Vísir - 24.12.1940, Qupperneq 6

6
VlSIR
fííkarður Jónsson er einn af þektustu listamönnum okkar íslendinga, og tvímælalaust
frægastur allra þeirra, sem lagt hafa fyrir sig myndskurðarlist. — fííkarður er fæddur
að Tungu í Fáskrúðsfirði 20. sept. 1888, en lil H ára aldurs ólst hann upp á Strýtu í
Hálsþinghá við Hamarsfjörð. Foreldrar hans voru Jón kórarinsson frá Núpi á Beru-
fjarðarströnd og Ólöf Finnsdóttir frá Tungu í Fáskrúðsfirði. Að öðru leyti vísast til frá-
sagnar Ríkarðs sjálfs, er hér fer á eftir, og tíðindamaður Vísis hefir skiifað upp eftir
honum.
ÆSKUAR
LISTAMANNSFERILL minn hófst eiginlega í gilfarvegi
einum, sem Tobbagjóta heitir, á æskustöðvum mínum
í HamarsfirÖi austur, skamt inn frá Djúpavogi. Þar fann
eg í fjallkambi einum brúnan tálgustein, og byrjaöi strax að
reyna að forma úr honum ýmsa smíðisgripi. Mun eg þá bafa
verið á áttunda eða níunda ári, er eg hóf tálgusmiðar mínar.
Seinna fundum við bræður aðra tálgusteinsnámu, rauða að
lit, í svonefndum Huldrahömrum í Hálsfjalli, sem er næsti fjall-
garður sunnan Búlandstinds. Ekki var hættulaust að ná þessu
orjóti, allra síst í liálku og isingu á vetrum. Náman var í mjórri
rák, en hengiflug bæði fyrir ofan og neðan. Aðstaðan var því
afskaplega tæp, við að sprengja grjótið, og stundum ekki ann-
að ráð, en þrengja sér liggjandi inn undir bergið og meitla upp
fyrir sig, og var það öfundarlaust starf. Einnig mátti maður
hafa allan varann á, að missa ekki verkfærin og hina dýrmætu
steina niður fyrir hamrana, því að þá voru verkfærin töpuð i
urðinni en tálgusteinninn í mjöl og mask.
Eg var altaf hálfragur í klettum í samanburði við bræður
mína, sem voru hver öðrum fífldjarfari í klettum. En ef um
góða tálgusteinsnybbu var að ræða, skreið eg oft svo langt eftir
Stephan
G. Stephansson
(höggmynd).
JlíluLhbs JjónsjonoA.
rákinni, að illfært var til baka, og var furðuleg mildi og næsta
óskiljanlegt, að aldrei skyldi slys af hljótast. Grjótið úr þess-
ari námu urðum við að bera á bakinu.
.Þriðju tálgusteinsnámuna, græna að lit, fundum við langt
inni á Búlandsdal. Þar var grjótið lang-lieillegast og stærst og
aðstaðan þar best. Þaðan fluttum við steininn á liestum.
Egj gerði mikið að þvi, að búa til taflmenn úr grjótinu. Smið-
aði eg þá í tveim litum, rauða og brúna — eða þá græna. Eg
myndaði mér með þessu ofurlitla atvinnugrein, því að fyrir 32
útskorna taflmenn fékk eg kr. 3.50. Mér fanst þetta mikið fé
og þóttist vera ríkur. Seinna — þegar eg var löngu hættur að
smíða taflmenn úr grjóti, — komst eg yfir eina slíka æsku-.
smiði mína. Eg keypti bana fyrir tíu krónur — og fanst það
gjafverð.
Við bræðurnir bjuggum einnig til málningu úr grjóti þessu.
Við gerðum það á þann bátt, að við nudduðum það við blá-
grýtis hellur í valni, þurkuðum mylsnuna í sólskini og hrærð-
um svo út í fernisolíu. Þessi uppgötvun kom sér sérstaklega vel
. fyrir Finn bróður minn, ])ví að með þessu málaði hann alt, sem
^málað varð, og sem hann gat náð til.
Þannig hófst listasaga okkar bræðra í jörðinni — í fjöllun-
um sunnan við Búlandstind.
Fjórtán árá að aldri fluttist eg til Reyðarfjarðar. Þar gerð-
ist eg vinnupillur lijá Nielsi móðurbróður mínum á Hafra-
Jnesi, og var hjá lionum um tveggja ára skeið. A sumrin sat eg
yfir kvíaám og smalabi. Eg undi þeim starfa vel, því bræður
minir sendu mér grjót heiman að og úr því smíðaði eg i yfir-
setunni. Ef grjótið þraut, mótaði eg úr moldarleir eða teikn-
aði myndir í leirflögin.
Á Hafranesi var tvíbýli og mannmargt mjög, að öllum jafn-
aði um 40 manns í heimili. Enda var heimilislífið margbreyti-
legt o| skemtilegt, því að búið var af mikilli rausn bæði lil
lands og sjávar. Gaman var ])á á engjum, þegar vel viðraði og
allur fjöldinn sló og rakaði l)ver í kapp við annan, mest undir
Iiinni röggsamlegu og ákveðnu stjórn Guðmundar beitins Ein-
arssonar, tengdaföður Níelsar. Þá var einnig ógleymanlega
skemtilegt á vetrarkvöldvökum, þegar allurTjöldinn var sestur
að tóvinnu, undir hinum tilþrifamikla og skörulega sagnalestri
Guðmundar gamla og annara, sem þar skiftust á um að lesa.
Á Hafranesi fékst eg talsvert við járnsmíði, þegar ekki var
annað að gera, m. a. járnaði eg hákarlavaði. Ekki vil eg hæla
því smíði, en það mun þó hafa verið fremur óvenjulegt af
dreng á mínum aldi’i. Eg lxafði mestu yndi af járnsmíðinni og
erfði þá gáfu af föður minum að „forma“ og meitla. Faðir
minn var meðal allra mestu hagleiksmanna, og eg hefi aldrei
séð pokkurn mann slá járn af jafn mikilli leikni og föður minn.
>
*
»

*