Birtingur - 01.01.1962, Side 59

lífsfyllingar og hamingju, sem dauðlegum
mönnum veitist einna mest. En mjög í
sama mund og hann staðfestir ráð sitt,
rótfestir sitt litla þorp á jörðu og tekur
að fylla það lífi, gerist annar atburður og
allur ógæfulegri: höfuðsnillingar í hern-
aðar- og stjórnmálum eignast líka sína
ástkonu, atómsprengjuna, sem gerir þeim
ldeift að tortíma öllu lífi á jörðinni. Hér
stóðu þeir rétt einu sinni hvor andspænis
öðrum: hinn veiki friðsami hversdagsmað-
ur og hinn sterki drápgjarni drottnari, sá
fyrri umkomulausari en nokkru sinni áð-
ur, hinn síðarnefndi kampakátur yfir að
hafa nú loksins frammi fyrir sér öll
heimsins höfuð á einum hálsi.
Þegar menn hrökkva upp við jafn djöful-
legan veruleik, hlýtur sú spui’ning að
vakna jafnvel í brjósti bjartsýnasta
manns, sem tamara hefur verið að
hugsa í öldum en árum, hvort þær
aldir verði þá nokkuð annað en ei-
lífðarlöng bið dauðrar náttúru eftir
því að líf kvikni á ný í öskuhaugun-
um miklu. Og mér þætti mannlegt, þótt
,,faðir drengjanna, sem veiða síli á litla
öngla“, efldist við slíka tilhugsun að
áhuga á þeim gæðum ýmsum, sem hrað-
fleyg ævistund býður manninum hér og
nú, teldi viðsjárvert að gleyma að
njóta þeirrar persónulegu hamingju,
sem hverjum og einum kann að
bjóðast í samneyti við sína nánustu,
vegna þokukenndra drauma um koll-
ektíva hamingju eftirkomendanna ein-
hvern tíma í óræðri framtíð, sem allt var
í óvissu um. Hafi ég lesið rétt, mái til ógna
helsprengjunnar og virðingarleysis vorra
tíma fyrir lífi einstaklingsins rekja skýr-
ingu á því, hve Jón úr Vör hefur á sein-
ustu árum fjallað mjög um einkaleg efni í
ljóðum sínum, efni sem sósíalrealisti hefði
naumast hirt um nema til að sýna hið
almenna 1 hinu einstaka. Þessi skilningur
styrkist af þeirri staðreynd, að einnig
þegar hann velur sér yrkisefni af alþjóða-
vettvangi, beinir hann fyrr en varir kast-
ljósi að einstöku lífi á iiörmungar- eða
hamingjustund: manninum sem telur daga
sína í fangelsi — Lúðvík hinum norska
sem „laumast bak við lítið guðshús í
garðinum til þess að kyssa Maríu, á með-
an við hin gáfum okkur alheimssorginni
á vald“ (Gömul ferðasaga).
IJarmsaga lýðveldisins hefur legið eins
og mara á hverjum ærlegum íslenzkum
manni, allt frá því er skammsýn smámenni
afsöluðu íslenzkum landsréttindum í hend-
ur erlendu kjarnorkuveldi með Keflavíkur-
samningnum 1946. Flest hafa skáldin sem
jafnan fyrr staðið á rétti þjóðarinnar, og
þar hefur aldrei verið hik á Jóni úr Vör.
Ættjarðarljóð hans eru ekki af þeirri
gerðinni, sem er „goldin háu verði“ á æðri
stöðum:
Þér hafið dæmt okkur í fjötra.
Og við,
sem ætluðum að gefa særðum heimi
pening hinnar fátæku ekkju,
við borðum nú
hið súra brauð
þrjátíu silfurdala.
Og samt hafið þér
boðið oss til fagnaðar.
Það er dansað á torgum
og ættjarðarljóðin
eru loksins goldin
háu verði.
Birt.ingur 53