Náttúrufræðingurinn - 1936, Qupperneq 26

20 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||I|||I|||||I|||||I|IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII,III,IIIIIIIIIIIIII,
miklu veigaminni og veikari en hjá dýrunum, til dæmis hjá mann-
öpunum; þróunin gengur þar alveg í öfuga átt við það, sem á sér
stað um heilann og heilabúið. Mjólkurtennurnar hjá manninum
annars vegar og mannöpunum hins vegar líkjast því miklu bet-
ur hvorar öðrum en fullorðinstennurnar, en þegar líkamsþroskinn
færist yfir og tegundirnar kalla á sitt, maðurinn annars vegar og
apinn hins vegar, þá skiljast leiðirnar. Hjá manninum verður
heilinn og heilabúið stærra og stærra, en kjálkarnir, tennurnar
og reyndar allt andlitið hlutfallslega minna, en hjá öpunum er
þetta alveg öfugt.
Það eru nú fjölda mörg líffæri, sem gaman væri að minnast á,
til dæmis úr æðakerfinu, kirtlunum og svo framvegis, en
nú verður því miður ekki farið mikið lengra, aðeins vil eg minn-
ast dálítið á þann kunningja mannsins, eða hitt þó heldur, sem
kallast botnlangi. Botnlanginn verður til hjá fiskunum, en er þar
yfirleitt mjög lítið þroskaður. Hjá froskdýrunum og skriðdýrun-
um nær hann ekki heldur neinum verulegum vexti, ríki hans byrj-
ar fyrst fyrir alvöru, þegar til þeirra hryggdýra kemur, sem
hafa heitt blóð, en það eru fuglarnir og spendýrin. Yfirleitt gildir
sú regla, að þau dýr, sem lifa á tormeltanlegri fæðu, til dæmis
grasbítirnir, hafa mjög vel þroskaðan botnlanga, en hin minni,
eins og til dæmis rándýrin. Þó geta bæði spendýr og fuglar, sem
lifa á tormeltanlegri fæðu, haft lítt þroskaðan botnlanga, en þau
hafa þá sarp eða eitthvert annað líffæri, þar sem fæðan getur
geymzt og meyrnað, áður en til hinnar eiginlegu meltingar kemur.
Fuglarnir hafa tvo botnlanga, en spendýrin einn. Botnlangi sumra
grasbítanna er geisilega stór, til dæmis tekur botnlangi hestsins
um þrjátíu til fjörutíu lítra, en maginn aðeins ellefu til tólf. Hjá
manninum er botnlanginn og botnlangatotan, sem við hann hang-
ir, svo að segja algerlega úrelt, eftir því sem næst verður komist.
Að stærð er botnlanginn hjá manninum mjög breytilegur, hann
getur verið þetta frá tveimur og upp í tuttugu og fimm sentimetra
á lengd og til eru meira að segja þeir menn, sem að minnsta kosti
hafa enga botnlangatotu.
Við höfum nú séð, hversu líffæri, sem standa og starfa í full-
um blóma, eru nokkurn veginn alveg eins, og hlutfallslega lík að
stærð hjá öllum einstaklingum sömu tegundar. Við þurfum aðeins
að hugsa okkur augun eða útlimina hjá manninum, til þess að