Þjóðmál - 01.06.2010, Síða 67

Þjóðmál SUmAR 2010 65
Innistæðutryggingasjóðinn áður en þau ætluðu
í fullkomnu heimildarleysi að axla ábyrgð á
stórkostlegum byrðum sem viðskiptamenn
einkafyrirtækja töldu sig mega setja á íslenska
skattgreiðendur .
5 . og 6 . töluliður sama kafla
Við mat á eftirfarandi skýringum ber að hafa í
huga, það sem áður er komið fram um raun­
verulega stöðu Glitnis . „Glitnishelgin“ var því
ekki gerandi í því að bankakerfið féll . Um þá
helgi og dagana á eftir var hin raunverulega
staða eingöngu að skýrast . Seðlabankinn hafði
lengi haft af því áhyggjur að bankakerfið væri
ekki eins burðugt og gortað var af og ítrekað
birtist í endurskoðuðum reikningum, sem Fjár­
málaeftirlitið vefengdi ekki . Á þessum fyrstu
vikum októbermánaðar árið 2008 kom því
miður í ljós að þessar áhyggjur Seðlabanka
Íslands höfðu verið á rökum reistar . Bankarnir
höfðu þá bersýnilega verið notaðir um langa
hríð með grófasta hætti sem eins konar
þrauta varalánastofnanir fyrir yfirskuldsett og
margveðsett fyrirtæki helstu eigenda banka nna
og nánustu viðskiptafélaga þeirra . Rekstrar­
og eignagrundvöllur þeirra var því hrun inn
löngu fyrir þann tíma, sem í almennri umræðu
og í þessum skýringum hafa verið kallaðir
hrundagarnir . Þessari stöðu verður helst líkt
við að læknar „opni“ sjúkling með krabba­
meins einkenni og verði þegar ljóst að hann
var fyrir löngu dauðanum helgaður, og engin
læknisúrræði geri framar gagn .
Hér er fjallað um þá atburði sem urðu eftir að
Þorsteinn Már Baldvinsson stjórnarformað ur
Glitnis banka óskaði eftir fundi með for manni
bankastjórnar Seðlabankans 25 . september
2008 . Hann tók aðspurður fram, er hann bað
símleiðis um þennan fund daginn áður, að
hann vildi hitta formann bankastjórnarinnar
einan en ekki bankastjórnina alla . Ekki var
því fyrirfram vitað af hvaða stærðargráðu
málið var . Þegar svo var komið á þessu tveggja
manna tali að ekki varð öðru vísi skilið en að
bankaráðsformaðurinn taldi að greiðslufall yrði
líklegast hjá bankanum innan örfárra vikna og
þegar nefnt var hvaða fjárhæðir þyrftu til að
koma, vildi formaður bankastjórnar ekki lengur
sitja slíkan fund einn . Bankastjórnin kom því öll
á fundinn . Þegar lýst hefur verið yfir af ábyrgum
aðila að slík aðstaða sé upp komin virðist líklegt
að stofnun hans muni innan tíðar leita formlega
eftir þrautavaraláni frá seðlabankanum . Þrauta­
varalán eru hins vegar jafnan skilgreind sem lán
í gildandi mynt viðkomandi lands, enda get ur
seðlabanki í krafti einkaréttar síns til pen inga­
prentunar haft ríkulegt svigrúm til slíks án
tillits til eiginfjárstöðu sinnar . En þegar óskir
forráðamanna Glitnis skýrðust kom fram að
þreifingarnar beindust ekki að láni í íslenskri
mynt heldur var hugmyndin að fá drjúgan
hluta gjaldeyrisforða þjóðarinnar lánaðan, og
tekið var fram að sú aðgerð gæti hugsanlega
hjálpað bankanum út árið og framhald allt væri
fullkominni óvissu háð . Ekki væri hægt að segja
neitt til um hvenær mætti vænta að slíkt lán yrði
endurgreitt, yrði það veitt . En bankinn sagðist
ef til kæmi geta boðið fram bestu veð sín til
tryggingar skuldinni, veð sem væri ekki hægt að
draga í efa að myndu halda þótt hrikti í öðru .
Bankastjórn var ljóst að slíkt mál yrði ekki
leitt til lykta án náins samráðs við ríkisstjórnina .
Helstu forystumenn ríkisstjórnarinnar voru
staddir erlendis þegar þessa raun virtist vera
að bera að Seðlabankanum . Eftir símtöl þar
sem alvöru málsins var lýst hröðuðu menn sér
heim . Samráð við ríkisstjórnina fór fram, eins
og nefndinni er kunnugt . Þegar það ferli var
í gangi kom allt í einu tilkynning frá hinum
nauðstadda banka, að hin góðu áreiðanlegu
veð, sem nefnd höfðu verið, lægju reyndar ekki
á lausu, eins og allir æðstu menn hans höfðu þó
gefið til kynna . Og nú voru nefnd til sögunnar
veð, sem reyndir menn á því sviði í bankanum
sáu í sviphendingu að voru miklu mun lakari
enda þekktu þeir til sumra þeirra, sem áður
hafði verið úrskurðað að uppfylltu ekki skilyrði
bankans . Það er rannsóknarefni hvort bankinn
hafi viljandi leikið þennan leik, til að reyna fyrst
að tryggja jákvæð svör í krafti hinna góðu veða,
og reyna svo að halda þeirri niðurstöðu eftir
að þau væru úr sögunni, í krafti lélegra veða, á
meðan klukkan gekk á bankann og stjórnvöld .
Það er næsta ótrúverðugt að stjórnendur bank­
ans hafi ekki vitað um stöðu þessara veða,