Þjóðmál - 01.06.2010, Page 101

Þjóðmál SUmAR 2010 99
skáldjöfurs Benediktssonar, á fyrstu áratugum
20 . aldarinnar .
Á Íslandi tókust á einkaeignarsinnar og
sam eignarsinnar, eins og í öðrum löndum
á 20 . öld . Sameignarsinnar klofnuðu hér
sem annars staðar í lýðræðisfélagshyggju og
einræðisfélagshyggju . Sameignarsinnar og
áhangendur þeirra einangruðu landið efna­
hagslega með haftabúskap í þrjá áratugi,
frá 1930–1960 . Á því skeiði urðu nánast
engar erlendar fjárfestingar í landinu, og at­
vinnulífið var drepið í dróma forræðishyggju
stjórnmálamanna og embættismanna . Við­
reisnarstjórnin, 1959–1971, hóf strax á ferli
sínum að kanna vilja erlendra iðnrekenda
til verulegra fjárfestinga á Íslandi . Þegar
fréttir bárust um, að samningar við sviss­
neska félagið Alusuisse um álver í Straums­
vík væru að takast, ætlaði allt af göfl­
unum að ganga . Alþýðubandalagið (for veri
Vinstri hreyfingarinnar græns fram boðs
og Samfylkingar) umturnaðist og Fram­
sóknarflokkurinn rak harða andstöðu stefnu
gegn samningum um Íslenzka álfélagið, sem
eiga skyldi og starfrækja álver í Straumsvík við
Hafnarfjörð . Viðreisnarstjórnin, ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks, barðist fyrir
að færa Ísland til nútímans . Þvermóðska aftur­
haldsafla þess tíma var réttlætt með meintri
hættu, sem Íslendingum gæti stafað af erlendu
eignarhaldi á atvinnurekstri í landinu . Þessi
öfgafulli áróður var áfram rekinn eftir hrun
síldarstofnsins og útflutningstekna 1967 og
þrátt fyrir mjög bágborið atvinnuástand og
landflótta af þessum sökum . Alþýðubanda­
lagið og forverar þess, Sameiningarflokkur
alþýðu, sósíalistaflokkurinn, og þar áður
Kommúnistaflokkur Íslands, höfðu alla tíð
smjaðrað fyrir og flaðrað upp um hinar vinn­
andi stéttir, þó að verkalýðsstéttirnar vildu
eðlilega lítið af þeim vita . Aðalstuðningslið
róttækrar félagshyggju kom úr hópi há skóla­
fólks og opinberra starfsmanna, vernd aðs
vinnuumhverfis draumórafólks án skiln ings
á efnahagslegum staðreyndum verðmæta­
sköpunar sem undirstöðu velmegunar .
Þó að vitað væri, að um ¾ vinnuaflsþarfar
álversins mundi verða sótt í raðir verkamanna
(hlutfallið er um 60% nú), þá hömuðust
vinstri menn samt gegn þessum nýju at­
vinnu tækifærum hinna vinnandi stétta . Þar
véku hagsmunir íslenzkra launþega fyrir
flokkshagsmunum, en lína hafði komið frá
Leonid Brezhnev, aðalritara, í Kreml um að
hindra með öllum tiltækum ráðum, að Ísland
tengdist alþjóðlegu auðvaldi með stórfelldri
raforkusölu því til handa . Átti þessi barátta að
njóta forgangs umfram baráttuna við hersetu
Bandaríkjamanna .
Slegið var óspart á þjóðernislega strengi
Íslendinga í því augnamiði að sverta sviss­
neska fjárfestinn í augum landsmanna sem
einhvers konar nútímalegan nýlendukúgara .
Dregin var upp dökk mynd af vinnustaðnum
og skrattinn málaður á vegginn í algeru
þekkingarleysi á málefninu, eins og stundum
fyrr og síðar . Hinn nýi vinnustaður verkalýðs
var uppnefndur „hausaskeljastaður“ á Alþingi
af forsprakkanum, Einari Olgeirssyni .
Með hina sögulegu geymd í bakgrunni,
sem drepið hefur verið á hér að framan, upp­
tendraðist eins konar þjóðernisbarátta í mörgu
skúmaskoti gegn erlendum fjárfestingum, svo
að líkja mátti við baráttuna gegn inngöngunni
í NATO og veru herliðsins á Miðnesheiði
og víðar . Þetta er baksvið þeirrar stjórnmála­
baráttu, sem háð er hérlendis um þessar
mundir um nýtingu náttúruauðlindanna
með samningum við erlenda fjárfesta um
orkunýtingu .
Um þetta ástand er við hæfi að minnast
orða Ólafs Thors, fyrrverandi formanns Sjálf­
stæðisflokksins, sem hann viðhafði árið 1946,
er nefnd þekktra hagfræðinga hérlendis lagði til
við hann allsherjar áætlunarbúskap í landinu,
eins og Jakob F . Ásgeirsson rakti í vorhefti
Þjóðmála 2010 . Ólafi Thors þótti tillögur
sér fræðinganna „þröngsýnar, óraunsæjar og
barnalegar“ .
Nákvæmlega þessi einkunnarorð eiga við
þá áróðursmenn, aðallega úr hópi listafólks,
kennara og stjórnmálamanna, sem býsnast yfir
öllum framkvæmdum í landinu, er til fram fara
horfa og reistar eru á auðlindanýtingu .