Vísir - 24.12.1940, Blaðsíða 12

12
vísir
Suðurslavneskir
jólasiðir
YILJI maður kynna sér
forna siðu og háttu, sem
enn eru einhversstaðar við lýði,
verður maður að fara út af al-
faraleið og inn til afdala og
afskektra liéraða, þar sem
straumar tisku og dægurmenn-
ingar hafa ekki flætt yfir. Best
er að fara til þeirra landa og
landshluta, þar sem fólk er trú-
að, þvi að trúarbrögðin eru
venjulega fastheldin við alls-
konar venjur og hátiðasiði, og
þar getur maður sumstaðar lif-
að jól í ár og næstu ár, eins
og forfeður manns héldu þau
fyrir áratugum og öldum.
Og nú skulum við fara suð-
ur til slavnesku landanna, og
lialda þar heilög jól í ríki SIó-
ig tvö heimili hefðu sameinast
í eitt, tvær fjölskyldur i eina.
Þegar Alda og Már höfðu ráð-
ið framtíðarmálum sinum til
lykta, sagði móðir hennar með
viðkvæmu brosi: „Þaer urðu
örlagríkar, jólarósirnar þínar,
Alda mín.“
— — — Það var eitt sinn
rétt fyrir jólin, að kirkjuklukk-
um var hringt til brúðkaups.
Brúðarljósin stöfuðu breiðum
geislum út á hláhvíta fann-
breiðuna. Fyrir framan altar-
ið stóðu ung og falleg hrúð-
hjón. Már verzlunarfulltrúi og
AJda i blómahúðinni, sem all-
ir bæjarbúar höfðu mætur á.
Nú voru'þau að leggja út á
hjónabandsbrautina. En þau
lögðu ekki út í neina óvissu,
margra ára samvistir, órofa
Irygð frá fyrstu. kynnum liafði
sannfært þau um, að þau ættu
að ganga þessa braut saman.
Öllum, sem voru viðstaddir
þessa hjónavígslu, varð stund-
in ógleymanleg, hamingjusvip-
ur brúðhjónanna — og þó
kannske alveg sérátaklega jöla-
svipurinnr, sem hvíldir yfir
þessari brúðkaupshátíð. —
Kirkjan var skreytt með jóla-
rósum.
vaka og Serba. Þeir eru ekki
rómversk-kaþólskrar trúar,
eins og Króatarnir, sem búa á
sömu slóðum, heldur játa þeir
grísk kaþólska trú, en þau trú-
arbrögð eru fastheldnust og
ihaldssömust við gamlar venj-
ur, allra kristinna lcirkjudeilda
sem til eru.
Það er efalaust trúarbrögð-
unum að þakka eða kenna,
hvað slavneskar þjóðir halda
fast við aldagamlar venjur.
Þær segja, að heldur vilji þær
að þorpið sitt glatist, heldur en
að siðirnir í þorpinu glatist.
Þessar þjóðir segja líka, að sið-
irnir séu lög, sem ekki megi
hrjóta. Einna ihaldssamastir og
fastheldnastir við fornar venj-
ur eru Serbar.
Þrjár veigamestu og slærstu
hátíðir Serha eru jólin, pásk-
arnir og „slava“-hátíðin, en
hún er haldin verndardýrlingi
fjölskyldunnar til heiðurs.
Páskahátíðin fer fram með
svipuðum hætti og páskahátíð-
ir annara kristinna þjóða, en
inn i jólahátiðina er aftur á
móti fléttað ýmsum æfagöml-
um, frumstæðum siðum, sem
eiga rætur sínar að rekja alla
leið aftur til frumkristni, eða
jafnvel aftur til heiðni. Við ná-
kvæma rannsókn, hefir komið
í Ijós, að sumar venjurnar
standa í nánu samhandi við
venjur elstu indó-evrópiskra
þjóða, sem sögur fara af.
