Læknablaðið - 15.09.2000, Qupperneq 23

FRÆÐIGREINAR / LÍFFÆRAFLUTNINGAR
Aðgengi íslendinga að ígræðslulíffærum
Páll Ásmundsson
Ágrip
Frá því fyrst var grætt nýra í íslenskan sjúkling árið
1970 og fram til ársins 1993 voru Islendingar háðir
hinni norrænu stofnun Scandiatransplant um
ígræðslu nýrna úr látnum gjöfum og fóru 40 slíkar
ígræðslur fram á Ríkisspítalanum í Kaupmannahöfn
á því tímabili. Fyrsta lifrarígræðsla í íslending fór
fram árið 1985 og bættust tvær við fram til 1993.
Fyrsta hjartað var grætt í íslending 1988 og tvö í
viðbót fram til 1993.
Árið 1991 voru sett tvenn mikilvæg lög hér á landi,
annars vegar um ákvörðun dauða og hins vegar um
brottnám líffæra til ígræðslu. Með tilkomu þeirra
gátu íslendingar farið að leggja til líffæri til
Scandiatransplant. Árið 1993 hófst samstarf við
Sahgrenska sjúkrahúsið í Gautaborg um að þar færu
fram ígræðslur hvers kyns nálíffæra í íslendinga og
læknar þaðan kæmu og fjarlægðu slík líffæri hér.
Þetta samstarf stóð út árið 1996 en þá tók við sams
konar samstarf við Ríkisspítalann í Kaupmannahöfn.
Á fjórum árum fóru fram 25 ígræðslur nálíffæra í
Gautaborg (þrjú hjörtu, þrjú hjörtu með lungum,
þrjú lungu, sex lifrar og 10 nýru). Árin 1997-1999 fóru
fram þrjár slíkar ígræðslur í Kaupmannahöfn (tvö
nýru, ein lifur). Á sömu árum voru líffæratökur 19 í
Gautaborg en fimm í Kaupmannahöfn.
ígræðslum nýrna úr lifandi, íslenskum gjöfum
hefur fjölgað mjög og námu 69% allra nýraígræðslna
1990-1999. í árslok 1999 voru slíkar ígræðslur orðnar
56. Nýragræðlingum úr lifandi gjöfum farnast mun
betur en græðlingum úr látnum gjöfum.
I framtíðinni verður lögð aukin áhersla á
ígræðslur í eldra fólk en lokastigsnýrnabilun í þeim
aldursflokki færist í vöxt. Unnið er að mati á því
hvort fýsilegt sé að taka upp nýraígræðslur úr lifandi
gjöfum hérlendis.
Inngangsorð
Frá því að fyrsta líffæraígræðslan í íslending fór fram
árið 1970 hafa nær 140 líffæri verið grædd í íslenska
sjúklinga. Hér verður fjallað nokkuð um uppruna
þessara líffæra, stöðu líffæraígræðslu í íslenska
sjúklinga og framtíð hennar. Taka ber fram að í grein
þessari er hvorki fjallað um ígræðslu hornhimnu né
beinmergs.
Scandiatransplant
Scandiatransplant (1) heita samnorræn samtök sem í
eru öll ígræðslusjúkrahús á Norðurlöndum en
íslenska Heilbrigðisráðuneytið er fulltrúi íslands.
Hlutverk Scandiatransplant er að halda skrá um alla
þá sjúklinga sem bíða eftir ígræðslu líffæra úr látnum
einstaklingum (nálíffærum). Meðlimir stofnunar-
innar sjá svo einnig um dreifingu nálíffæra sem til
falla samkvæmt HLA-samræmi eftir ákveðnum
vinnureglum. Því fleiri sjúklingar sem eru á biðlista,
þeim mun meiri líkur eru á að finna gjafalíffærum
gott HLA-samræmi.
ENGLISH SUMMARY
Frá nýmadeild Landspítala
Hringbraut. Fyrirspurnir.
bréfaskipti: Páll Ásmundsson
nýrnadeild Landspítala
Hringbraut, 101 Reykjavík.
Sími: 560 1280; bréfasími:
bréfasími: 560 1279; netfang:
pallas@rsp.is
Lykilorð: líffœraígræðsliir.;
líffæragjöf
Ásmundsson P
Access to transplantation organs in lceland
Læknablaðið 2000; 86: 567-9
After the first kidney transplantation into an lcelandic
patient in 1970 and until 1993 lceland was dependent
upon the Nordic institution Scandiatransplant for
transplantation of cadaveric kidneys. During that period 40
cadaveric kidneys were transplanted into lcelandic patients
at Rigshospitalet in Copenhagen. The first liver was
transplanted into an lcelander in London in 1985 and two
in addition until 1993. The first heart was also transplanted
into an lcelandic patient in London in 1988 and additional
two until 1993.
In 1991 the lcelandic parliament passed laws on the
definition of death and procurement of organs for
transplantation. This made it possible to provide organs to
the Scandiatransplant collaboration. In 1993 a contract
was made with the Sahlgrenska University Hospital in
Gothenburg in which Sahlgrenska was committed to
transplant necroorgans into lcelandic patients as well as to
procurement of organs when available in lceland. This
cooperation lasted until the end of 1996 when a similar
agreement was made with Rigshospitalet in Copenhagen.
From 1993-1999 altogether 28 necroorgan transplantations
were performed on lcelanders (three hearts, three hearts
and lungs, three lungs, seven livers and 12 kidneys).
During the same period organs were procured 24 times.
Transplantation of kidneys from living lcelandic donors has
increased dramatically constituting 69% of all kidney
transplantations 1990-1999. Living donor transplantations
into lcelanders were altogether 56 at the end of 1999.
Key words: organ transptantation, organ donation.
Correspondence: Páll Ásmundsson. E-mail: pallas@rsp.is
Læknablaðið 2000/86 567