Hugur - 01.01.2000, Side 107

HUGUR
Á milli himins og jarðar
105
eigin veruleika, ræða um heim sinn og móta líf sitt af samkvæmni og
heilindum."
Gagnrýni Sigurðar á vísindahyggju er annar þáttur í verkum hans
sem tengir hann við tilvistarspekina. Hann hafnar því að hlutlægur
veruleiki vísindanna sé sá sem mestu skipti fyrir mannkynið. Mönn-
um ber að yfirvega lífið og spyrja þeirrar spurningar hvað það sé að
vera manneskja. Við eigum að leggja rækt við hugsun okkar og öllu
skiptir hvernig við förum með hugsun okkar um lífið, það ræður
úrslitum um það hvernig lífið verður. „Listin að lifa, hin erfiðasta,
nauðsynlegasta og æðsta list allra lista, er framar öllu listin að hugsa,
að hugsa frjálslega, af einlægni, djörfung og alvöru,“ segir Sigurður í
Líf og dauða. Lífslistin felst í því að brjótast úr viðjum viðtekinnar
hugsunar og fastmótaðrar hugsunarhefðar með hjálp andlegrar reynslu.
Hin andlega reynsla er að mati Sigurðar tæki til afhjúpunar mann-
legrar tilveru. Hann álítur hana þreifara mannsandans inn í myrkur
hins óráðna. Sannleikurinn um merkingu og tilgang lífsins er það
sem skiptir mestu, sem aftur er sannleikur hinnar andlegu reynslu.
Tímamót í skáldsagnagerð
Árið 1919 sendi Sigurður frá sér fimm skáldsögur í bókinni Fornar
ástir. í bókinni eru tilvistarleg söguljóð sem fjalla um þá mannlegu
viðleitni að finna lífi sínu tilgang og merkingu í hverfulum heimi.
Sérstaka athygli vakti síðasti hluti bókarinnar sem ber nafnið „Hel“
og er módernískt söguljóð og var hið fyrsta sinnar tegundar í íslensk-
um bókmenntum. Haft er fyrir satt að Halldór Laxness hafi, þá átján
ára gamall, sannfærst um að það væri raunverulega hægt að skrifa á
íslensku, fyrst að slík skrif sem „Hel“ væru möguleg. „Hel“ hafði
mikil áhrif á Halldór og um það vitna best orð hans sjálfs: „Ég skal
gera þá játningu að ritsnilldin sem birtist mér í þessum köflum fól í
sér alveg sérstaka skírskotun til mín í einn tíma, bar blátt áfram í sér
örlög fyrir mig. Á þessum bókaropnum var í raun réttri nýr heimur að
skapast í augum vor íslenzkra æskumanna þess tíma, ljóðheimur
óbundins máls á íslensku sem aldrei hafði áður verið slíkur. Ég var þá
staddur utanlands, únglíngur rétt rúmlega fermdur, og las þessar töfra-
greinar um Álf frá Vindhæli og ástir hans og Hel, las þær í hinni
óumræðilegu vímu milli sællar hrifningar af útlandinu og hinnar
fyrstu heimþrár, og þetta óbundna mál sem þó í sannleika var bæði