Hugur - 01.01.2000, Side 99

HUGUR
Var Wittgenstein atferlishyggjumaður?
97
stað án nokkurs atferlis; hann virðist ekki taka eftir að það gera nær
allir atferlissinnar líka.19 Kenny reynir ekki að gera grein fyrir hvað átt
er við með atferli, en skilgreiningin á hugtakinu atferli er aðalatriði, ef
það á að vera eitt af lykilhugtökum í kennimörkum á milli atferlis-
sinna og annarra. Skinner taldi að það að hugsa vœri atferli, en sam-
kvæmt skilgreiningu, óskoðanlegt og án staðsetningar. Wittgenstein
og erkiatferlissinninn Skinner standa í þessum skilningi hver öðrum
nærri. Á blaðsíðu 16 í Bláu bókinni talar Wittgenstein um stað-
setningu hugsunar, að ekki sé rangt að segja að hugsunin sé virkni í
hönd, barka, höfði eða huga, svo fremi sem við áttum okkur á mál-
fræði þessara setninga. Málfræði þeirra bjóði heim misskilningi um
raunverulega staðsetningu hugsunar. (Sjá einnig Rannsóknir í heim-
speki, §308.)
Wittgenstein og skinner eru sammála um það að ekkert sé athuga-
vert við notkun setningarinnar „við hugsum í huganum“ í daglegu
máli. Fyrir Wittgenstein er hún hættuleg vegna málfræðilegt mis-
skilnings en fyrir Skinner er hún afsprengi lélegrar myndlíkingar milli
„ytra“20 atferlis og „innra“ eða hugsunar. Enginn eðlismunur er á
■ þessu ytra og innra hjá Skinner, hann felst í skoðanleikanum. Fyrir
Skinner er hugsun atferli og ef hún skýrir ekki ytra atferli er hún bara
meira atferli sem þarf að skýra (Skinner, 1974/1993). Mismunur á
afstöðu Wittgensteins og Skinners er ekki mikill er kemur að stað-
setningu hugsunar, báðir telja hana staðsetningarlausa í einum skiln-
ingi og bundna við menn í öðrum. Báðir nefna ástæður fyrir því að
fólki sé tamt að staðsetja hugsun í huga, en það er málfræðilegur mis-
skilningur og óheppileg myndlíking.21 Munurinn er fyrst og fremst
fólginn í því að hve miklu leyti þeir telja skýringar mikilvægar og að
hve miklu leyti mögulegar. Wittgenstein, líkt og Skinner, gerir lítið
úr muninum á ytra og innra. Hann segir sjálfur að greining sín á
skilningi sé að miklu leyti í anda atferlishyggju vegna þess að hann
19 Kenny, A. (1973) Wiitgenstein. London: Allan Lane, Penguin Press.
20 Munurinn á ytra og innra atferli, samkvæmt skilningi Skinners, virðist ligja í því að
hið fyrra er skoðanlegt en hið seinna ekki. Að skilgreina skoðanleika verður að
bíða betri tíma.
21 Þess má geta að ekki eru allar líkingar óhepplilegar að dómi Wittgensteins, þó
þær geti verið til trafala við heimspekiiðkun.