Hugur - 01.01.2000, Side 23

HUGUR
Heimspekingar um eðli kvenna
21
konur taki völdin í sínar hendur. Konur eru verurnar sem ásælast ekki
völd. Valdabrölt er bara fyrir karla. Konur eru líka blessunarlega lausar
við rökhugsun sem er karllegs eðlis. í einum kafla bókarinnar þar sem
Guðrún virðir bræður sína fyrir sér þar sem þeir brjóta heilann yfir
ljóðagerð stillir Gunnar upp andstæðum karlegrar rökhugsunar, sem
hann segist einkennast af „flatarmálshugsun" — hvað er nú það? —
og „orðgreiningarheimspeki“ og hins kvenlega innsæis Guðrúnar (bls.
56). Guðrún hristir höfuðið yfir bræðrum sínum sem henni finnst
skorta raunverulegan skilning. Það gegnir öðru með hana og köttinn
hennar sem hún strýkur í sömu andrá: „Eg skil hann og hann skilur
mig“ (bls. 57). Vitaskuld þegja báðar, stelpan og málleysinginn, en
Gunnar telur, eins og Aristóteles forðum, að „hógvær þögn sé
höfðuðdjásn kvenna." Það kemur gleggst fram í lýsingu hans á móður
Guðrúnar sem brosir og „segir ekki neitt.“ Og Gunnar heldur áfram:
„Allar ræður hennar eru verk. Allar dýpri hugleiðingar hennar birtast í
augnatilliti, fasi og látbragði. Móðir mín er vitur. Hún er of vitur til
þess að nokkur taki eftir því hvað hún er vitur“ (bls. 134). Mætti ekki
álykta út frá þessum órum um þögla visku kvenna að það ætti að
fyrirskipa konum að þegja í guðshúsi (og annars staðar) eins og kveð-
ið var á um í lögum kirkjunnar fyrr á öldum?
Skilaboðin til markhóps fermingarstelpna eru augljós: Þær eiga
ekki að sækjast eftir völdum. Líklegast eru þær því ekki hæfar í
stjórnmál, eins og Hegel segir. (í besta falli gætu þær orðið friðar-
englar stjórnmálanna.) Þær eiga að forðast rökhugsun og stóla á inn-
sæið (annars refsar líkaminn þeim). Þær eiga að bjarga kirkjunni
(væntanlega neðan frá) og snúa heiminum til betri vegar. Gunnar segir
þeim að vísu ekki hvernig þær eigi að gera það. Líkast til með því að
gera ekki neitt. Einungs með því að vera það sem þær eru, strjúka
kisu, horfa út um gluggann, hugsa sitt, velkjast í eigin visku og
„dansa,“ en síðasta dagbókarinnfærsla Guðrúnar er eimitt ,,[o]g ég ætla
að dansa“ (bls. 191).
Þótt andskynsemishyggja Gunnars Dal sé ekki viðunandi, er það
virðingarvert að reyna að sýna fram á vitsmunalegt inntak innsæis,
tilfinninga og líkamlegra kennda. Það hafa fleiri heimspekingar gert,
t.d. Nietzsche, sem var postuli hinnar „stóru skynsemi" hugar og