Náttúrufræðingurinn - 1936, Side 49

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 43
1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIUHII!IIIIIIII|III|I|,IIUIII|||||I|I|||II||III|I
blöðin eins og hvert annað hey, en síðan notað þau á margvíslegan
hátt. Þannig hefir marhálmur verið notaður til skepnufóðurs, til
áburðar, sem einangrunarefni, til þess að fylla með dýnur, og á
margan annan hátt hefir hann verið hagnýttur, ekki sízt í Hol-
landi og Danmörku, þar sem blómgazt hefir marhálmsiðnaður í
nokkuð stórum stíl.
3. Pestin kemur.
Eg hefi af ásettu ráði verið nokkuð langorður um það, hve
mikið er til af marhálmi, þar sem hann vex, og hve mikla þýðingu
hann hefir, bæði beinlínis og óbeinlínis. Nú ætla eg að venda mínu
kvæði í kross, eins og þar stendur, og komast nær því, sem hefir
fengið mig til þess að gera marhálminn að umtalsefni, en það eru
þær hörmungar, sem yfir hann hafa gengið í útlöndum á síðari ár-
um, og í sambandi við þær vonaraugu þau, sem erlendar verk-
smiðjur, er hafa unnið marhálminn, eru farnar að senda fslandi, til
þess að kalla á hjálp, til að finna marhálm, ef þess er kostur.
Það vakti mjög mikla athygli í Evrópu, þegar þess varð vart,
að pest var komin í marhálminn við strendur Portugals, Frakk-
lands og Hollands, árið 1932. Sjúkdómurinn lýsti sér þannig, að
fyrst komu brúnir blettir á blöðin, einkum á þeim marhálmi, sem
óx lengst frá landi. Blettirnir urðu stærri og stærri, blaðið eyði-
lagðist, og loks einnig stenglurnar og ræturnar með. Að lokum
urðu blöðin alveg svört og duttu af, og vegna þess, að loftblöðr-
urnar, sem áður er minnst, eyðilögðust einnig, gátu blöðin ekki
flotið, eins og blöð, sem duttu af vegna vanalegra ástæðna, held-
ur sukku þau til botns, og mynduðu svart, hálfrotið mauk, þar
sem áður höfðu verið blómlegar, dökkgrænar breiður af mar-
hálmi. Nú tóku rannsóknastofurnar til óspilltra málanna, og um
áramótin 1932—1933 sendi Laboratorie de Cryptogamie í París
og Dr. Havinga á rannsóknastofu fiskiveiðanna í Amsterdam
fyrirspurnir út um alla Evrópu, hvort borið hefði á þessum ó-
þekkta sjúkdómi hjá þeim, og urðu svörin á ýmsa vegu, en að
minnsta kosti Norðurlönd höfðu þá enn þá því láni að fagna að
geta svarað neitandi, enn þá höfðu þau frið með sinn marhálm
og þann iðnað, sem honum fylgdi. En sá friður hélzt ekki lengi
úr þessu. Fyrsta aðvörunarskotið kom snemma á árinu 1933, þeg-
ar það varð uppvíst, að marhálmurinn var horfinn af stóru
grynni vestan til í Limafirði í Danmörku. Nú sendu dönsku haf-
rannsóknirnar fyrirspurnir út um allt land, til þess að vita, hvort