Hugur - 01.01.2000, Side 85

HUGUR
Efahyggja um merkingu
83
... [Réjttur okkar til að segja um hvert annað að við meinum sam-
lagningu með „+“ er partur af „málleik“ sem á líf sitt að þakka þeirri
einföldu staðreynd að við erum meira og minna sammála. (97)
Ég vonast til að hafa gefið ykkur nokkurt hugboð um hvurskonar
fyrirbæri sagnkjör eru. Ef þessar hugmyndir hljóma enn ótrúlega í eyr-
um gæti verið gagnlegt að bera sagnkjör saman við þá mælikvarða
sem lagðir eru á vísindalegar kenningar. Kenningar í raunvísindum eru
ekki sannreyndar með því að skoða beint þær staðreyndir sem kenn-
ingarnar fjalla um, heldur er sannreynsla þeirra alltaf óbein. Við
segjum: „Ef kenning A er sönn þá, að gefnum vissum skilyrðum,
gerist þetta eða hitt.“ En engin endanleg samsetning slíkra skilyrðinga
er skilgreinandi fyrir kenninguna og einmitt þess vegna verður áhersl-
an að vera á hið neikvæða, þ.e. kenningar eru prófaðar til að sjá hvort
þeim skuli hafnað. Ef kenning stenst allar slíkar prófraunir, verður
hún ef til vill tekin góð og gild meðal vísindamanna, þó svo að fjarri
lagi sé að hún hafi verið sönnuð.
Og rétt eins og við getum spurt hvers vegna málsamfélag skuli
hafa mælikvarða á það hvort menn tala skikkanlega, getum við spurt
hvers vegna samfélag vísindamanna hefur mælikvarða á það hvort taka
skuli kenningar góðar og gildar. Svar við þeirri spurningu eftir höfði-
eða höfðum-Kripkensteins myndi felast í því að lýsa hlutverki og
gagnsemi slíkra mælikvarða fyrir vísindasamfélagið.
Þennan samanburð við vísindi skyldi þó ekki taka of alvarlega.
Vísindaleg umræða er einungis ein af margvíslegum myndum tungu-
málsins og veltur á mun frumstæðari venjum, t.a.m. þeirri að leggja
merkingu í það sem annað fólk segir.
Reynum nú að draga saman meginmuninn á sannkjarakenningum
og sagnkjarakenningum um tungumálið. Það sem sannkjarakenning-
arnar töldu okkur trú um var að orð væri notað með rétti einungis ef
notandi orðsins hefði hliðsjón af þeim staðreyndum sem réðu umtaki
þess. Þetta er það sem forsendur réttlætingarrakanna segja.
Samkvæmt sannkjarakenningum liggja lögmál eins og þetta:
(e) Umsögnin „P“ á við um alla P-hluti og aðeins um þá,
málleikni okkar til grundvallar. Þannig hefðum við hugmynd um
litinn rauðan, við skildum að orðið „rauður" á við um hluti þá og því