Hugur - 01.01.2000, Síða 135

HUGUR
Hver var Brynjólfur Bjamason?
133
líf mitt orðið harla miklu fátæklegra og ég hefði svikizt undan ærnum
skyldum í þessum heimi.“17
Það hljómar óneitanlega svolítið einkennilega hjá manni sem eyddi
fjórum áratugum ævi sinnar í stjórnmálastörf sem einn helst forystu-
maður byltingarsinnaðs flokks, að hann hafi aldrei haft áhuga á stjórn-
málastörfum. En skýringin felst kannski einmitt í því að það var bylt-
ingarsinnaður alþýðuflokkur sem hann starfaði í og veitti forystu.
í áður tilvitnuðu svari sínu við spurningu um lífsskoðun sagði
Brynjólfur: „Þegar á barnsaldri fannst mér ég ganga í þoku og myrkxi,
af því að ég skildi ekki þann heim, sem ég var fæddur í. Mig þyrsti í
þekkingu til að eyða þessari þoku og lýsa upp myrkrið.“ Síðan segir
hann: „Tilgangur minn með allri minni skólavist var þessi þekkingar-
leit. Ég hafði óbeit á að miða námið við hagnýt markmið svo sem
undirbúning undir eitthvert embætti eða ævistarf. Því að til hvers var
lífsstarf, ef maður vissi ekki til hvers maður var að streitast við að lifa
í þessari veröld?“ Á fermingaraldri hafði hann komist að raun um,
sagði hann, að það sem honum var kennt í Helgakveri og prédikunum
prestsins voru ósannindi. „Ég fylltist heilagri reiði. Barnshugann
þyrsti í þekkingu og einhverja vitneskju um þá veröld, sem hann var
fæddur í án þess að skilja. I stað þess að veita honum einhverja úr-
lausn í því efni, var logið að honum.18 Hann fermdist nauðugur vilj-
ugur. „Móðir mín skildi mig,“ sagði hann, „en ég gat ekki gert henni
þá smán að neita að láta ferma mig. Svo mikið var ofurvald hinnar
hefðbundnu lífsskoðunar.“19
Það voru miklar frátafir frá heimspekilestrinum í Berlín árið 1923
og svo gæti virst að Brynjólfur hafi nú komist að sömu niðurstöðu
og Marx lét í ljósi snemma á sínum ferli, að heimspekingarnir hafi nú
aðeins skýrt heiminn á ýrnsa vegu, en það sem máli skipti væri að
breyta honum. Brynjólfur vitnaði til þessara orða í viðtölum okkar og
kvaðst reyndar sjálfur hafa komist að þessari niðurstöðu áður en hann
las þau, og hann hefði líka velt fyrir sér rökunum fyrir því, hvers
vegna manni beri að taka þessa afstöðu til lífsins, að leggja sitt af
mörkum í baráttunni fyrir betri heimi, en hann hafi ekki orðað þau né
1 7 Með storminn ífangið, s. 305.
1 ® Lögmál og frelsi, s'. 149-151.
19 Sama.