Hugur - 01.01.2000, Síða 165

HUGUR
Tilgangurinn, hégóminn og hjómið
163
taka sér orð predikarans í munn: „Allt er hégómi og eftirsókn eftir
vindi.“
Þessi umfjöllun vekur upp spurningar um verðmæta- og gildismat
með tilliti til afstöðunnar til dauðans. Getur það verið að viðhorfið til
dauðans og eilífðarmálanna hafi eitthvað með það að gera hvernig lífi
menn lifa? Svo vill Brynjólfur halda fram samanber ummæli hans um
söguhetjuna í Múrnum eftir Sartre. Þeir sem ekki trúa á einhverskonar
framhaldslíf vitundarinnar eiga erfiðara með að fóta sig á hinu siðferði-
lega sviði. Hér er ég ekki sammála Brynjólfi. Ég get ekki séð að það
skipti öllu máli fyrir lífið nú hvort eitthvert framhald verði eður ei.
Hvernig horfir lífið við þeim sem ekki gengur út frá öðru en að lifa
bara þessu jarðneska lífi? Er það óhjákvæmilegt að viðkomandi legg-
ist í svall og siðleysi einvörðungu vegna þess að vitund hans á sér
líklega ekkert framhaldslíf? I mörgum tilvikum kann dauðaörvænting-
in hugsanlega að taka völdin en það þarf ekki nauðsynlega að gerast.
Menn geta ræktað viðhorf sín til lífs og dauða og leitast við að deyja
sáttir og ef afstaðan til lífsins á að vera heil verður að rækta lífsvið-
horfið í ljósi endanleikans, þ.e. dauðans. Dauðinn er það sem við get-
um verið viss um að muni mæta sérhverjum manni og því ekki að
lifa í ljósi þeirrar staðreyndar og í samræmi við hana? Ef framhaldslíf
er það sem við tekur þá mun það koma í ljós að jarðlífi loknu og fátt
hægt að segja til um það á þessari stundu.
Heimspeki dauðans tengist órjúfanlegum böndum heimspeki lífs-
ins. Menn lifa ávallt í Ijósi þess að þeir muni fyrr eða síðar hverfa úr
þessari jarðnesku vist hvort sem þeir gera það á meðvitaðan hátt eða
ómeðvitaðan. Gildismatið á gæðum lífsins ber þess merki. Líf sem
lifað er í átt til dauðans gerir kröfu að viðkomandi geri það upp við
sig hvernig lífi hann ætlar að lifa. Flóttinn frá hugsuninni um dauð-
ann sem algengur er í hversdagslífinu sýnir lífshætti sem bera þess
merki að dauðinn sé hvergi nærri og að mennirnir muni lifa eilíflega.
Þar er fólk sífellt að koma sér fyrir, byggja stærri og betri hús, kaupa
sér fínni og hraðskreiðari bíla svo eitthvað sé nefnt. Allt kostar þetta
aukna vinnu sem þýðir svo enn frekara fall í hina hversdagslegu og
ópersónulegu tilvist. Þar með fjarlægjast menn sjálfa sig og líta eng-
an veginn á sig sem heild með upphaf og endi heldur sem ferli sem
engan endi tekur, Fyrirhyggjan, það að koma sér fyrir í þessum heimi
verður því allsráðandi á kostnað umhyggjunnar.