Á undan sjálfri jólahátíðinni
hefsttfjörutíu daga fasta. Á að-
fangadag föstunnar, sem hefst
14. nóvember, er efnt til veislu,
sem fjölskyldan tekur öll þátt
i með gleði og glaumi. Víða um
landið er þessi veisla líka hald-
in á Marteinsmessu (11. nóv-
emher), þvi vikan næsta á eft-
■ir er merkisvika í hjátrú þjóð-
arínnar. Þá daga má maður
helsl ekki fara út fyrir húsdyr,
hnífar og skæri er vandlega
falið og engum leyft að taka
sér þau verkfæri í hönd. Kon-
ur mega ekki kemha né.
spinna ull, og þær mega heldur
elcki vefa. Þær eru margar,
þessar reglur, og í ýmsum til-
gangi gerðar.
í borgunum er næst ‘síðasti
sunnudagur fyrir jól kallaðar
feðradagur; sá síðasti aflur á
móti kallaður mæðradagur. Þá
eru feður og mæður laumulega
hundin við slóla og þau verða
að kaupa sig laus með eplum,
hnetum eða einhverju góðu
munngæti. En þessi siður er
aðeins til í borgunum, hann
þekkist ekki til sveita.
Hinn 21. desemher, stysli
dagur ársins, er dagur Ignats
hins helga, og þá fer fram
einskonar undirbúningshátíð
undir jólin. Strax árla morg-
uns fer húsfreyjan út í aldin-
garðinn og hrýtur grein af ein-
hverju plómutrénu. Hún fer
með greinina inn i húsið og
segir: „Góðan dag, og gleði-
lega Ignatshátíð!“ Fólkið svar-
ar á sama hátt og þakkar jafn-
framt. Að þessu loknu gengur
hún að eldstónni, kveikir eld
og hiður bæn: „Guð blessi-
heimilið, gefi heimilisfólkinu
góða lieilsu og fjölgi hörnun-
um, kiðlingunum,' lömbunum
og kjúklingunum, hann gefi
okkur ennfremur smjör og
hunang, gnægð silfurs og
^ gullna dúkata!“ Þá hefur hún
trjágreinina til lofts, teygir úr
sér eins og hún getur og segir:
„Megi kornið á ökrunum, maís-
inn og' öll uppskera verða
svona hátt.“ Svo stingur hún
kvistinum i keðjuna, sem lilóð-
arketillinn hangir í. Fyrsti
maðurinn, sem kemur í heim-
sókn þenna morgun, kemur
einnig með plómuviðargrein
og endurtekur með sörnu orð-
um og húsmóðirin hænirnar, er
liún las. Yfirleitt fer enginn
manneskja svo í lieimsókn
þennan morgun, að hún hafi
ekki plómuviðargrein meðferð-
is og haldi sig í öllu við þá
siðu, sem við greinina eru
tengdir. Fyrsti gesturinn, sem
kemur í heimsókn til einhverr-
ar fjölskyldu er kallaðun „po-
Iazajnik“, og við hann er dekr-
að á alla lund. Honum er boð-
ið hesta sætið í húsinu og fyr-
ir hann eru bornir gómsætir á-
vextir og annað sælgæti.
Árla morguns á aðfangadag
jóla fer húsbóndinn út í skóg
að svipast um eflir „badnjak“,
þ. e. jólatré. Oftast velur hann
'sér unga eik, ekki mjög granna,
en þó ekki gildari en svo, að
hann geti höggvið hana i fyrsta
Iiöggi. Höggið verður að koma
að sunnanverðu frá, og sömu-
leiðis verður a<5 gæta þess
vandlega, að (réð falli ekki á
annað tré, því það myndi leiða
ógæfu yfir heimilið. Þegar bú-
ið er að fella tréð, tekur bónd-
inn það á öxl sér og fer með
það heim. Á leiðinni tekur
hann strá með sér i poka.
Slavneskuv hringdans.