Hugur - 01.01.2000, Side 81

HUGUR
Efahyggja um merkingu
79
Áður en ég reyni að svara þessum spurningum langar mig til að
líta á hvað sannkjarakenning um merkingu felur í sér. Eina slíka
kenningu er að finna í Rökfrœðilegri ritgerð um heimspeki sem
Wittgenstein setti saman um og eftir fyrra stríð. Kripke skrifar á ein-
um stað:
Grundvallarhugmyndin að baki Ritgerðinni getur naumast farið fram-
hjá manni: fullyrðing þiggur merkingu sína frá sannkjörum sínum,
frá samsvörun við staðreyndir sem gera hana sanna, séu þær tilfellið.
Þannig skilja þeir setninguna „kötturinn er á mottunni“ sem gera sér
grein fyrir því að hún er sönn þá og því aðeins að til sé köttur á til-
tekinni mottu, en röng að öðrum kosti. Vera kattarins á mottunni er
staðreynd eða skilyrði í tilverunni sem gerir setninguna sanna (lætur
hana láta í ljósi sannindi) sé hún tilfellið. (72-73)
Þegar sannkjarakenningin er lögð út á þennan máta virðist erfitt að
hafna henni-hún virðist næsta sjálfsögð-en eins og Kripke nefnir þá
eru Rannsóknir í heimspeki óbein atlaga að hinum klassísku hug-
myndum sem birtast í ritum Freges og í Rökfrœðilegri ritgerð um
heimspeki og gera ráð fyrir að útskýring merkingar sé útlistun á sann-
kjörum. (72-73)
En hvernig er þessari atlögu annars háttað? Þær hugmyndir sem
Kripke les út úr Rannsóknum í heimspeki gefa ekki til kynna að full-
yrðingar hafi ekki sannkjör, heldur að sannkjör hafi ekki skýringar-
gildi.6 Munurinn á því að setning hafi sannkjör og að sannkjörin séu
skýrandi fyrir merkingu setningarinnar er órofatengdur muninum á
staðreyndum sem gefa kost á gildisdómum urn orðanotkun og stað-
reyndum sem réttlæta hana. Staðreynd sem útskýrir merkingu orðs
ákvarðar ekki einungis umtak orðsins heldur segir mér einnig með
einhverju móti hvert umtak þess er, og fullnægir þannig því skilyrði
6 Þessi greinarmunur er skyldur greinarmuni sem Robert Stalnaker gerir á tvenns-
konar kenningum í merkingarfræði; annarsvegar eru kenningar sem Stalnaker
kallar lýsandi (descriptive semantics), hins vegar eru kenningar sem hann kallar
skýrandi (foundational semantics). (Sjá grein hans „Reference and Necessity" í
Companion lo the Philosophy of Language, Oxford, 1997.) Lýsandi merkingar-
fræði fæst við að segja hvert sé merkingarfræðilegt gildi orða, t.d. hvort gildi
eiginnafna sé hugtak, eins og Gottlob Frege vildi meina, eða einfaldlega nafn-
berinn, eins og John Stuart Mill og Saul Kripke halda. Lýsandi merkingarfræði
hefur ekkert að segja um það hvernig nöfn öðlast slíkt gildi. Það er viðfangsefni
skýrandi merkingarfræði.