Hugur - 01.01.2000, Side 76

74
Ólafur Páll Jónsson
HUGUR
vera lágmarksskilyrði fyrir því að orðanotkun mín sé réttlætt að hún
hafi hliðsjón af umtaksstaðreyndum.
Við skulum nú taka mál Kripkes og setja það í svolitla spenni-
treyju. Mér virðist röksemdafærslan geri ráð fyrir eftirfarandi tveimur
forsendum. Ég kalla þessar forsendur og þær niðurstöður sem Kripke
dregur af þeim „réttlætingarrökin.“
(A) Ef ég hef réttlætingu fyrir orðanotkun minni þá verða þær
aðferðir sem ég nota til að ákveða hvernig ég nota orð að
vera réttlættar.
(B) Ef ég hef réttlætingu fyrir ákvörðunum mínum þá hafa þær
verið teknar með hliðsjón af umtaksstaðreyndum.
Réttlætingarrökin eru að einu mikilsverðu leyti ólík rökunum sem
byggðu á vísun umtaksstaðreynda: Þær staðreyndir sem máli skipta
verða ekki einungis að gefa kost á gildisdóntum um orðanotkun mína
heldur verða þær að réttlæta þá ákvörðun mína að nota orð á einn hátt
frekar en annan. Það er því ekki nóg fyrir þessar staðreyndir að ráða
umtaki orða heldur verða þær að segja ntér hvernig ég eigi að nota
orðin.
Rök Kripkes gegn hneigðakenningunni eru tvíþætt: (i) staðreyndir
um hneigðir geta ekki réttlætt orðanotkun mína, hvort sem þær gefa
tilefni til gildisdóma um hana eða ekki, og (ii) þessar staðreyndir
bregðast vegna þess að þær eru ekki leiðbeinandi-þær veita mér ekki
ástæðu til að breyta á einn hátt frekar en annan-hvort sent þær ráða
umtaki orða eða ekki.
Með forsendur (A) og (B) að vopni þurfum við einungis eftirfarandi
forsendu til að skjóta útfærðu hneigðakenninguna í kaf.
(C) Eg nota orð án þess að vita hvernig ég myndi gera það við
kjöraðstæður.
Forsenda (C) er ólík (A) og (B) að því leyti að hún byggist einvörð-
ungu á reynslu. Það vill svo til að við notum orð án þess að hugleiða
hvernig við myndum tala við kjöraðstæður. Við höfum ekki einu
sinni hugmynd um hvað kjöraðstæður eru.
Af forsendum (B) og (C) leiðir svo: