Vísir - 24.12.1941, Síða 7

.ÍÓLABLAÐ VÍSIS
7
'fk Hafursfell.
sveitastörfum, störfum sem drengir á lians reki sinna ævinlega.
Hann sótti liesta og kýr, fór sendiferðir og rak yfirleitt öll þau
erindi sem honum var sagt, og liann gat af liendi leyst. Frá
foreldrum sinum fékk liann ekki aðra örvun en þá, að faðir
iians sagði einliverju sinni: „Þú ættir að verða málari, strákur!“
Þegar faðir Ásgríms mælti þessum orðum til sonar síns, fannsl
syninum ekkert athyglisvert við þau, enda þótt honum finnisl
það nú, þegar liann minnist þessara spámannlegu orða föðursins.
En þá, þegar orðin voru töluð, skildi Ásgrímur ekki mikilleik
þeirra, liann vissi naumast hvað það var, að vera listmálari, og á
þeim aldrei liafði Iiann ekki löngun til neins sérstaks. Tilfinningin
yfir því að vera til var honum nóg. Honum fannst gaman að leika
sér, og óneitanlega var það alveg sérstaklega skemmtilegur leikur
að mála.
Hvernig sem á þvi mun hafa staðið, veitti séra Jón Steingríms-
son, er þá var prestur i Gaulverjabæ, Ásgrími alveg sérstaka at-
hygli, tók hann raunverulega undir verndarvæng sinn og var hon-
um vinveittari en öðrum drengjum á Ásgríms reki. Síra Jón var
óvenju mikilhæfur og gáfaður maður, og mjög sennilegt að hann
liafi fundið hjá Ásgrimi eitlhvað það, sem benti til glæsilegra
hæfileika.
Fimmtán ára að aldri hvarf Ásgrímur að heiman. Dvaldi hann
þá um þriggja ára skeið á Eyrarbakka við allskonar snúninga, svo
sem hestavörzlu og margt fleira. Þótt þessi breyting ylli eklci
neinum straumhvörfum hið ytra í lífi piltsins, því störfin voru að
miklu leyti liin sömu og áður, þá kynntist hann þessi árin ýmsu
því, sem hann hafði ekki áður haft möguleika á að kynnast. Þá sá
hann t. d. í fyrsta sinn myndir af góðum lislaverkum og með þvi
opnaðist honum nýr heimur, fullur af töfrum og dásemdum. Það
má í raun og veru segja, að þetta hafi verið lykillinn að þeim hul-
iðsheim, sem hugur Ásgríms hafði frá öndverðu beinst að, þó hon-
um hafi ekki verið það ljóst fyrr en nú.
Því má lieldur ekki gleyma, að þarna á Eyrarbakka kvnntisl
Ásgrímur í fyrsta sinn hafinu. Og þó hann hafi fyrst og fremst
verið málari f jallanna, hinna miklu, voldugu droltna íslenzks lands,
hafði særinn sín áhrif á listamannsefnið. Þar kynntist það hamfara
og óstjórnlega ægimögnuðu náltúruafli, hlindri orku, sem var
hvorltveggja í senn tiguleg og hræðileg, og fegurst þegar ham-
farirnar voru vilttastar og æðisgengnastar. Þessu kynntist Ásgrím-
ur þó enn betur þegar hann fór fiá Eyrarbakka, því þá gerðist
hann sjómaður og stundaði þá sjómennsku frá Reykjavík.
Sjómaður var Ásgrímur ekki nema eitt ár. Þá fluttist hann til
Bíldudals í Arnarfirði, og þar dvaldi hann á þriðja ár. Arnarfjörð-
ur er fallegur og breiður, fjöllum girtur fjörður norðanvert við
Breiðaf jörð. Þar hefir gömul þjóðtrú, fornir hættir og gamlar sagn-
ir lifað lengur með fólkinu en viðast hvar annarstaðar hér á landi.
Það er ekki ósennileg't, að einmilt þarna hafi Ásgrímur orðið fyrir
varanlegum áhrifum af þjóðlegri menningu og þangað eigi ást hans
til þjóðsagna og þjóðlegra fræða að einhverju leyti rót sína að
rekja.
Á Bíldudal stundaði Ásgrímur í fyrstu ein eða önnur almenn
störf, án þess að leggja nokkuð sérstakt fyrir sig. Þó konnist hús-
bændur hans von bráðar að þvi, að honum lét betur að mála, en
önnur störf, og upp frá því fékkst hann nær eingöngu við húsa-
málningu, unz hann tók þá veigamiklu ákvörðun að sigla til mynd-
listarnáms.
m
Það þarf naumast að taka það fram, að Ásgrimur var bláfátæk-
ur og vann baki hrotnu fyrir litlu kaupi, sem hann reyndi ár frá
ári að draga saman í ofúrlitla fjárhæð, er hann gæti nolfært sér
li! að framkvæma hina einu mikilvægu lífshugsjón sína, þá að
læra að mála. Að henni hafði líann stefnl frá því hann komst nokk-
uð á Icgg, og i hverri einustu frístund sinni tók hann til að mála og
teikna, eftir því sem hann bezt kunni.
Hafi Ásgrímur verið fátækur áður en hann sigldi, þá varð hann
j)að fyrst fyrir alvöru cr liann kom til Kaupmannahafnar. Til þess
að geta lifað, varð liann að vinna fyrir sér á málningarvinnustofu,
en kvöldin nolaði Ásgrímur lil að læra. Fyi’st lærði hann í teikni-
skóla, en seinna á Akademíinu.
Hafnarár Ásgríms er saga fátæktarbasls og erfiðleika. Lista-
maðurinn unjý átti ekkert til að lifa af, en hann átti volduga hug-
sjón lil að lifa fyrir. Það var þessi hugsjón, sem hélt honum uppi
])egar fálæktin var allra átakanlegust og hugurinn reikaði heim,
þar sem hann hefði j)ó gelað setið í upphitaðri stofu að afloknu
dagsverki, og þar hefði hann líka getað borðað sig mettan af sæmi-
lega góðum mat. En öllum þvílikum hvarflandi hugsunum vísaði
Ásgrimur á hug, hann hafði sett sér ákveðið mark og stefndi að
þvi með óhifandi viljafestu, sama hversu mikla erfiðleika það
kostaði.
Þrátl fyrir fálæktina og margskonar erfiðleika, sem steðjuðu
að hinum unga listamanni er liann kom til Ivaupmannahafnar, var
þó hinsvegar hamingjudraumur hans rættur, að því leyti, að héðan
af varð ckki aftur snúið. Hin erfiða listamannsbraut vár þar mcð
niörkuð, og hálfnað er verk j)á liafið er.
Þarna úti sá Ásgrímur í fyrsta sinn listaverk erlendra meistara,
og það þarf ekki að lýsa þvi, hve mjög þau höfðu áhrif á hina opnu
og hrifnæmu listamannssál. t fyrstunni voru það hollenzku mál-
ararnir klassisku, sem dróu að sér athygli Ásgrims og heilluðu
hann, en seinna voru j>að þó frönsku málararnir, sem varanleg-
ust áhrif höfðu á Ásgrím og unnu æ meir hug og hjarta hans.
í fimm ár samfleytt dvaldi Ásgrímur í Ilöfn, og síðan alla velur
lil 1908, en á sumrin dvaldi liann hér heima og málaði. Árið 1903
fór Ásgrímur í kynningarferð víða um Þýzkaland og skoðaði söfn
i öllum helztu listaborgum Þýzkalands. Árið eftir fór liann aftur
lil Þýzkalands i samskonar erindum.
Þessi ferðalög liöfðu mikil og varanleg áhrif á Ásgrím, listaferil
hans og stefnu. Þetta var einskonar vakning eftir langa kyrrstöðu,
j>vi þarna opnuðust honum ný viðhorf bæði i málaralist samtíðar
og fortiðar.
Þó liafði ferð, sem liam'i fór til ítaliu árið 1908 enn djúptækári
áhrif á Ásgrím, listþróun hans og listferil.
Svo var mál með vexti, að konungskomuárið 1907, hlaut Ás-
grímur ríflegan fjárstyrk. Fór oi-ðstír hans j)á vaxandi með hverju
ári sem leið.
Var Ásgrimi veittur 3000 króna fararstyrkur suður til Ítalíu. Fór
Iiann víða um landið, dvaldi j)ó mest í Flórenz, Feneyjum og Róm,
þar sem úrval af myndum klassisku meistaranna frá endurvakn-
ingartimabilinu eru gcymd. Vetursetu hafði Ásgrimur i Róm, en
vorið eftir hélt hann norður um aftur og alla leið til íslands.
HérTiefir hann átt heima siðan, og dvalið hér i Revkjavik. Sið-
astliðin tiu ár hefir hann haft vinnustofu í lnisinu nr. 70 við Berg-
Botnssúlur.