Náttúrufræðingurinn - 1936, Qupperneq 53

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
47
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
6. íslenzki marhálmurinn.
Marhálmurinn er til á íslandi, það eitt er víst. Hann er ís-
lenzk planta, hefir íslenzkt nafn, og um hann hafa skrifað flestir
þeir náttúrufræðingar, sem eitthvað hafa haft rannsóknir á
gróðri um hönd. f bók sinni, „Islands Flora“, segist Grönlund
hafa fundið hann í Hafnarfirði, við Akureyri, í Stykkishólmi, í
Hrútafirði og í fjörunni við Reykjavík. Segir hann blöðin löng,
bandlaga, með 3—5 taugum. Þessi lýsing mun þó frekar eiga við
útlend eintök en þau, sem hér vaxa. Dr. Helgi Jónsson minnist,
einnig á hann í ritum sínum, og Stefán Stefánsson telur hann al-
gengan við Suðvestur-ströndina, þ. e. a. s. við Faxaflóa og Breiða-
fjörð, sjaldgæfan við Vestfirði og Austfirði, og efar að hann sé
til á Norðurlandi. Hann getur þess, að hér vaxi ekki sjálf aðal-
tegundin, heldur afbrigði, varietas stenophylla, með löngum, band-
laga blöðum, sem séu ein- til þrítauga. Blómgunartímann telur
hann ágúst til október. Alveg það sama skrifa Ostenfeld og
Gröntved í „The Flora of Iceland and the Faeroes“, en þeir
telja blómgunartímann vera ágúst—september, og geta ekki teg-
undarinnar frá Norðurlandi. Loks skrifar Þorvaldur Thoroddsen
í „Lýsing Islands" á þessa leið: „Til sægróðurs verður líka að
telja marhálminn, þó að hann sé allt annars eðlis en þörungarnir.
Marhálmurinn er algengur við suðvestur-strendur íslands, oft í
breiðu, grænu belti í víkum og f jarðarbotnum, hann er mjög mik-
ill á Breiðafirði milli fjöru og skerja, sem fyrir utan liggja. Mar-
hálmurinn vex á blautum leirbotni í grunnum sjó, rétt fyrir neð-
an fjöruna, svo ekki flæðir af honum nema um stórstraumsfjöru“-
Af þessu er ljóst, að marhálm skortir hér ekki, að minnsta
kosti ekki við suma landshluta. En þá kemur sú spurning, hvort
nægilega mikið sé til af honum, til þess að vinnsla borgi sig, hvort
sjúkdómurinn hafi gripið hann einnig hér, þannig að við getum
ekki bjargað náunganum, sem nú kallar á hjálp vora, og hvort að
verðið, sem greitt yrði fyrir vöruna, er nægilega hátt, til þess að
vinnan svari kostnaði. Eg skal nú reyna að svara þessum spurn-
ingum, eftir því, sem föng eru til. Eg vil geta þess, að Búnaðar-
félag íslands hefir tekið málið í sínar hendur. Búnaðarmálastjór-
inn, herra Steingrímur Steinþórsson, hefir sent út fyrirspurnir í
allar áttir, fengið nokkur svör, og góðfúslega leyft mér að nota
þau hér.
Frá Langey er skrifað, að þar hafi verið mikið af marhálmi
fyrir 10—12 árum, en nú sé hann að miklu leyti horfinn, og telur