Hugur - 01.01.2000, Side 52

HUGUR 10.-11. AR, 1998-1999
s. 50-65
Matthew Rye
Tilraun um styrk:
Trúin í túlkunarsálarfræði
Nietzsches
Orð Nietzsches vekja litla huggun. Þótt Kant afneiti möguleikum
skynjunar eða opinberunarreynslu þegar kemur að hinu guðlega, telur
hann guð bæði vera nauðsynlega blekkingu og praktíska forsendu. Og
þótt Schopenhauer dragi upp mynd af guðlausum heimi, sefar hann
hrylling okkar með því að benda á möguleika endurlausnar. Olíkt
flestum öðrum heimspekingum keppir Nietzsche ekki að fjarveru sárs-
aukans, iðju sem að hans mati felur í sér mistök trúarinnar.
Röksemd Nietzsches gegn guðstrú byggir í hnotskurn á þeirri hug-
mynd að guðstrúin sé merki um veikleika og beiskju og það væri best
fyrir mannkynið að gleyma henni. Þessi röksemd er ekki úr lausu lofti
gripin og hér á eftir mun ég fjalla um heimspekilegar stoðir megin-
kenningar hans þar að lútandi, þeirrar sem lýtur að úrkynjun trúarinn-
ar, sem og andmæli gegn henni. Það sem vakir fyrir mér er að sýna
hvernig trúleysi Nietzsches geti kallast jafn heimspekilega slíðrað og
trúleysi Schopenhauers. Þrátt fyrir ólíka framsetningu, má túlka orð
Nietzsches sem nánari útlistun á trúlausu viðbragði Schopenhauers
gegn yfirskilvitlegri hughyggju Kants, eða þeirri þróun hugmynda
sem miðar að frelsun kristinnar siðfræði undan guðlegum grunni.
Nietzsche varpar skýru Ijósi á þá þróun með því að hægja á henni og
það gerir hann með hinni svokölluðu sifjafræði-sem í raun er sál-
fræðileg saga-siðferðisins.
Fyrst munum við sjá hvernig greining Nietzsches á kristinni trú
byggir á tveimur þáttum sem finna má í áhangendum hennar, annars
vegar þörf einstaklings fyrir sáluhjálp og hins vegar þrá einstaklings
eftir að milda hræðslu sína með því að svala hefndarþorstanum gegn
sér æðri. Með því að skoða sálfræðilega gagnrýni Nietzsches og þá
hugmynd að kristni snúist ineira og minna um sáluhjálp-en sem slík
er kristni réttnefnd hækja fyrir veiklundaða og þá illa skorðuðu í líf-
inu-munum við einnig líta brestina í túlkun Nietzsches. Því þrátt fyr-