Hugur - 01.01.2000, Side 73

HUGUR
Efahyggja um merkingu
71
Af þessum þremur forsendum leiðir milliliðalaust að staðreyndir um
hneigðir geta ekki ákvarðað umtak umsagnar.
Þótt Kripke sé oft túlkaður á þennan hátt, og kaflar í bók hans jafn-
vel taldir til hinnar klassísku framsetningar á kenningunni um að stað-
reyndir um merkingu séu vísandi, þá hygg ég að nokkuð haldgóðar
ástæður séu til að hafna þessari túlkun. Eg skal nefna tvær.
í fyrra lagi færir Kripke engin rök fyrir forsendu (C) sem fráleitt er
augljós. Það var kannski kenning átjándu aldar heimspekingsins
Davids Hume að gildisdóma leiddi aldrei af lýsingum. En þótt Hume
hafi kannski leitt einhver rök að þessu gapi milli lýsandi og vísandi
staðreynda þá gerir Kripke það ekki, né heldur vísar hann til Humes
eða annarra máli sínu til stuðnings. En fyrir utan þetta rakaleysi þá er,
á vissan hátt, afskaplega einfalt að leiða gildisdóma af lýsingum. Við
getum til dæmis sagt að vilji menn spila fótbolta verði þeir-eða eigi
-að gera tiltekna hluti; þeir verða að fylgja reglum leiksins vegna þess
að það er partur af því að spila fótbolta. Þeir geta til að mynda ekki
tekið boltann með höndunum. Gildisdómurinn verður þannig til sem
bakliður skilyrðingar; „Ef þú vilt spila fótbolta, þá verður þú að gera
svona og svona.“ Og sama máli gegnir um samlagningu: „Meini ég
samlagningu með „plús,“ þá á ég að svara „125“ þegar spurt er um
„68 + 57“.“ Sá sem aðhyllist ofangreinda túlkun á máli Kripkes gæti
hugsanlega sagt að skilyrðingar lýsi ekki staðreyndum, að þær séu
ekki almennilegar lýsingar. En hvað sem því líður, þá hefur efasemda-
maður Kripkes ekkert við svona skilyrðingar að athuga; hans efa-
semdir beinast ekki gegn skilyrðingunni „meini ég samlagningu með
„plús,“ þá á ég að svara „125“ þegar spurt er um „68 + 57““ heldur að
forliði slíkrar skilyrðingar, þ.e. setningunni „ég meina samlagningu
með „plús“,“ og þeirri sannfæringu sem henni er játað með.
Hugum þá að seinni efasemdum mínum um ofangreinda túlkun á
máli Kripkes. Tvær spurningar efasemdamannsins voru: (i) „Er ein-
hver staðreynd sem ræður því að ég meina samlagningu frekar en
kvamlagningu?“ og, (ii) „Hvernig get ég verið sannfærður um að
„125“ sé rétta svarið?“ Nú gæti það vel verið staðreynd að „125“ sé
rétta svarið, án þess að sú staðreynd gefi mér tilefni til að vera sann-
færður um að svo sé. Hneigðahyggjan vísaði einmitt á slfka stað-
reynd, staðreynd sem gerði okkur kleift að skilja á milli „rétts“ og
„rangs“ svars. Það sém hneigðahyggjan strandaði á var að hún gat