Hugur - 01.01.2000, Síða 20

18
Sigríður Þorgeirsdóttir
HUGUR
vandmeðfarið hvaða eiginleikar eru taldir eðlislægir og hverjir ekki
því þá er ákvarðað hvað telst eðlilegt og hvað telst óeðlilegt. Ef kona
er ekki prýdd æskilegum dygðum, er hún ekki „góð kona“ eins og
Björn í Sauðlauksdal sagði. Þetta eru grundvallarmistök allra
eðlishyggjukenninga, allt frá Aristótelesi til Gunnars Dal: Þar eru
forskriftir um hegðun og hlutverk leiddar af hinu líffræðilega og
samfélagslega eðli kvenna. En lítum nú á kenningu Gunnars til að sjá
þetta samband eðlislýsingar og forskriftar.
Gunnar Dal: Frá skynsemishyggju til andskynsemishyggju
í kenningu Gunnars um eðli kvenna er hinni hefðbundnu tvíhyggju
um kynin viðhaldið, en henni snúið við. Gunnar fullyrðir aftan á bók-
arkápu að goðsagnir um kynin frá öllum tímum hafi verið skrifaðar af
körlum til að viðhalda kynjamisskiptingu og veldi karla. Það er rétt,
en með sinni bók býður Gunnar sjálfur upp á enn eina goðsögnina um
eðli og hlutverk kvenna. Andstætt goðsögnum fyrri tíma vill hann
hefja kveneðlið til vegs og virðingar á kostnað karleðlisins. Hið kven-
lega (tilfinningar, lfkamleiki kvenna sem gerir þær að mati hans og
hefðarinnar nátengdari náttúrunni) er ekki hið ómerka, lítilsgilda (eins
og það hefur verið í þeirri liefð sem hér hefur verið lýst), heldur hið
merka. Og konur eru eitthvað alveg spes fyrir vikið. Gunnar Dal vill
leiða ungar stúlkur í aflan sannleika um þær sjálfar.17 Með því að
endursegja þeim goðsögurnar vill hann segja þeim að allt sem hafi
verið talið konum til lasts beri í raun að telja þeim til tekna. Þar sem
áður var mínus fyrir framan skilgreiningu á kynferði er settur plús og
öfugt.
Hinar hefðbundnu kenningar um kynjamismun byggja á skyn-
semishyggju Aristóteleasar. Gunnar Dal snýr tvíhyggju hefðbundnu
kenninganna við og því má með réttu segja að kenning hans um eðli
kvenna byggi á andskynsemishyggju. Sú gagnrýni skynsemishyggju
sem hér birtist á sér langa sögu. Forverar frá 19. öld eru Schopenhauer
1 7 Þaö er eftirtektarvert, eins og Helga Kress benti mér á, aö þetta er dæmigert
mynstur í víðlesnum heimspekibókum fyrir unglinga. i bók Josteins Gaarder,
Veröld Soffíu, er það líka eldri herra sem leiðir unglingsstúlku inn í leyndardóma
heimspekinnar. Sama gildir um áþekka bók eftir þýska heimspekinginn Vittorio
Hössle, Das Cafe der toten Pltilosophen. Sú bók samanstendur af bréfaskiptum
Hössles og ellefu ára gamallar telpu um heimspeki.