Hugur - 01.01.2000, Side 90

HUGUR lO.-ll ÁR, 1998-1999
s. 88-100
Karl Ægir Karlsson
Var Wittgenstein
atferlishyggjumaður?
Hvað greinir Wittgenstein frá atferlissinnum? Hvernig er best að svara
spumingu sem þessari? Og er þessi spurning athyglisverð? Svarið, já
eða nei, er í sjálfu sér ekki ýkja merkilegt, heldur það sem hyggja þarf
að til þess að svarið fáist.
Til að kynnast afstöðu manns til einhvers efnis er kannski nóg að
spyrja hann. Hver er afstað þín til þessa? Eða: Ert þú einn af... ? Með
þessu móti hefði mátt ávarpa Wittenstein um afstöðu hans til atferlis-
hyggju; Wittgenstein ert þú atferlissinni? í grein §307 í Rannsóknum
í heimspeki er það borið uppá hann af viðmælanda sínum að hann sé
dulbúinn atferlissinni, að fyrir honum sé allt nema atferli manna upp-
spuni (e. fiction).1 Svar hans var að ef hann talaði um uppspuna væri
það málfræðilegur uppspuni. Svarið við spurningunni sem varpað var
fram í upphafi gæti falist í þessu, þó að hann svari spumingunni ekki
beint; nei Wittgeristein er ekki atferlissinni af því að hann segist ekki
vera það.
Hér verður farin lengri leið að markinu en að varpa fram einfaldri
spurningu. Fyrst verður reynt að skýra atferlishyggjuhugtakið. Þó að
fara megi ítarlegar í saumana á tilgangi og tilurð atferlishyggju verður
reynt að sýna hve fjölbreytt flóra hún er og hvar hún stendur í dag.
Þetta er nauðsyn til að mögulegt sé að ákveða hvað Wittgenstein átti
við með atferlisstefnu. Hverju hann var í raun að hafna í grein §307;
er hann kannski að vísa til einhverrar almennrar hugmyndar um
atferlishyggju? Er atferlishyggja til sem almenn hugmynd? Hvaða
grunnþættir tengja saman hinar ólíku nálganir innan þess sem nefnt
hefur verið atferlishyggja. Að þessu loknu verður hægt að fella ein-
staka þætti úr verkum hans að ólíkum skilgreiningum á atferlis-
hyggju: Sá dómur verður notaður til þess að finna svarið við upphaf-
legu spurningunni.
í
Wittgenstein, L. (1953/1994) Philosophical Investigations. Cambridge: Blackwell.