á því að til
er önnur leið fyrir þá sem sækjast
eftir brúnum húðlit, það er notkun
svonefnds brúnkukrems, sem talið
er skaðlaust. Öll börn í Hafnarfirði,
í Garðabæ og á Álftanesi fædd árið
1991, alls um 530 börn, fengu senda
túpu með L’Oréal Sublime brúnku-
kremi ásamt skilaboðum frá félag-
inu. Þeir sem lögðu þessu átaki lið
voru Glóbus hf., Sparisjóður Hafn-
arfjarðar, Sjóvá í Hafnarfirði og
Landsteinar Strengur.
Stjórn Krabbameinsfélags Hafn-
arfjarðar hefur nýlega skorað á
sveitarstjórnir á félagssvæði sínu
að þær hætti að bjóða ljósböð í
ljósabekkjum í íþróttamannvirkjum
á sínum vegum, líkt og ákveðið hef-
ur verið í Reykjavík, Skagafirði og
víðar. Tíðni húðkrabbameins hér á
landi hefur tvöfaldast á síðustu tíu
árum og er það meðal annars rakið
til aukinnar ljósabekkjanotkunar.
Því telur Krabbameinsfélag Hafn-
arfjarðar mikilvægt að opinberir
aðilar grípi til ráðstafana sem í
þeirra valdi standa til að sýna gott
fordæmi og bregðast við ábending-
um frá húðlæknum og öðrum, segir
í fréttatilkynningu.
Ljósaböðum verði hætt
í íþróttamannvirkjum